Тақырып: Жасанды интеллектің шығу тарихына шолу жасау. Жасанды зияткерлік жүйе түрлерін сипаттау
жүктеу/скачать 292,09 Kb.
|
|
СОӨЖ.. Тақырып: Жасанды интеллектің шығу тарихына шолу жасау. Жасанды зияткерлік жүйе түрлерін сипаттау. Жасанды интеллект (ЖИ) – компьютерлік құралдар арқылы жеке ақыл-ой іс-әрекеттерін орындау. ЖИ жеке ғылыми бағыт ретінде XXғасырдың екінші жартысында пайда болды (бұл кӛбінесе, кибернетиканың дамуына тәуелді болатын). Басқару талдау, салыстыру, ақпаратты ӛңдеу, болжамды жасау, жорамалдың дұрыстығын дәлелдеу (яғни интеллектуалды қызметіне жататын операциялар) негізінде шешімді қабылдаумен байланысты болады. Жасанды интеллект жүйелері – арнайы логикалық жүйелер арқылы компьютерлік бағдарламада жүзеге асырылған адам интеллектің жеке аспектісін ұдайы ӛндіретін техникалық жүйелер. Жасанды интеллекттің жасалу тарихы. Жасанды интеллект - бұл ғылымдардың қиылысындағы зерттеу саласы, осы салада жұмыс істейтін мамандар қандай мінез-құлық ақылға қонымды деп санауға тырысады (талдау) және осы мінез-құлықтың жұмыс үлгілерін (синтезі) жасайды. Практикалық мақсат – «интеллектіні» бағдарламалау және оны компьютерлерге (ВМ) және олар арқылы жүйелер мен құралдардың барлық түрлеріне беру үшін қажетті әдістер мен әдістерді жасау. Жасанды интеллект құрудың ұзақ тарихы бар 50 -ші жылдары AI зерттеушілері миға еліктеу арқылы интеллектуалды машиналар жасауға тырысты. Бұл әрекеттер аппараттық және бағдарламалық құралдың толық жарамсыздығына байланысты сәтсіз болды. 60-шы жылдары Күрделі ойлау процесін имитациялау арқылы есептердің кең класын шешудің жалпы әдістерін табуға талпыныстар жасалды. Әмбебап бағдарламаларды әзірлеу тым қиын және нәтижесіз болып шықты. Бір бағдарлама шеше алатын есептер класы неғұрлым кең болса, оның нақты мәселені шешудегі мүмкіндіктері соғұрлым нашар болады. 70-ші жылдары 1970 жылдардың басында AI мамандары өздерінің назарын анағұрлым мамандандырылған мәселелерді шешу үшін қолайлы бағдарламалау әдістері мен әдістерін әзірлеуге аударды: ұсыну әдістері (компьютерлік шешім үшін мәселені тұжырымдау жолдары) және іздеу әдістері (шешімнің орындалу барысын бақылау жолдары тым көп жады мен уақытты қажет етпеуі үшін). Ал тек 70-жылдардың аяғында ғана түбегейлі жаңа концепция қабылданды, яғни интеллектуалдық бағдарлама жасау үшін оған белгілі бір пәндік сала туралы көптеген сапалы арнайы білім беру керек. Бұл бағыттың дамуы сараптамалық жүйелерді құруға әкелді. 80-ші жылдары Жасанды интеллект қайта туылуда. Оның зор мүмкіндігі ғылыми зерттеулерде де, өндірісті дамытуда да кеңінен танылды. Жаңа технологияның бір бөлігі ретінде алғашқы коммерциялық бағдарламалық өнімдер пайда болды. Осы кезде машиналық оқыту саласы дами бастады. Осы уақытқа дейін маман-сарапшының білімін компьютерлік бағдарламаға көшіру жалықтырады және ұзақ процедура болды. Эвристикалық ережелер қорын автоматты түрде жақсартатын және кеңейтетін жүйелерді құру соңғы жылдардағы маңызды кезең болып табылады. Онжылдықтың басында әртүрлі елдерде «бесінші буынның ақылды компьютерлеріне» бағытталған деректерді өңдеу тарихындағы ең ірі ұлттық және халықаралық ғылыми жобалар іске қосылды. Алғашқы компьютерлердің негізгі міндеті әртүрлі есептерді шығару болатын. Алайда ХХ ғасырдың 50-жылдарында ақ ғалымдар фантаст-жазушылардың идеяларын қалай жүзеге асыру керек, яғни «адам сияқты ойлай алатын құрылғыны қалай жасауға болады?» деген сұраққа жауап іздей бастайды. Ойлау процестерін имитациялау үшін компьютерде бағдарламалық жүйелер жасалады. Олар жасанды интеллект жүйелері деп аталады. Жасанды интеллект (Artificial intelligence (AI)) – компьютердің немесе роботтың адамдарға тән зияткерлік процестерге байланысты тапсырмаларды орындау мүмкіндігі. Бұл – алдыңғы тәжірибе негізінде ойлау, түсіну, жалпылау немесе үйрену қабілеті.Жасанды интеллект (ЖИ) – адамзат интеллектісінің процесін компьютерлік жүйелер арқылы модельдеу. Бұл процестер оқыту (ақпарат алу және оны қолдану ережесі), пайымдау (болжамды немесе белгілі нәтижелерге жету үшін, ережелерді қолдану) және өзін-өзі түзетуден тұрады. Адам және машина үшін ортақ интеллект деп белгілі бір күрделілік деңгейіндегі тапсырмаларды орындау үшін программа құру және осы тапсырмаларды орындау қабілетін айтамыз. Жасанды интеллект жүйесін әзірлеушілердің мақсаты – тапсырма шартына сай, машинаны өз іс-әрекетінің программасын жасауға, яғни формалды орындаушыдан зияткерлік орындаушыға ауысу (1-сурет). Адамның ойлауы білім қоры және логикалық пайымдау қабілеттілігіне негізделген. Демек, зияткерлік жүйелерді жасауға екі негізгі міндет қойылған: Қазіргі уақытта жасанды интеллект күнделікті өмірімізге тереңдеп еніп келеді, оның әсері күн санап сезілуде. Роботталған мәшинелер көлікті енді-енді үйреніп жүрген адамдарға нұсқаушы қызметін көрсете алады. Кейбір мекемелерде роботтар қаржылық есептер жасайды. Роботтар шахмат, дойбы, го сияқты түрлі ойындарда мықты қарсылас бола алады.Жасанды интеллектіні қолдану салалары өте үлкен. Медицинада. Бұл салада жасанды интеллектіні қолдану артықшылығы – есте сақтау және үлкен көлемдегі ақпаратты өңдеу қабілеті. Мұнда емделушілерге қалай емделу керектігі жайында кеңес беретін, кейбір ауруларды арнайы белгілері бойынша анықтап, алдын алу шараларын ұсынуға қабілетті программалар бар. Өндіріс және ауыл шаруашылығында. Бұл салада жасанды интеллектіні қолдану көрсеткіші өте жоғары. Алдағы уақытта тіпті адам көмегі қажет болмайды. Мәселен, LG компаниясы 2023 жылы Корея Республикасында барлық әрекеттер жасанды интеллект көмегімен орындалатын зауыт ашады. Мұнда сатып алудан бастап, дайын өнімді жүктеуге дейінгі әрекеттің барлығын роботтар атқарады. Тауар сапасы арнайы программалық жасақтама көмегімен бақыланып отырады. Ауыл шаруашылығында жасанды интеллект өсімдіктер күйін, ылғалдылық деңгейін, тыңайтқыштар көлемін бақылап отырады. Сонымен қатар арамшөптерді бірден анықтап, өсімдіктің өсуіне ешқандай қауіп келтірместен оларды жойып отырады. Қоғамда. Бүгінде жасанды интеллект жолдағы кептеліс мәселесін шешу үшін қолданылып келеді. Ол үшін ЖИ нақты уақытта бағдаршамдардан ақпарат жинап, машиналар арасындағы қашықтыққа, орын алған апаттарға талдау жасайды, жолкөлік қатынасын реттеу жұмыстарын жүргізеді. Мұндай жүйе көптеген елдерде қолданылады. Бұл салада қолданудың тағы бір бағыты – автопилотты машиналар. «Ақылды үй» жобасында. Жасанды интеллект бүгінде тұрмыстық жағдайда кеңінен қолданылады. Мысалы, таңертең бізді оятып, таңғы ас әзірлейтін жасанды интеллектілер бар. Болашақта қажетті азық-түлікке тоңазытқыштардың өздері тапсырыс беретін болады. Ал үйдің сыртқы есігі жабылғанда дабыл жүйесі автоматты түрде іске қосылады.Болашақта жылу жүйесі де адам температурасына қарай автоматты түрде бейімделетіндей етіліп жасалады. Білім беруде. Жасанды интеллектіні білім беруде қолданудың дамыған бағыты – бейімдеп оқытуда қолдану. Мұнда ЖИ әрбір білім алушының үлгерімін бақылап отырады, курс бөлімдерін білім алушының қабілетін ескере отырып құрастырады немесе оқытушыға қай материалдың меңгеріліп, қай материал меңгерілмей қалғандығы жайында ақпарат беріп отырады. Қашықтан оқыту жоғары технологиялық білім беру болып табылады. Бұл жерде емтихан да қашықтан тапсырылады. Енді білім алушының ешқандай жерден көшірмей, емтиханды өз білімімен тапсырып шыққандығына сенімді болу үшін көмекке прокторинг деп аталатын жүйе келеді. Бұл жүйе білім алушылар бақылау тапсырмаларын орындау мен емтихан тапсыру кезінде қолданылады. Прокторинг жүйесі бірнеше әрекетті бір уақытта бақылап отыра алады: «артық» адамдар кадрда жоқ па, кабинетте «артық» дауыс жоқ па, білім алушы қаншалықты жиі монитордан көзін алып қашып жатыр, браузерде қосымша парақшалар ашып жатыр ма, барлығын бақылауда ұстайды. Бұл әрекеттің барлығы тәртіп бұзу болып саналады. Ерекше жағдайларда жүйе проктор-адамға белгілі бір білім алушыға назар аударуы керектігі жайында белгі береді. Тек сол жағдайда ғана веб-камера күдікті білім алушыны түсіреді. Жасанды интеллектіні білім беру саласында қолдану мұнымен шектелмейді. Мысалы, болашақта білім алушылардың шығармашылық тапсырмаларын – эссе, шығармаларын автоматты түрде тексеретін программалар ойлап шығарылады. Жасанды интеллектіні білім беру саласында қолдану идеялары өте ауқымды. Ойын индустриясында. Ойында шынайылық сезімдерін тудыру үшін түрлі жасанды интеллект туындыларын қосады. Жасанды интеллект ойындарда сауықтыру емес, практикалық рөл атқарады. ЖИ көптеген міндеттерді атқарады: негізгі нысандардың әрекетіне жауап беретін жалпы ережелер жиынтығын өңдеуден бастап персонажды басқаруға дейінгі әрекеттер. Жүйелік ресурстарға қойылатын талап жасанды интеллектінің мақсаты мен атқаратын міндетіне тікелей тәуелді. Жүйе күрделі болған сайын, жасанды интеллектіні жасау үшін қажетті ресурстар соғұрлым артады. Қарапайым тілде айтатын болсақ, ойын барысындағы әрекеттерді есепке алу үшін процессордың қуаттылығы мен жұмыс уақыты талап етіледі. Күрделі ойындарда ЖИ-ден қоршаған ортаны талдау, қолданушының әрекетін бақылау, алдыңғы жетістіктерді бағалауға қабілетті түрлі құралдар талап етіледі. ЖИ қарапайым формасы – ережелер жиынтығынан құралған жүйе. Мұнда нысандардың әрекеті алдын ала бекітілген алгоритмдер есебінен жүргізіледі. Ойындардағы көптеген әрекеттер мен оқиғалар ЖИ есебінен орын алады, онда қарапайым ережелер жиынтығынан бастап өзін-өзі жетілдіруге бейімделген жүйеге дейінгі түрлі формалар қабылданады. Жасанды интеллект жүйесінің ерекшеліктерін сипаттай отырып, Л.Т.Кузин мынаны көрсетеді: 1) оларда сыртқы дүниенің өзіндік ішкі моделінің болуы; бұл модель жағдайды бағалауда жүйенің даралығын, салыстырмалы тәуелсіздігін, жүйеге сұраныстарды семантикалық және прагматикалық түсіндіру мүмкіндігін қамтамасыз етеді; 2) бар білімді толықтыру мүмкіндігі; 3) дедуктивті қорытынды жасау мүмкіндігі, яғни жүйеде нақты қамтылмаған ақпаратты генерациялау; бұл сапа жүйеге жаңа семантикасы мен практикалық бағдары бар ақпараттық құрылымды құруға мүмкіндік береді; 4) табиғи тілді «түсінуді» қоса алғанда, бұлыңғырлықтың әртүрлі аспектілеріне қатысты жағдайларда әрекет ету мүмкіндігі; 5) адаммен диалогтық қарым-қатынас жасау қабілеті; 6) бейімделу қабілеті Жоғарыда аталған шарттардың барлығы интеллектуалдық жүйені тану үшін міндетті ме, қажет пе деген сұраққа ғалымдар әртүрлі жауап береді. Нақты зерттеулерде, әдетте, сыртқы дүниенің ішкі моделінің болуы абсолютті қажетті деп танылады және жоғарыда аталған шарттардың ең болмағанда біреуінің орындалуы жеткілікті деп есептеледі. ЖИ артықшылықтары: 1. Көп ақпаратты аз уақыт ішінде есте сақтау және өңдей білу қабілеті. Адамның есінде ауқымды ақпарат сақталуы үшін күніне 3–4 рет қайталап, уақыт өткен сайын жадысын жаңғыртып отыру керек болады. Ал жасанды интеллект бір жаттағанын ешқашан ұмытпайды. 2. Сандық ақпаратты жылдам өңдеу қабілеті. Мысалы, адам екі орынды санды қосып болғанға дейін, жасанды интеллект экономикалық жағдайды талдап, қай валютаны сатып алу тиімді екендігін есептеп үлгереді. ЖИ кемшіліктері: 1. Жасанды интеллект ақпаратты әлі де толық сапалы етіп өңдей алмайды. Кез келген сапалы ақпарат математикалық модель түрінде ұсыныла алатындықтан, бұл кемшілік белгілі бір уақыт ішінде шешімін табады. 2. Жасанды интеллект әлі толық жетілдірілмеген және жиі істен шығып қалып жатады, сондықтан үнемі жасанды интеллект жүйесін басқарып отыратын адам керек. Қазақстанда жасанды интеллект сияқты жаңа ғылыми бағыттар XX ғасырдың ортасында басталды. Осы қазірдің өзінде құрылды көптеген алғышарттар, оның пайда болуы арасындағы даулар, табиғат туралы, адам және таным процесінде әлемнің нейрофизиологиясы мен философтарды бұрыннан бері бірқатар теориялар әзірлеген болатын. Қазіргі күннің өзінде қарқынды жұмыстар жүргізіліп жатыр. Жасанды интеллект мәселелерінің дамуы адамның сыртқы және ішкі дүниенің заңдылықтарын білуіне, оларды қоғам мүддесіне пайдалануына, сол арқылы адамның еркіндігін дамытуға қосқан елеулі үлес болып табылады. № 2 СӨЖ. Жасанды зияткерлік жүйе түрлерін сипаттап, даму тарихына шолу жасау Қазіргі ғылымның кез келген бағыттары сияқты жасанды интеллектің даму тарихы ӛте бай. Автоматтандырылған технологиялардың кең дамуы (1.1 кестені қараңыз) ХХ ғасырдың екінші жартысында басталды. Жасанды интеллектің негізгі теориялық қағидалары дәл сол заманда орнықты деп айтуға болады. Жасанды интеллект теориясында салмақты ӛзгерістер мен жетістіктерді алдымыздағы он - жиырма жылда күтуге болады. жүктеу/скачать 292,09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|