Сансызбаева нурия т т ркену шартсыз рефлекс. Қоршаған ортада
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
| ТІТІРКЕНУ САНСЫЗБАЕВА НУРИЯ Т т ркену – шартсыз рефлекс. Қоршаған ортада болып жатқан оқиғаға адамның сез м арқылы жауап қатады және туа б тт қалыптасқан. Тыңдаған әуеннен, суықтан, ең бақытты сәтте, қатты қорыққан шақта және уайымдаған кезде денем зд ң т т ркенет н жасырын емес Тер де бүрш ктерд ң пайда болуы – т т ркену үрд с н ң сыртқы белг с . Ал, тер астында өзге үрд с ске асады: әрб р түкт ң түб р нде адам денес ндег ең к шкентай бұлшық ет бар. Оны ғылымда erector pili немесе түк фолликуласы деп атайды. Олар ширығып, жиналған сәтте түктер көтер л п, тер де бүрш ктер пайда болады Ақпарат дереккөз : https://massaget.kz/layfstayl/bilim/zharatylystanu/55677/ Б р қызығы, ғалымдар әл күнге дей н т т ркенуге не себепш болатынын нақты айта алмайды. Тек қана бұл адамның өм р сүру кезеңдер нде т рш л кт сақтап қалу мақсатында қызмет атқаруы мүмк н деген болжам бар. Биология пән бойынша бәр м зге мәл м: ежелг адамдар денес нде түк өте көп болған. Тер мен қоршаған орта арасында ауаға толы қабат түзе отырып, сыртқы ортадағы жағымсыз жағдайдан қорғаған Ақпарат дереккөз : https://massaget.kz/layfstayl/bilim/zharatylystanu/55677/ Б рақ, неге т т ркену тек қорыққанда ғана емес, бақыт сез м не бөленген сәтте де жүред ? Юта штаты Университет н ң (Utah State University) докторы Митчелл Колвер (Mitchell Colver) т т ркенуд ң суық пен қорқыныш кез нде пайда болуын ғана емес, адамның қуанғанында пайда болатын т т ркенуд "рахаттану толқыны" рет нде қарастырған. Зерттеу нәтижес нде қуаныштан т т ркену үрд с тек 2/3 адамда кездесет н анықталған. Колверд ң сөз нше, бұл да – қорқынышқа жауап берген адам денес сек лд қалыпты құбылыс, "ұр да, қаш", яғни шартсыз рефлекс Одан бөлек, кез келген күтпеген жағдай адамның денес нде адреналинн ң бөл ну не алып келед . Ал, бұл гормонның бөл ну н ң сыртқы белг лер : тершеңд к, тыныстың тарылуы, жүрек соғысының артуы мен т т ркену. Митчелл Колвер адамның денес нде музыка немесе фильм (көру сез м мүшес ) арқылы туындайтын т т ркену белг с дофамин "бақыт гормонының" бөл ну мен де тығыз байланысты екен н айтты. Т т ркену, т т ркенд ру – т р т ндерге ( ұлпаларға) әр түрл т т ргенд рг штермен әсер ету. Т т ркену нег з нде т т ркенг шт к қасиет жатады. Соның нәтижес нде клеткалар мен ұлпалардың өсу және көбею, т р құрылымдардың қоршаған орта жағдайларына баяу морфологиялық бей мделу процес жүред . Т т ркенуд ң сипаты мен т р т ндерд ң (ұлпалардың) арасында тығыз байланыс болады. Осыған байланысты т т ркенуд ң үш заңдылығы бейнеленед Күш заңы – т т ркенд рг ш неғұрлым күшт болса, соғұрлым белг л б р шекке дей н т нн ң (ұлпаның) жауап реакциясы да күшт болады. Т т ркенд рг шт ң қозу процес н тудыратын ең аз күш н т т ркену табалдырығы деп атайды. Бұл күш т нн ң (ұлпаның) қозғыштығына байланысты. Ол қозғыштық неғұрлым жоғары болса, оны қоздыру үш н т т ркенд рг шт ң аз ғана күш жетк л кт . Мерз м күш – т т ркенд рг ш мерз м н ң әсер неғұрлым ұзақ болса, соғұрлым (белг л б р шекке дей н) т нн ң (ұлпаның) жауап реакциясы да күшт болады. Қозу процес пайда болу үш н т т ргенд рг ш әсер белг л б р мерз мге созылуы керек. Т т ркену табалдырығының әсер мен қозу процес н ң пайда болуы үш н қажет уақыттың ең аз шамасын ти мд мерз м деп атайды. Т т ркенд рг ш күш мен оның әсер мерз м арасында белг л б р тәуелд л к болады. Градиент заңы – т т ркенд ру градиент неғұрлым күрт, шапшаң болса, соғұрлым (белг л б р шекке дей н) т р т н (ұлпа) реакциясы күшт болады. Бұл үш н т т ркенд рг ш күш н ң өсу шапшаңдығы – градиентт ң маңызы зор. Т т ркенд ру градиент баяуласа, қозғыштық табалдырығы жоғарылайды. Т т ркенд рг ш күш баяу өссе, қозу процес туындамай да қалады. НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ жүктеу/скачать 1,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|