Тақырыбы: Ұлттың мәдени кодын
жүктеу/скачать 22,64 Kb.
|
| ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ СӨЖ
Тақырыбы:«Ұлттың мәдени кодын сақтаудағы қазақ тілі мен қазақ мәдениетінің рөлі» Топ: 1602-11 Орындаған: Нышанбек Балайым Тексерген: Мантаева Тоты Біздің Қазақ мәдениетімізге көп жыл болды. Бұрын біздің елімізде ұлттық дәстүрлер,өмір,әдет-ғұрып және тіл өте дамыған болатын. Кеңес өкіметі кезінде Қазақстанда тұрған қазақстандық ақындардың көптеген кітаптары ұлттық дәстүрлерді ұмытып, жоюға тырысты. Бірақ қазіргі уақытта халық өз дәстүрлерін еске алып, тілін нығайтуға тырысуда. Бұл ата- бабаларына деген құрметтің белгісі. Қазақстанда әртүрлі әдет-ғұрыптар бар, олардың кейбіреулері тек кейбір аймақтарда ғана бар. Біздің еліміз соншалықты үлкен , кейбір дәстүрлер, әдет-ғұрыптар мен тіл диалектілері ерекшеленеді. Қазіргі уақытта Қазақстанда болып жатқан жаһандандыру мен жаңғырту жағдайларында басты сәттердің бірі біздің ұлтымыздың мәдени кодын сақтау болып табылады.Жаһандану процестері ұлттық мәдениеттерге неғұрлым күшті енсе, соғұрлым халықтар мәдениет, дәстүрлер, тіл және дін сияқты ішкі компоненттерді қорғауға тырысады. Яғни, жаһандық трансформация кезеңінде халықтардың қазіргі әлемде өзіндік ерекшелігі мен өзін-өзі билеуіне ,өзінің бірегейлігін қорғауға және сақтауға ұмтылуымен байланысты ұлттық бірегейлік проблемалары шиеленісе түсуде. Себебі, ұлттық мәдениеттердің ғасырлар бойы қалыптасқан жаһанданудың сөзсіз процестері көбінесе ұлтаралық, дінаралық шиеленістерге алып келеді, көбінесе қақтығыстарға әкеледі. Қазақстанға және басқа елдерге өзінің ұлттық кодын сақтауға не көмектеседі? Мүмкін, мұнда мемлекеттік тіл, ұлттық идея, ұлттық мәдениет және т.б. сияқты көптеген факторлар рөл атқарады.Мен ұлттың мәдени кодын сақтаудағы әрбір болжанатын фактордың рөлін толығырақ қарастырғым келеді. Мәдени кодты сақтау туралы айтқанда, біз бұл ұғымның нені білдіретінін нақтылауымыз керек. Мәдени код-мәдениеттің осы түрін түсінудің кілті: халықтарға ата-бабаларынан қалған ерекше мәдени ерекшеліктер; бұл мәдениетті анықтауға мүмкіндік беретін белгілі бір формада кодталған ақпарат. Мәдени код санадағы стереотиптердің кез- келген кешенімен байланысты бейнелер жиынтығын анықтайды. Ұлттың мәдени коды оның мінез-құлық реакцияларын түсінуге көмектеседі, халық психологиясын анықтайды. Жалпыұлттық бірегейлік пен этностардың тілін,мәдениетін , дәстүрлері мен әдебиетін сақтау және ұштастыру мәселесі әрқашан неғұрлым тиімді шешілетін мәселелердің бірі болып келді және болып қала береді. Мысалы, мемлекеттік тіл мен ұлттық мәдениет – ұлттың мәдени кодын сақтаудың екі негізгі мәні. Тіл-мәдениеттің айнасы, онда халықтың әлеуметтік санасы, оның менталитеті, ұлттық сипаты, өмір салты, салт-дәстүрлер , әдет-ғұрыптар, мораль, құндылықтар жүйесі, дүниетаным, әлемге деген көзқарас көрініс табады.Олар мәдени құндылықтарды лексикада, грамматикада, идиоматикада, мақал-мәтелдерде, жазбаша және ауызша сөйлеу формаларында сақтайды. Сондай-ақ, тіл мәдениеттің таратушысы , тасымалдаушысы болып табылады, өйткені онда сақталған ұлттық мәдениеттің қазыналарын ұрпақтан-ұрпаққа береді. Ана тілін меңгере отырып, балалар онымен бірге алдыңғы ұрпақтардың жалпыланған мәдени тәжірибесін үйренеді. Ол адамның жеке басын , ана тілін,оған тіл арқылы енгізілген және әлемге, менталитетке, адамдарға деген көзқарасқа, яғни осы тілді қарым-қатынас құралы ретінде пайдаланатын адамдардың мәдениеті арқылы қалыптастырады. Қазақ тілі-бай әрі икемді, құлаққа жағымды, әу деуге дөңгелетіп ала кететін мол сөздік қоры бар ерекше тіл. Сонау ежелгі түркі заманынан бері келе жатқан Тұран жұртының тілінің сөйлеген жұрнағы осы өз ана тіліміз десек, қателеспейміз. Ана тіліміздің барша болмысы біздің қазіргі таңда қайта жаңғыртып, әр ортада қазақ тілінің керемет сөздерімен сөйлеуінен-ақ көруге болады. Қазақ тілінің байлығы – қазақ халқының, қазақ ұлтының байлығы. Осы байлықты бағалай білуіміз керек. Сонда ғана біздің Қазақстан кез келген жұртпен иық теңестіре алатын іргелі ел бола алады. Әйтпесе, «тілі жоғалған ұлттың өзі де жоғалады»-деген Ахмет Байтұрсынұлының сөзі айқынға айналмасына кім кепіл?!Осы тіл арқылы біз бұрыннан өз салт-дәстүрімізді қалыптастырып, халық ауыз әдебиеті мен музыкалық жағынан мәдениетімізді жетілдіріп, қазірде ең бай мәдениетке иеміз десек артық айтпаспын деп есептеймін. Себебі, ұлт-мәдениетсіз өмір сүре алмайды және дәл сол секілді мәдениет те ұлтсыз күні қараң. Сондықтан, төл мәдМәдениет − этностың қуат өрісі, панасы, бар болмысы, тыныс-тіршілігі. Айналып келгенде, этносты қанша көп болса да адамдар емес, мәдениет қана сақтай алады. Мәдениет арқылы халық өзінің тарихи тағдырынан тамырын үзбейді. Қазақстан Республикасының алғашқы Президенті, Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен өмірге келген «Мәдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасы біздің ұлттық кодымызды сақтауға өз үлесін тигізіп жатыр десек те болады.Ұлттық код дегеніміз- рухани болмыс кілті һәм қазақ халқының жады десек те болады. Соған орай біздің мәдениетімізді қалыптастыруға өзінің ең үлкен септігін тигізген ана тіліміз жайында Елбасымыз былай деген: «Қазақ тілі елімізде тұрып жатқан барлық Қазақстандықтарды біріктіретін күш». Ана тіл және «ұлттық болмыс», «ұлттық сана» арасында өте тығыз байланыс бар ниетін қорғамайтын ұлт ертеңін ойламайтын ұлт деп санаймын. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:1.Мәдениеттану оқулығы;Т.Х.Ғабитов;Алматы 2019 жыл 2.Мәдениеттану оқулығы; Ш.Нағымұлы;Астана 2007 жыл жүктеу/скачать 22,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|