Семинар танымнын объектісі мен субъектісі
жүктеу/скачать 32,02 Kb.
|
1 2
|
Философия Семинар 51 Танымнын объектісі мен субъектісі. Білім адам бойында емір барысында практикалык іс-арекетінін натижесонде игеріледі. Адамнын жана білімдерді игеру процесі таным деп аталады. Танымнын субъектісі - адам. Адамды тану субъектісіне айналдыратын не екенін аныктау ушін, онын котамдык мэнін аныктау керек. Людвик Фейобах сана адама тан кубылыс. Олай болса, танымнын субъектісі сана деп тусіндіретін идеалистердін кезкарасынын сынауы орынды. Адам кеністікпен уакытта емір суреді. Табигатпен екі арадаты байланысынын арасында дуниені камтып, танып білуге кабілетті тані бар жан. Людвик Фейрбах езінін таным жайындары тусінігінде табии мені бар накты адам жайында айтып отыран сиякты. Алайда - дейді, К. Маркс пен Енглис Фейрбах шындыкты емір суретін эрекетшіл адама ешкашан жете алмайды. Адам деген обстракциядан ете алмай, тек сезім саласынданы шын мэні бар, дара адамды мойындаумен гана шектеледі. Адам езінін шын накты мангіне калай ие болады? Адама табии тіршілік касиеттері тіпті сезімдік касиеттеріде тэн. Бірак ол езінін екінші элеуметтік табигатын, медениетін, еркениетін озі жасайды. Енбектін аркасында оларды озінін касиеттеріне сайкес озгертеді. Адам муны корамдык тіршілік иесі болгандыктан езі сиякты баскалармен белгілі бір катынаста орнатып кана жасай алады. 2 Сезімдік Таным дегеніміз - нагыздыктын адам санасында максатты жане белсенді турде бейнелену удерісі болып табылады. Таным кезіндеболмыстын турлі жактары айкындалады. Заттардын сырткы жэне ішкі мэні, коршаган орта кубылыстары, сонымен коса адамнын санасында танымдык кызметтін субъектісі - адамнын кызметі зерттеледі. Демек, адам озін-озі зерттейді. Осынын барі адамнын санасы барлы ынан болып жатады. Ойтпесе онсыз таным удерісі шынайы болмас еді. Сондыктан адамнын санасы сиякты ажап кубылыстын негізгі нысандарын зерттеп білу керек. Адамда онын денесі (физиологиялык организм) жене жаны (рухани- психикалык) сиякты карама-карсы екі бастама бар. Адам жануарлар дуниесінен шыккандыктан, ол биологиялык зандылыктарта багынады. Сонымен коса адам сейлей алады. 3 "Ақиқат ұғымы" Білімдегі абсолюттік және салыстырмалылық диалектикасы. Таным нәтижелерінің практикалық қызметте жетістікпен колданылуы тек алынған білім дәйекті, ақиқатты болғанда ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Акиқат туралы мәселе, тиісінше, таным теориясындағы аса маңыздылардың бірі. Ақиқат — білімнің пәніне, нағыздығына сәйкестігі. Былайша айтқанда, ол — нағыздығтың дұрыс көрсетілуі. Акикаттың айқындамасын түсіну оның төменде келтірілген негізгі қасиеттерін, белгілерін дәл айқындап алуды талап етеді. Ақиқат пен адасу мәселелерін зерттеу ақиқат өлшемі зандылықтарын карастырмайынша, толық бола алмайды. Ақиқат пен адасудың арасьш қалай ажыратып алуға болады? "Ақиқат елшемі" деп, әдетте, бір - қатар эталондардынемесе тексеру амалдарын айтамыз. Ақиқаттың елшемі бір мезгілде екі шартты қанағаттандыруы керек: 1.Ол тексерілетін білімге тәуелді болмауы керек; құптау немесе теріске шығару үшін ол белгілі бір бейнеде біліммен байланысты болуы керек. Ақиқаттың өлшем мәселесі әрқашан таным теориясында орталық межеде болған, өйткені ондай елшемді табу ақиқатты адасудан бөліп алу амалын табумен парапар. Философтардың кейбіреулері ақиқаттың өлшемі деп — тиімділікті, пайдалылықты және жайлылықты (прагматизм), енді біреулері жалпыға танымалдыльқты ұсынады, үшіншілері жаңа білімдерді ескі білімдермен қиыстыратын, ақикаттың формалды логика өлшемімен шектеледі, төртішпілер білімнід ақиқаттылығын жалпы шартты келісу ісі деп түсінеді. Аталған жағдайлардың бәрінде ақиқаттың елшемі ақылдан тысқары шығарылмайды, сондықтан білім езімен-өзі түйықталады, ал акикатты айкындауға практикалык қызмет үдерісінде білімді объектімен қатар қоя қарастырғанда ғана кол жеткізуге болады. Мүндайда ақикат өлшемі шарттарын практика, демек, қоғамдық - тарихи үдеріс ретінде түсіндіретш материалдык кызмет қана қанағаттандыра алады. Практика коғамдағы адамның қоршаған дүниені материалдық игеруі болып табылады. Практика, ақиқат өлшемі ретінде көріне отырып, оған кажетті қасиеттерге ие, мысалы, объектіге бағытталады және кызметімен білім аясының шеңберінен шыға алады. Практика адамды объективті шынайылықпен қауыштырады. Онда заттар өзгеріп кетуі мүмкін. Сонымен коса практикалык кызметтің жүзеге асырылуы білімге төуелді. Практиканың қайсысы болса да, жаңғыртатын заттардьщ қасиеті туралы ақпарларға негізделеді, белгілі бір мақсаттан туындайды, айқын жоспармен жүргізіледі. Бұдан практиканың ойластырылған, тұшынылған сипатта болатыны белгілі. Семинар 6 1.Ғылыми таным Ғылыми таным – танымның ең жоғарғы пішімі. Ғылыми таным рационалдық сипатының басымдылығымен сипатталатын өте күрделі құбылыс. Ол негізінен ұғымдар жүйесі, теориялар, заңдар сияқты басқа да ойлау процестерінің түрлері арқылы айқындалады. Әрине, мұнда сезімдік танымның рөлі де жоққа шығарылмайды, алайда ол ғылыми танымның теория ауқымында жанама, екінші рөл атқарады. Ғылыми таным құбылыстар мен процестердің ішкі әмбебаптық байланыстары мен заңдылықтарын эмпирикалық білім мен ақыл-ойға табан тіреп, рационалды түрде сараптау арқылы бейнелейді. Мұндай сараптау ұғымдар жүйесі, ой қорытындысы, заңдар, категориялармен принциптер сияқты жоғары дәрежедегі абстракциялар жүйесі арқылы іске асады. Ғылыми танымның ең маңызды міндеті – мейлінше ақиқатқа жету, оның мазмұнын жан-жақты ашу. Осы міндетті іске асыру үшін ғылыми танымның көптеген тәсілдері кеңінен пайдаланылады, оларға: абстракциялау, идеализациялау, синтез, дедукция, асбстрактіліктен нақтылыққа өрлеу, тарихилық және логикалық әдістер жатады. Ғылыми танымның маңызды ерекшелігі – оның өзіне бағытталғандығы немесе ішкі ғылыми рефлексия ретінде калыптасуы; яғни, ол тек таным процесінің өзін, оның пішімдері мен әдіс-тәсілдерін, ұғымдар жүйесін зерттейді жүктеу/скачать 32,02 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2