Тақырып Жасанды қоректік ортада өсетін клеткалардың биологиясы, дифференциация, морфогенез және регенерация Жоспар



Дата02.12.2022
өлшемі121,9 Kb.
#54286

Тақырып

Жасанды қоректік ортада өсетін

клеткалардың биологиясы, дифференциация, морфогенез және регенерация

Жоспар:

  • Дедифференциялдану және каллустың пайда болуы
  • Өсірілген клеткалардың әртектілігі
  • Клеткалардың in vitro жағдайында өсуі

Дедифференциялдану және каллустың пайда болуы

Каллус ұлпаларының пайда болуы клеткадағы гендердің дифференциалды ырықтығына тәуелі болады.

Клеткалардың құрылымы мен қызметі гендердің ырықтығына байланысты болады.

Организмдегі клеткалардың құрылымы мен қызметі гендердің экспрессиясына байланысты өзгереді.

Гендердің 5 % ырықты болады.

Активті генедер:

  • Биологиялық түр ерекшелігін белгілейтін гендер;
  • Клеткалық метаболизмді іске асырушы гендер;
  • Белгілі бір мүшеде, ұлпада, клеткада ғана болатын ырықты гендер;
  • Белгілі бір кезеңде ырықтығы жоғарылайтын гендер;
  • Сыртқы жағдайлардың әсерінен ырықтанатын гендер.

Индукциялаушы фактор
Сенсорлық ген
Интеграторлық ген
Активаторлық РНҚ
Рецепторлық ген
Продюсерлік ген
мРНҚ
тРНҚ
рРНҚ
Белоктар
Бриттен мен Дэвидсонның моделі
Басқа рецепторлық генге әсер ету
  • Клетка циклі

Өсірілген клеткалардың әртектілігі

Каллус клеткалары өзара:

  • морфологиялық,
  • биохимиялық,
  • физиологиялық,
  • генетикалық
  • қасиеттермен ерекшелінеді.

Өсімдік клеткаларының полиморфизмі:

  • Клеткалардың түрі және жас ерекшелігі;
  • Клеткалардың плоидтылығы;
  • Қореткік орта әсері;
  • Өсіру жағдайының әсері;
  • Коррелятивтік байланыстардың жойылуы.
  • Өсірілген клеткалардың әр тектілігіне генетикалық, эпигенетикалық және модификациялық өзгергіштік те себеп болады.
  • Мутация - ДНҚ мөлшерінің немесе құрылымының өзгеруі.
  • Мутация гендік, хромосомалық немесе геномдық деңгейде өтеді.

Гендік немесе нүктелік мутациялар –ДНҚ молекуласының белгілі бір бөлігінде нуклеотидтердің қатар тізбегінің өзгеруі (геннің өзгеруі).


Гендік
мутация
Клетка-лардың биохимиялық
қасиеттері
өзереді
Клеткалардың физиологиялық қасиеттері өзгереді
Клеткалар-дың морфоло-гиялық
қасиеттері
өзгереді

Хромосомалық мутациялар немесе хромосомалық қайта құрулар (аберрациялар) –хромосомалардың жүйелік өзгеруі.


Хромосомалық мутациялар-дың пайда болуы
инверсия
делеция
дупликация
транслокация
Транспо-зиция

Генетикалық өзгергіштік себептері:

  • Алғашқы эксплантты өсімдіктен бөліп алғанда коррелятивті байланыстың бұзылуы, яғни организмнің бақылауы болмауы;
  • Коректік орта компоненттерінің әсері;
  • Қоректік ортада жиналатын метаболиттік өнімдердің әсері;
  • Бастапқы экспланттың өзіндегі әртектілік және белгілі бір клеткалардың селекциясы.

Хромосомалық өзгергішті митоздың бұзылу салдарынан пайда болады

Эндомитоз:

  • Хромосомалар шиыршықталып бұралады, бірақ ядроның қабығы сақталады;
  • Хромосомалар ажырамайды, олардың деспирализациясы өтеді;
  • Хромосомалар саны көбейеді, ядро мен клетка көлемі ұлғаяды


Эндоредупликация:

ДНҚ мөлшері ядрода көбейсе де, хромосо- малар екі еселенбейді де ядро бөлінбейді;


Хромосомалар дұрыс таратылмайды, оның салдарынан полиплоидты және анеуплоидты клеткалар пайда болады.

Клеткалардың in vitro жағдайында өсуі

Клеткалардың in vitro жағдайында өсуі


1-латенттік фазасы;
2-үдеу фазасы;
3-экспоненциалдық (логарифмдік фазасы)
4-бәсеңдеу фазасы;
5-стационар фазасы;
6-жойылу фазасы
5
6
Клеткалардың бір фазадан екінші фазаға өтуді бақылайтын факторлар
Ішкі факторлар:
  • Пролиферативтік қор,
  • Клеткалардың

  • созылып өсу ұзақтығы,
  • Клетканың күйі

сыртқы:
  • Қоректік орта құрамы,
  • рН,
  • Оттегіні ң мөлшері,
  • Температура,
  • Клетка тығыздығы т.б.


Достарыңызбен бөлісу:




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет