Сборник материалов Международной научно-практической конференции

 

477 

3.

 

Герои-карагандинцы. Подсадник Николай Георгиевич // Индустриальная  Караганда. – 2015. – 25 

февраля. – №24-25.  

4.

 

Кинжитаев  Ф.  Верны  заветам  ветеранов  //  Индустриальная    Караганда.  –  2015.  –  25  февраля.  – 

№24-25. 

 

 

 

ОҚУШЫЛАРДЫҢ БОЙЫНА ОТАН СҮЙГІШТІК ҚАСИЕТТЕРДІ 

ҚАЛЫПТАСТЫРУ 

 

Н.А. Махметова 4 курс студенті  

Ғылыми жетекші: т.ғ.к., доцент Ибраемова М.С.  

Шәкәрім атындағы мемлекеттік университет 

(Семей, Қазақстан) 

 

Тарихты  оқу  барысында  оқушылар  отаншылдыққа,  өз  халқына,  басқа  да  халықтарға 

деген сүйіспеншілікке, жауынгерлікке, еңбек сүйгіштікке, Отан үшін кез-келген қиындыққа 

әзір тұруға, халықтар арасындағы достық пен ынтымақтастыққа, қоғам үшін, халық үшін, ел 

үшін қызмет етуге дайын болуға, адалдыққа, шыншылдыққа, тазалыққа, қарапайымдылыққа, 

кішіпейілділікке,  өз  мүддесін  халық,  Отан  мүддесін  жоғары  қою  сияқты  басқа  да  тамаша 

қасиеттерге тәрбиеленеді. Бұл қасиеттердің бәрі қосылып оқушыларда жоғары адамгершілік 

сапаны қалыптастырады. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы халықтардың ұлтқа, дінге, тілге 

қарамай  ел  үшін,жер  үшін  жауға  тойтарыс  беріп,  ерлік  көрсетуі,  қазіргі  жастар  арасында 

дәріптелуі  өте  маңызды.Себебі  сол  зұлмат  жылдарда  қан  аз  төгілмеді.Кеңес-герман 

майданындағы адам шығыны 8 млн. 646 мыңға жетті.[1] Жесір қалған ана, ашқұрсақ бала, 

тыл  жұмысындағы  қарт,  бұның  барлығы  сол  жылдардың  ашық  көрініс  болды.  Бұл  «Ұлы 

жеңістің»  біздің  ата-бабаларымызға  оңайға  соқпағанын  білу  әрбір  азаматтың 

міндеті.Оқушылар  санасына  «отансүйгіштік»  деген  ұғымды  түсіндірудің  бірден-бір  жолы, 

Ұлы  Отан  соғысы  жылдарындағы  соғыс  қимылдарын,  майдагерлер,  тыл  жұмысындағы 

халық тұрмысын ашық сипаттап көрсету. 

Бүгінгі  таңда  тәуелсіз  Қазақстан  мемлекетінің  мәніндегі  жаңа  тарихы  жасалып  келе 

жатқан кезде – оны әлі пайымдау қажет болады, өткен тарихымызға деген көзқарастың да 

дәлелдене  түсуі  керек  екені  ескерілуге  тиіс.  Қоғамда  идеологиялық  таптаурыннан, 

бірізгілікпен , үстірттік пен үстемелеуден ада, шынайы тарих қажет.[2] 

Оқыта  тәрбиелеудің  өзіне  бұрыннан  таныс,  негізгі  бағыттарын  –  оқушыларға 

отансүйгіштік  тәрбие  беруді  жүзеге  асырумен  қоса,  кейінгі  уақытта  көбірек  талап  етіліп 

отырған  оқушыларды  тәрбилеудің  мына  жақтарына  да  үнемі  назар  аударған  дұрыс: 

Қазақстан  жеріндегі  осы  күнге  дейінгі  тарихи  үдерістердің,  құбылыстардың,  оқиғалардың 

дамуын  тек  шындық  тұрысынан  ғана  баяндай  отырып,  ғылыми  көзқарасты  қалыптастыру; 

тарихи  материалды  сәтті  іріктеп,  оны  сапалы  оқыту  арқылы  оқушыларды  жоғары 

адамгершілікке,  еңбексүйгіштік  пен  отаншылдыққа,  шыншылдыққа,  елжандылыққа, 

ұқыптылыққа, жоғары эстетикалық талғамға тәрбиелеуге, экономикалық тәрбие беру. 

Тарихи  оқиғалар  туралы  материалдарда  қазақ  халқының  рухы  мен  намысын 

шыңдайтын оқиғалар және оның объективтік себептерін ашып көрсетуге мүмкіндік жасайды. 

Отансүйгіштікке тәрбиелеу ісіне тарихын баяндайтын материалдар елеулі үлес қосады. 

Өйткені, мұнда туған Отанымыздың қазақ елін ішкі-сыртқы жаулардан қорғап қалу жолында 

жүргізілген  даңқты  күрес  тарихы,  тарихи  қысқа  мерзімде  республикамыздың  экономикасы 

мен  мәдениетінің  қарыштап  алға  басқанын  нақты  тарихи  деректермен  көрсету  Отанына 

деген  мақтаныш  сезімін  туғызады,  қоғамға,  өз  Отанына,  туған  республикасына  деген 

сүйіспеншілігін арттырады. Мысалы, атақты америкалық әскери тарихшылардың бірі Роберт 

Леки  өз  естеліктерінде  былай  деп  жазып  қалдырған:  «Өзін  құрбан  ету  –  соғыс  пен 

бейбітшілік мәселесі арасындағы бітпес таластың жауабы». Ұлы мұрат жолында жанын қию 

арқылы олар ұрпағына – баға жетпес мұра, еліне мәңгілік даңқ сыйлап кетті.[3] 

 

478 

Қазақстан  Республикасының  Білім  туралы  заңындағы:  «адамзаттық  құндылықтарға, 

ғылым  мен  практика  негізінде  жеке  адамды  қалыптастыруға,  дамытуға...  шығармашылық, 

рухани  және  дене  мүмкіндіктерін  дамытуға,  адамгершілік  пен  салауатты  өмір  салтының 

берік  негіздерін  қалыптастыруға»  азаматтық  пен  елжандылыққа,  өз  Отаны  –  Қазақстан 

Республикасына деген сүйіспеншілікке, мемлекеттік дәрежесін құрметтеуге тәрбиелеу.[4] 

Кеңес  елінде,  әсіресе  жастарды,  мектеп  оқушыларын  тәрбиелеуде  отансүйгіштік, 

интернационалдық тәрбиеге баса назар аударылып, тәрбиенің бұл саласы кеңінен өріс алды. 

Бұл бағыттағы жұмыстар сабақтан тыс уақытта да, сабақ үстінде де белседі жүргізілді. Жеке 

оқу пәндері арасында қоғамдық пәндер, әсіресе тарих пәні тәрбиенің бұл салаларын жүзеге 

асыруда  ерекше  орын  алады.Отан  соғысы  жылдарында  ерлік  көрсеткен  майдангерлер 

тарихын  оқи  отырып,  жастар  бойына  сол  рухты,  сол  қайратты  сіңіру  өте  маңызды  роль 

атқарады.  Ұлы  Отан  соғысына  барлығы  35  миллион  адам  қатысқан.Соның  ішінде  соғысқа 

Орталық  Азия  республикаларынан  3  миллионға  жуық  адам  қатысса,  оның  1  миллион  366 

мыңы  қазақстандықтар  екен.  Олардың  арасында  жауды  атып  түсіруде  рекордтық 

көрсеткішке  ие  болған  снайперлер  де,  сан  түрлі  соғыс  тактикасымен  жеңісті  жақындатуға 

септігін  тигізген,  бойында  ұлтымызға  тән  батырлық  рухы  бар  қандастарымыз  да  аз 

болмаған. [5] 

Сондықтан да Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін халыққа білім беру 

саласында  болған  өзгерістердің  бірі  –  «Қазақстан  тарихы»  пәнінде  орын  алып  келген 

тәрбиелеу  ісіндегі  сыңаржақтықты  жою.  Енді  «Қазақстан  тарихы»  пәнінің  жаңа 

бағдарламалары    мен  оқулықтарында  халықтар  тапқа,  ал  елдер  дос,  не  дұшпан  елдерге 

бөлінбейді.[6]  Оқушылар  өз  елінің  де,  басқа  елдердің  де  халықтарына  құрметпен  қарауға 

тәрбиеленеді. Бұл бағыт Қазақстан Республикасының Конституциясында ( Алматы, 1995, І-

бөлім,  2-бап),  мемлекеттік  органдар  тарапынан  қабылданған  қаулы-қарарларда, 

тұжырымдамаларда,  Президент  Н.Назарбаевтың  еңбектерінде,  сөйлеген  сөздерінде  көрініс 

тапқан.[7] 

Оқытушының  тарихты  оқыту  барысында  көңіл  бөлетін  міндеті  –  тәрбиелік  мақсатта 

пайдаланатын  материалдың  мазмұнын  толықтыру  және  оны  оқытудың  әдіс-тәсілдерін 

белгілеу.  Тарихи  материал  тәрбиелік  толық  пайдаланылуы  үшін,  мұғалім  әңгімесі 

оқушылардың жүрегіне, сезіміне, эмоциясына, бір сөзбен айтқанда, ішкі  жан дүниесіне әсер 

етіп, оларды толғанысқа түсіріп, ойландыратындай болуы керек. Әрине, осыдан кейін оқушы 

өзінше қорытынды жасайды, демек, оқушы жасаған қорытынды оның өзінің ми қызметінің 

нәтижесі болуы керек. 

Қазақстандық  отаншылдыққа,  ұлтжандылыққа,  елдегі  барлық  халықтарға  достық 

қатынасқа  тәрбиелеу  аса  маңызд  міндет.  Республика  тәуелсіздік  алғанға  дейін  « 

Қазақстандық  отаншылдыққа  тәрбиелеу»  деген  сөз  тіркесті  қолданған  жоқ.  Кеңес  Одағы 

елдегі  барлық  халықтардың  Отаны,  яғни  «КСРО  –  біздің  Отанымыз»  деп  үйретілді.  Қазір 

Қазақстан  Республикасы  –  Тәуелсіз  мемлекет.    Мұнда  көптеген  ұлттар  мен  халықтардың 

өкілдері мекендейді. Осы тәуелсіз жас мемлекеттің ойдағыдай дамып, гүлденуі үшін барлық 

халықтардың  бір-бірімен  тату-тәтті,  сыйластық,  ынтымақтастық  қатынас  жасауы 

тиіс.Қазақстан  олардың  бәрінің  Отаны  болғандықтан  біздің  елді  мекендеген  барлық 

халықтар  Қазақстандық  Отаншылдық  рухында  тәрбиеленуі  қажет.  Сондықтан  мемлекет 

басшылары  барлық  ұлттар  мен  халықтардың  ұлттық  мүдделеріне  сай  келетін  көптеген 

шараларды жүзеге асырды.   

Оқушыларды  ерлікке,  жауынгерлікке,  бытылдыққа  тәрбиелеу  де  отаншылдыққа 

тәрбиелеумен тікелей байланысты. 

Оқушыларды  Ұлы  Отан  соғысы  жылдарындағы  майдандағы  және  тылдағы  ерліктері 

туралы  материалдарды  әңгімелей  отырып,  ерлік,  жауынгерлікке,  еңбекқорлыққа  тәрбиелеу 

әлде  қайда  күрделі  міндет.Мұндағы  негізгі  мақсат  –  оқушыларды  елін,  халқын  қорғай 

алатындай батыл, ер, жауынгер етіп отансүйгіштікке тәрбиелеу.Достық, көршілік қатынас ел 

басына  қауіп  төнген  кезде  айқын  көрінеді.1941  ж  неміс  әскерлері  Кеңес  үкіметінің  жеріне 

басып  кіргенде,  қазақ, өзбек,  қырғыз,    грузин,  башқұрт  сияқты  барлық  ұлттар  «  1  жағадан 

 

479 

бас,  1  жеңнен  қол»  шығаратындай  ынтымақтастықпен    бірлесе  отырып,  бар  күш  жігерін, 

отан  қорғауға  жұмылдырды.Қазақ  халқы  мен  орыс  және  басқа  да  халықтар  арасында 

қалыптасқан достық негізін, оның объективтік себептерін дәлелдейтін Отан соғысы кезіндегі 

материалдар  жеткілікті.Ерлік  көрсеткен  нар  тұлғалы  қазақстандықтардың  жоғары  да  атап 

кеткенім дей, аз болмады. Солардың ішінде рейхстагқа ту тіккен Рақымжан Қошқарбаев тек 

қазақ жұртының ғана емес, бүкіл әлем аузында.Өрімдей жас Әлия мен Мәншүк батырлығы, 

нәзік  жан  болғанына  қарамай,  майданға  сұранып,  бар  күш  жігерін  салып,  жауға  тойтарыс 

беруден тынбады.  

Ұлы  Отан  соғысы  жылдарындағы  халықтың  қиын-қыстау  кезеңді  бастан  кешуі,  жас 

мөлшеріне қарамай, майдада, тылда еңбек етуі әрбір оқушы білуге тиіс міндет. Бүгінгі күнде 

қалыптасып отырған бейбітшілік, жаймашуақ заман барлығы осы бабалар ерлігінің арқасы.  

 

Пайдаланған әдибиеттер тізімі: 

 

1.

 

"Қазақстан" ұлттықэнциклопедиясы, Алматы, "Қазақэнциклопедиясы", 1998 ж. 9-том 

2.

 

Гуманитарлықбілім беру тұжырымдамасы, // ЕгеменҚазақстан. 25 тамыз 1994. №92. 

3.

 

http://e-history.kz/media/upload/1534/2014/06/25/9c133a94aa0d7e4c1780e21cc680fd0a.pdf 

4.

 

ҚазақстанРеспубликасында  2015  жылыбілім  беру  және  оны  жетілдірутұжырымдамасы( 

концепциясы), //ЕгеменҚазақстан. 17 қазан 2004. 

5.

 

http://www.altyn-orda.kz/kz/%D2%9Baza%D2%9Bsha-%D2%9Baza%D2%9Btardy%D2%A3-

%D2%B1ly-otan-so%D2%93ysynda%D2%93y-erlikterin-%D3%99lemge-tanyta-almaj-

otyr%D2%93anymyz-%D3%A9z-kin%D3%99mizden-emes-pe/ 

6.

 

Назарбаев  Н.Ә  Қазақстанныңегемендімемлекетретіндеқалыптасуы  мен  дамуыныңстратегиясы. 

Алматы: Дәуір, 1992. 

7.

 

Назарбаев Н.Ә. Тарихтолқынында. Алматы, 2002. 

 

 

 

УСЛОВИЯ ЖИЗНИ И ТРУДОВАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ДЕТЕЙ В ГОДЫ  

ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЫ В КАЗАХСТАНЕ 

 

Д.С. Шаймуханова  

Студентка 4-го курса специальности «5В020300» История 

 

Научный руководитель: к.и.н., доцент Рахимбекова А.К. 

ЕНУ им. Л.Н. Гумилева 

(Астана, Казахстан) 

 

Великая Отечественная война принесла огромные потрясения человечеству, пострадало 

большое количество людей разных полов и возрастов. Каждый из них исполнял свой долг, 

сражаясь, солдаты защищали Родину и своих родных, рабочие и крестьяне не покладая рук 

трудились на заводах и полях, так они поддерживали и помогали друг друга. 

Нелегко пришлось не только взрослым, но и детям, им пришлось разделить со своими 

«взрослыми»  близкими  все  тяжести  военных  лет.  Они  впервые  осознали  себя  в  военное 

время, впервые столкнулись с тяжелыми лишениями и трагическими потерями. Война была 

для  всех  неожиданностью,  и  поэтому  первые  дни  отразились  в  памяти  «детей  войны» 

особенно отчетливо. В своих воспоминаниях ветеран войны Геннадий Лунев, которому на 

начало войны исполнилось всего семь лет, пишет:  «Как сейчас помню, 22 июня 1941 года 

мы,  подростки,  со  взрослыми  парнями  купались  и  загорали  на  пляже,  на  перешейке.  Во 

второй половине дня прибежал взволнованный Виктор Артамонов, сын начальника товарной 

конторы.  Он  сообщил  страшную  весть,  что  началась  война.  Естественно,  его  тревога 

передалась и нам, подросткам» [1, с 182]. Так были встречены первые дни войны. По всей 

стране проходили митинги, и уже в первую неделю войны вся страна провожала на фронт 

первых добровольцев. Теперь, когда на рынке труда почти не осталось работников-мужчин, 

 

480 

спрос  на  женский  и  детский  труд  поднялся  во  много  раз.  Дети  устраивались  на  заводы  и 

фабрики, помогали в сельском хозяйстве, или просто занимались домашними делами, пока 

их мамы были заняты работой [2, с.11].  

Роль  школы  в  жизни  детей  в  военный  период  возросла  в  связи  со  снижением  роли 

семьи.  Школа  была  посредником  между  государством  и  учениками.  Ученики  разных  лет 

участвовали  в  социалистических  соревнованиях,  в  работе  на  полях  и  заводах.  По 

Акмолинской  области  в  1942  году  в  сельскохозяйственных  работах  принимало  участие 

26056  учащихся,  1732  учителя  [3].  Пионеры  и  школьники  занимались  сбором  пищевых  и 

лекарственных  растений,  металлолома  и  многими  другими  видами  общественно-полезной 

работы. [4, с. 63] 

Война  коренным  образом  изменила  условия  обучения  и  воспитания  детей.  Школы 

встретились в своей работе с многими трудностями военного времени, все вопросы обучения 

детей  осложнились.  Сократилось  количество  школьных  и  внешкольных  учреждений, 

ухудшилась их материальная база. В первый же месяц занятий многие учащиеся перестали 

посещать  школу.  Крайне  тяжёлое  положение  сложилось  у  школ  и  по  причине  нехватки 

помещений, так как  часть школьных помещений была отдана под госпиталя и частично под 

оборонные  предприятия.  В  результате  которого  школы,  да  и  многие  высшие  учебные 

заведения  были  вынуждены  перейти  на  2-х-З-х  сменное  обучение.  По  данным  «Годового 

отчета Акмолинского областного отдела Народного образования о работе школ области за 

1942 год» во многих школах были опоздания из-за уборки урожая. Школы области проявили 

большую  гибкость  в  отношении  приспособленности  к  военным  условиям,  в  связи  с 

отсутствием освещения в некоторых школах, уроки были сокращены до 40 минут. В зимние 

месяцы некоторые школы временно не работали из-за отсутствия топлива [5]. Многие дети 

окончили лишь три–четыре класса. 

Основной  причиной  отсева  учащихся  из  школ  являлась  материальная 

необеспеченность, главным образом отсутствие обуви, одежды, устройство на работу после 

ухода отца, старшего брата в армию [4, с. 66]. По воспоминаниям ветерана войны Кизима 

Михаила  Лукича  в  школу  он  пошел  г.  Акмолинске  в  1943  году.  В  его  семье  было  пять 

человек, в школу ходил в одной с братишкой одежде по очереди. В школе был лишь один 

учебник  на  весь  класс,  тетрадей  не  было,  писали  на  газетах  поверх  статей  чернилами, 

изготовленными  из  свеклы  или  химических  карандашей  [6].  Условия  жизни  детей  того 

времени были очень схожи несмотря на расстояния. Совет Оралбаев в годы войны проживал 

в Алматинской области Балхашского района в селе Баканас. В 1941 году он пошел в первый 

класс,  в  своих  воспоминаниях  он  описывает  условия  в  которых  ему  пришлось  обучаться: 

«Нам,  детям  военных  лет,  особенно  ученикам  начальных  классов,  очень  трудно  давалась 

учеба. Не хватало учебников. Ручками служили куриные и гусиные перья. В качестве чернил 

мы использовали до черноты пережаренное зерно, разбавленное водой, писали на страницах 

старых книг и газет» [1, с. 201]. 

Главной тенденцией изменения содержания школьных программ стала милитаризация: 

временно  прекращалось  преподавание  пения,  рисования,  черчения,  основ  дарвинизма, 

вводились  военная  подготовка  для  юношей  и  санитарная  подготовка  для  девушек. 

Предпринимались все меры для внедрения и улучшения военной подготовки, школам было 

«наказано»  приобрести  и  заготовить  «своими  силами»  военно-ученическое  имущество,  а 

также пополнить учительские составы, квалифицированными военными руководителями [7]. 

Трудящиеся шли на жертвы и лишения ради победы над оккупантами. Свои результаты 

дали разнообразные формы народной инициативы помощи армии. Развернулось движение за 

создание добровольного фонда обороны, за   сбор средств на вооружение и теплой одежды 

фронтовикам. Движение  проявлялась в постоянной заботе о нуждах раненых и инвалидов 

Отечественной  войны,  о  семьях  военнослужащих,  в  тесной  связи  фронта  и  тыла.  Дети 

Казахстана сыграли в этом огромную роль, только за 1943 год учащиеся школ с помощью 

своих  учителей  отправили  на  фронт  2915  штук  посылок,  было  собрано  6294  тонн 

металлолома,  52  тонны  832  кг  лекарственных  трав  в  фонд  обороны,  на  строительство 

 

481 

авиоэскадрильи  «Пионер  Казахстана»  внесено  472901  рубль  [8].  В  «Годовом  отчете 

Акмолинского  областного  отдела  Народного  образования  о  работе  школ  области  за  1942-

1943 учебный год», указывается о помощи всех школ области в сборе средств на «танковую 

колонну». В результате проделанной работы три школы области получили благодарственные 

телеграммы  от  товарища  Сталина  [9].  Помощь  фронту  была  неоценимой,  в  ответ  они 

получали  письма  благодарности  от  бойцов,  так  например  командиры  и  политработники 

части  подполковника  Зоботина  выразили  свою  признательность  «героям-труженикам» 

Акмолинской области: «Ваша теплая забота о нас, Ваши подарки еще раз подтверждают, что 

дружба  фронта  и  тыла  незыблема,  что  фронт  и  тыл  являются  единым  боевым  лагерям, 

готовящим окончательный разгром немецким оккупантам [10]. 

Дети  горели  желанием  помочь  хоть-чем-то  фронту.  В  своих  воспоминаниях  ветеран 

войны  Совет  Оралбаев  рассказывает,  как  они  с  другими  ребятишками  ходили  по  дворам 

собирать  теплые  носки,  рукавицы  для  отправки  в  армию,  помогали  престарелым  людям, 

таскали  им  дрова,  воду.  В  летнюю  пору  разгоняли  птиц  от  урожайных  полей  и  собирали 

колосья [1, с. 201]. 

В  условиях  военного  времени  особое  значение  в  сельскохозяйственных  областях 

приобретает  работа  кружков  юных  натуралистов,  которые  стали  организаторами 

разносторонней помощи учащихся сельскохозяйственному производству, так можно назвать 

четыре  района  в  Акмолинскойобласти    где  за  1942-1943  учебный  год  работа  юнатов 

поставлена  удовлетворительно  —  Щучинский,  Ново-Черкасский,  Шортандинский, 

Акмолинский [5].  

Организовывались  тимуровские  команды,  оказывавшие  помощь  семьям  фронтовиков. 

Так,  тимуровские  команды  школ  Щучинского  района  оказали  помощь  101  семье 

фронтовиков,  занимаясь  подвозкой  и  распиской  кадров,  подвозкой  сена  и  многим  другим 

[11]. Фронтовики были благодарны им за их помощь, они выражали свою благодарность в 

письмах  родным:  «Ты  пишешь,  что  тимуровцы  тебе  хорошо  помогают  по  хозяйству, 

занимаются  с  Томочкой.  Передай  им,  что  я  очень  благодарен  им  за  их  работу  и  шлю  им 

сердечный привет», - это письмо написано гвардейцем-казахстанцем М.Харченко своей жене 

с фронта [12]. 

Дети заботились друг о друге безвозмездно, так, например, вспоминая военное время, 

Геннадий Лунев рассказывает о своих будних днях проводимых в школе: «В нашей школе в 

1942-

1944 гг.  ученикам младших классов на большой перемене выдавались по 50 граммов 

хлеба.  Однако  мы,  мальчишки,  его  не  съедали,  а  отдавали  Вале  Зиминой,  у  которой  отец 

погиб на фронте, и их большая семья жила трудно [1, c. 184-185]. 

Особое  внимание  уделялось  детям  фронтовиков.  Детей  потерявших  родителей  на 

фронте  или  при  эвакуации  направляли  в  детские  дома.  Широкое  движение  получило 

усыновление  сирот.  Всего  по  республике  за  1944  году  было  более  4000  усыновленных  и 

патронированных детей [13, с. 417] 

Крестьянство  являлось  главным  и  самым  многочисленным  источником  пополнения 

вооруженных сил, но и главным поставщиком продовольствия и сырья не только на фронт, а 

также и в города. С помощью плановых заготовок колхозной продукции, в условиях голода и 

тяжелейшего  физического  труда  крестьянство  обеспечивало  армию  и  военную 

промышленность,  и  несмотря  на  все  трудности  и  издержки  колхозно-совхозной  системы, 

выполнило свою главную задачу перед страной [14, с. 71]. Основной рабочей силой, как и в 

городах  были  женщины,  старики  и  дети,  они  в  полной  мере  выполняли  свой  труд  без 

выходных и без праздников. Жизнь в деревне имеет свои особенности. Главная из них та, что 

работа  не  прекращается  ни  в  одно  из  времен  года.  Во  время  войны  детям  приходилось 

помогать взрослым на животноводческих фермах, на заготовке кормов и дров. В то время в 

колхозах наряду с коровами разводили овец, и дети ухаживали за ними. Зимой ребята ходили 

на ферму,  убирали навоз, чистили животных, а летом заготовляли веники из веток березы, 

осины,  ивы.  Подтверждением  этого  могут  послужить  воспоминания  Елеукулова  Кощербай 

Сембиновича  о  своем  детстве,  которое  он  провел  во  время  войны  в  ауле  Жамбыл 

 

482 

Акмолинской области. Когда пришла война,  ему было 11 лет, начиная, с мая 1942 года он 

трудился  на  колхозном  поле.  «С  работой  в  колхозе,-  пишет  он,  дети  забывали  об  отдыхе. 

Только во время сенокоса, в дождливые дни разрешалось отдыхать, эти дни были для нас как 

праздник,  мы  высыпались,  играли  в  асык.  Но  в  другие  дни  не  было    времени  отдыхать, 

делали любую колхозную работу. Ребят, которые не явились на работу наказывал бригадир 

ударами кнута» [15]. 

Если  дети  постарше  выполняли  работу  в  колхозе  и  городе,  то  дети  помладше  вели 

хозяйство по дому. Так, вспоминает ветеран Михаил Лукич, на начало войны ему было 6 лет, 

жили в частном доме в городе Акмола. У его семьи было подсобное хозяйство, после того 

как  отец  ушел  на  фронт,  он  вместе  со  своими  братьями  и  сестрами  помогал  маме  по 

хозяйству, ухаживали за скотиной и разводили птиц [6]. 

Боровиков  Николай  Васильевич,  вспоминая  военные  будни  рассказывает: 

«Большинство мужчин призвали в действующую армию и отправили на фронт. В мае 1942 

года,  окончив  четыре  класса  сельской  школы  в  возрасте  двенадцати  лет,  я  вынужден  был 

пойти работать в колхоз. Первые два года были очень тяжелыми. Техника выходила из строя, 

ремонтировать ее было очень сложно» [16, c. 129]. 

Напряженность чувствовалась во всем, не хватало еды, с фронта поступали письма о 

гибели  родных,  каждый  день  люди  не  покладая  рук  трудились  во  имя  «Победы!». 

Воспоминания  детей  тех  лет  наполнены  различными  эмоциями,  начиная  с  радости,  когда 

гордость  за  своего  отца,  брата,  дядю,  находящихся  на  линии  фронта,  переполняют  их 

«чистую»  детскую  душу.  Затем  наступает  момент  осознания  реальности,  когда  приходят 

первые письма, оповещающие о гибели родных, или возвращаются их близкие инвалидами. 

Война  подкрепила их  воспоминания  четкими  картинами,  которые  они  никогда  не  забудут. 

Совет Оралбаев, вспоминая то время, пишет об одном случае, который впился в его память 

очень  четко:  «Однажды  отец  машинально  шлепнул  меня  по  лицу  за  то,  что  я  схватил 

единственное яйцо, поданное на обед. Но никогда – ни до, ни после этого случая – на меня и 

других детей не только не поднимал руки, но и не повышал голоса. Поэтому, может быть, 

это случайно запомнилось мне на всю жизнь». 

Из  всего  приведенного  выше,  следует,  что  война  принесла  лишь  страдания,  и 

разрушило жизни миллионов людей, оставив после себя лишь воспоминания о тех страшных 

днях.  Дети  оказались  в  эпицентре  этих  событий,  и  прочувствовали  на  себе  всю 

повседневность  военных  дней.  Изменилась  и  школьная  жизнь  детей,  многие  из  них 

перестали  посещать  ее,  следствием  чего  было  отсутствие  одежды,  обуви,  школьных 

принадлежностей  и  т.д.  Дети  встретились  и  с  другими  сложностями  военного  времени, 

теперь, когда практически все мужчины ушли на фронт, они заменили их на предприятиях и 

полях, стараясь не подвести тех, кого заменили. Они помогали в сборе и отправке вещей и 

продовольствия  на фронт, также участвовали в организации тимуровских команд, которые 

оказывали  помощь  семьям  фронтовиков.  Благодаря  их  рвению  и  труду,  которые  оказали 

значительный  вклад  в  одержание  победы  над  врагом,    мы  живем  свободными  людьми  и 

празднуем уже 70-летие Победы. Их подвиг никогда не забудется, и наша благодарность им 

будет вечной. 

 

жүктеу/скачать 7,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: