ФИЗИКА-7 СЫНЫП ТАҚЫРЫПТАРЫ БОЙЫНША 100 САПАЛЫҚ ЕСЕПТЕР ЖИНАҒЫ
№
Тема
Сапалық есептер
Физика-табиғат туралы ғылым. Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері
1. Ғылым дегеніміз не? Ол не үшін керек? (Кез келген ғылым – бұл ретсіз үйінді емес, болашақты болжауға болатын түрлі білім жүйесі. Мысалы, Дүниежүзілік тартылыс заңын біле отырып, қарбыз тікелей жоғары лақтырып, кері түседі деп айту оңай. Оны лақтырған адамның басына).
2. Өз қаңқаларын рентген сәулесінің көмегімен зерттей отырып, ғалымдар ұзақ күліп, бір-біріне саусақпен көрсетті. Ғалымдарға табиғат құбылысын ашуға, зерттеуге және пайдалануға қандай ғылым көмектесті? (Әрине физика).
3. Физика нені оқытады? Оның мақсаты қандай? (Физиканың өзі ешкімді көздемейді. Бірақ жарылуы мүмкін. Физика физикалық құбылыстарды, табиғат заңдарын зерттейді. Және оларды түсіндіруге тырысады. Ал егер түсіндіре алмаса, физика өкінбейді. Сенің өскеніңді күтеді, бәрін түсініп, оған түсіндіресін).
4. Аңсар балмұздақты қалтаға салды. Ол еріді және шалбарға ағып кетті. Болған жағдайды физикалық құбылыс деп атауға болады ма? (Болады. Қатты, суық балмұздақ, сұйық, жылы болды. Ол өзгерді. Бұл физикалық құбылыс. Біздің қалтамыздағы немесе бізді қоршаған жабайы және үй табиғатындағы кез келген материалдық өзгерістер физикалық құбылыстар деп аталады).
5. Санжар орындықта ойланып отырып тербелді, өмірлік жоспар құрды. Орындықпен бірге құлау ол үшін күтпеген жағдай болды. Бұл жағдай физикалық құбылысқа жатады ма? (Ия. Өзгеріс болды, нәтижесінде Санжар тепе-теңдікті жоғалтты және маңдайын соқты).
Халықаралық бірлік жүйесі. Скалярлы және векторлық физикалық шамалар
6. 7 сынып оқушысы Қанат бірінші сынып оқушысын ұстап алды және оның ұзындығын осы шаманың бірлігіне қабылданған біртектес шамамен салыстырды. Бұл, шынын айтқанда, Қанат оқушымен не жасады? (Оның бойын өлшеді. Көмекке шақырған дауыстарды тыңдамай. Мүмкін, метр мен сантиметр).
7. Қандай физикалық дененің пішіні де, көлемі де жоқ? (Жоқ, ауа емес. Ауа-зат. Пішінсіз және көлемсіз физикалық денелер болмайды. Және болуы да мүмкін емес. Егер бірдеңе пішіні мен көлемі болмаса-ол физикалық дене емес, ал бұл)
8. Ал, тезірек физикалық шама дегеніміз не? (Бұл сұраққа тез жауап бермейді. Ал егер ойлансаңыз, физикалық шама – бұл өлшеуге болатын нәрсе. Мысалы, сұлулық немесе ақылсыздық физикалық шамалар болып саналмайды, себебі өлшенбейді. Ғалымдар оларды өлшей алмайды. Ақымақ мөлшерін қалай есептеу керектігін ешкім білмейді).
9. Формулалар мен теңдеулер дегеніміз не? (Формулалар мен теңдеулер-шпаргалкалар. Олар саған бақылау жұмысындағы тапсырмаларды қалай шешу керек екенін көрсетеді).
10. Сіз негізгі үш физикалық шаманың ұлы құпиясын білесіз бе? (Үш негізгі шамалар-ұзындық L, уақыт t және масса m. Олар өлшемдер деп аталады. Олардың құпиясын физика мұғалімдері мектеп оқушыларынан мұғалім бөлмесінде жасырады. Ең үлкен шкафтың астында. Құпия сол барлық басқа физикалық шамалар осы үшеуімен байланысты)
Механикалық қозғалыс және оның сипаттамалары.
11. Пойыз қозғалысы кезінде электровоз мен артқы вагондар бірдей жүріп келе ме? (Бірдей)
12. Ұшқыш-спортшы қозғалып келе жатқан жеңіл автокөліктің төбесіне ұшақты отырғыза алды. Қандай физикалық жағдайда бұл мүмкін? (Егер ұшақ автомобильге қатысты қозғалмайтын болса, яғни автомобильге қатысты бірдей жылдамдықпен көлденең қозғалады)
13. Неге қараңғыда, кереуеттен тұрып, жалаңаяқ жолға шығып, дәретханаға баратынына, әлде шкафқа соғылатынына толық сенімді бола аласыз ба? (Сіздің механикалық қозғалысыңыздың дәретханаға дұрыс бағытын уақыт өте келе басқа денелерге қатысты өз денеңіздің орналасуын біртіндеп өзгертуді байқап қана қоймай, толық қараңғыда басқа денелерді ғана емес, сонымен қатар өз денеңізді де байқамайсыз).
14. Тұмаумен ауыратын аңшы итсіз өз бетінше қысқы орманда қоян қозғалысының траекториясын анықтай алады? (Іздер бойынша. Бір бұтадан екінші бұтаға жылжи отырып, қоян өзінің қозғалыс сызығына қарай қарға із қалдырады, өйткені оның құйрығы қысқа).
15. Біраз уақыт бойы аңшы аюдан қашты және осы уақыт бойы ол қатты қорқып кетті. Алғашқы екі сағат аңшы солтүстікке қарай қашып, 19 км жүгірді. Келесі бір сағат бойы аңшы шығысқа шығып, 9 км-ді жүгірді. Содан кейін 20 минут ішінде аңшы тура қозғалып, оңтүстік полюске 5 км жақындады және тағы 40 минут батыста 7 км жүрді. Мектеп ауласында аңшы жолының траекториясын 1 км: 1 м масштабта сызыңыз. (Егер төрт сағаттық жарыстан кейін аңшының жаны шықпаса және ол аю артта қалғанына көз жеткізсе, онда аңшының қысқа уақыт аралығында жүріп өткен жолы қырық километрге тең болады).
Санақ жүйесі. Механикалық қозғалыстың салыстырмалылығы.
16. Вагонға, әуе сымына қатысты пантограф (электрпоезд вагонының төбесінде орналасқан ток қабылдағыш) қалай қозғалады? (Пантограф вагонға қатысты тыныштықта, сымға қатысты ол поездың жылдамдығымен қозғалады)
17. Автомобиль және комбайндар тура қозғалады, сондықтан біраз уақыт олардың арасындағы қашықтық өзгермейді. Осы уақытта олардың әрқайсысы қандай денелерге қатысты тыныштықта және қандай денелерге қатысты қозғалатынын көрсетіңіз. (Бір-біріне қатысты тыныштықта; Жерге қатысты қозғалады)
18. Айналмалы карусельде отырған адам, оған қатысты қозғалмайды, ал қоршаған заттар мен жер қозғалады. Бұл жағдайда санақ денесі қандай? (Санақ денесі-карусель)
19. Қайрат пен Таңат мектеп сатысына төбелесіп қалды, бір-бірін құлақтан ұстап, баспалдақпен төменге қарай түсіп келе жатқанда алдарынан мектеп директоры білім министрлігінен келген комиссиямен бірге қарсы алды. Аталған денелердің қайсысына қатысты Қайрат тыныштықта тұр аталған денелердің қайсысына қатысты Таңат қозғалата екенін көрсетіңіз. Егер Қайрат пен Таңат баспалдақпен өтіп бара жатқан директорды ұстап алса, онда не болуы мүмкін? (Қайрат Таңатқа және оның құлағына қатысты тыныштықта. Таңат, айқайлап дауыстарды шығара отырып, мектеп директорына, комиссияға және баспалдақ сатысына қатысты қозғалады. Егер Қайрат пен Таңат баспалдақпен өтіп бара жатқан директорды ұстап алса, Қайрат пен Таңаттың құлақтарына қатысты тыныштықта болады).
Түзу сызықты бірқалыпты және бірқалыпты емес қозғалыс.
20. Арақашықтығы 4000 метр А пунктінен Б пунктке жеткенше, Боранбай ағаның басынан бірқатар оқиғалар өтеді. Боранбай аға алғашқы он минуты асықпай жүрді. Боранбай келесі төрт минут дала иттерінен қашып, барлық күшпен жүгірді. Боранбай аға тағы 16 минут қорқып жүгірді, сосын бірте-бірте жылдамдықты төмендетті. Содан кейін ол Елубайдың бұқасының жанынан 18 минут қалың шөп үстімен ақырындап еңбектеп өтеді. Және 3 минут жоғарыда аталған бұқадан өте тез қашты. Соңғы 9 минут бойы Боранбай аға төрт аяқтап жүріп өтті. Б пунктіне есі дұрыс емес күйде келген Боранбай ағаның орташа жылдамдығын есепте. (Боранбай аға бірқалыпты қозғалмағанына қарамастан, оның орташа жылдамдығы 4 км/сағ. Жаяу жүргіншінің әдеттегі жылдамдығы. Қанша оқиға басынан өткізді)!
21. Бірқалыпты қозғала отырып, еш жерде кідірмей, үздік оқитын кішкентай Бекжан үйден мектепке дейін 7 минут ішінде жетті. Үшке оқитын оның көршісі толық Айнұр да бірқалыпты қозғалып, еш жерде кідірмей, 24 минутта мектепке жетті. Тыныш және уайымшыл үшке оқитын Қарсақбаева Айнұрдан озат Ершатов Бекжанның мектепке жылдам және мақсатты жүгіруінің айырмашылығы неде? (Жылдамдығы. Бұл екеуі түрлі жылдамдықпен қозғалған).
22. Боранбай аға дүкеннен шағын тауық жұмыртқалары бар тор сөмкемен үйге апарады. Тең уақыт өткеннен кейін тор сөмкеден жұмыртқалары жерге түсіп, сынады. Егер Боранбай ағаның артынан жүгірген мысықтар бір-бірінен бірдей қашықтықта сынған жұмыртқаларды тапса, онда ол бірқалыпты қозғалады деп айтуға бола ма? (Иә, мүмкін. Мысықтар тең уақыт аралығында Боранбай ағаның бірдей жол жүретінін растайды).
23. Егер сарбаздан маршалға дейін жүріп өткен жол өзінің мінсіз қызметі уақытына бөлінсе, қолбасшы не біледі? (Атағы жоғарылауының орташа жылдамдығы. Жолға кеткен уақытқа бөлінген кез келген жол, мақсатқа табанды жүріп өткен жылдамдықты көрсетеді).
24. Санжардың үйінен мектепке дейінгі жолдың ұзындығы-1500 м. сабақтың басталуына қалған уақыт - 30 минут. Санжар мектепке қандай жылдамдықпен бірқалыпты қозғалуы керек, алгебра бойынша бақылау – алғашқы қырық бес минуттық сабаққа түспеу үшін? (Санжар жылдамдығы минутына 20 метрден аспауы тиіс. Әйтпесе, алгебра бойынша екілік қамтамасыз етілген).
25. Егер сен оныншы сыныптың үш баскесер оқушысынан қашу керек болса, сен өз жылдамдығын өлшеу үшін қандай жылдамдықтың бірлігін таңдайсыз,: см/сағ, м/сағ, м/с немесе км/с? (Шұғыл жағдайларда жылдамдықты секундына километрлермен өлшеген дұрыс, бірақ, алыс жүгіріп, тынышталып, жылдамдықтың сандық мәні таңдалған бірлікке байланысты және 100 км/сағ шамамен 28 м/с дәл солай екенін есіңе түсіресің. Жылдамдықты немен өлшеу керектігі маңызды емес-ең бастысы: қолға түспеу).
26. Физиктер биологиялық зертхананың тәжірибелі қызметкері ақ тышқан Мушканы өзіне алып кетті және өзінің зертханалық мысық Васькаға оның соңынан ғылыми мақсатта қууды тапсырды. Зертхана бойынша нәтижесіз жүгірудің екі сағаты ішінде Васька ұзындығы 40 км жолды жүріп өтті. Осы уақыт ішінде тәжірибелі қызметкерде дәл осындай қашықтықты бағындырды. Қызметкер мен лаборанттың орташа жылдамдығын есептеген физиктер қандай нәтиже алғандығын анықта. (Тәжірибелі қызметкер ақ тышқан Мушканың ғылыми тәжірибе кезінде орташа жылдамдығы 20 км/сағ. Лаборант Васьканың орташа жылдамдығы дәл сондай. Физика үш ғылыми тұжырым жасады: Біріншіден, егер қызметкер жылдамдықты арттырса – ол лаборантқа жетеді; екіншіден, егер лаборант жылдамдықты арттырса-ол қызметкерден қашып кетеді; үшіншіден, егер қызметкер мен лаборанттардың жылдамдығы өзгермесе, оларға жалақы төленгенге дейін жүгіреді).
27. Әлемдік аты бар ғалым Амантай жүріп-тұру құралын құрастырды, ол бір жерден минутына 121 километрді жүріп, кенеттен тоқтап, бір жерде тұрып, екі сағаттан кейін қайтадан жолға шығады. Әлемдік аты бар ғалым қанша уақытта 605 шақырым жүріп өтеді? Осы серуен кезіндегі құралдың орташа жылдамдығын есепте. (Сегіз сағат және бес минут ғалымға шайқалып және секіріп, өз құралында 605 шақырым жолды жеңу үшін қажет болады. Орташа жылдамдықты өзіңіз есептеңіз)
Масса және дене массасын өлшеу.
28. Әлемдік аты бар ғалым Амантай кастрөлді ашты, онда 400 грамм қарақұмық ботқасын тапты, табылған ботқа массасын тоннаға аударып, оны тез жеді. Әлемдік аты бар ғалым қанша тонна ботқа жеді? (Қомағай, кастрөл қабырғаларын қасықпен қырып, әлемдік аты бар ғалым 0,0004 тонна суық қарақұмық ботқасын жеді. Қарны қатты ашқан).
29. Үш кубометр ағаштың массасы үш кубометр түтіннен айырмашылығы неде? (Сыртынан қарап айта алмайсыз, ағаштың массасы әлдеқайда көп. Өйткені түтін алыстан қарағанда ағаш сияқты тығыз емес).
30. Боранбай аға өзіне сорпа пісіргісі келді, және ол жарты кастрөл жасыл түсініксіз нәрсе болды. Боранбай ағайдың жасыл сорпасының көлемі 0,001 м3. Осы дециметр кубтың массасы 1 кг 300 г. Боранбай ағаның сорпасының тығыздығын есепте. (Боранбай ағаның ешқашан кастрөлден үзе алмаған жасыл сорпаның тығыздығы1,3 г/см3).
31. Әженің қарауынсыз қалған, өз бесігінде жатқан Қайрат қолына түскен заттардан бірнеше физикалық денелерді жасап шығарды, жұмбақ заттың тығыздығын қалай есептеуге болады? (Алдымен физикалық денелерді өлшеп, олардың массасын анықтау керек. Содан кейін оларды бір біріне жабыстырып, бір кубтық дене жасап, оның көлемін өлшеу керек. Осыдан кейін массаны көлемге бөліп, қолды жуу керек).
32. Химик туған күнінде физикті екі котлетпен тамақтандырды. Бір котлет сарымсағы бар қой етінен, екіншісі ұсақ гайкалары бар пластилиннен жасалған. Физика тұрғысынан бұл екі котлеттер немен ерекшеленеді? Физика тұрғысынан бұл котлеттердің пішіні мен көлемі бірдей, бірақ массаларының әр түрлі болуының себебі неде? (Кез келген физик пластилиннен ет котлетінің дәмін бірден ажыратады. Оның үстіне, біреуі сарымсақ, екіншісі гайкамен. Егер физика тұрғысынан ойлансақ, осы котлеттер жасалған заттардың орташа тығыздығы әртүрлі, сондықтан көлемдері бірдей болсада массалары әр түрлі).
Заттың тығыздығы және тығыздықты өлшеу бірліктері. Тығыздықты есептеу.
33. Әлемдік аты бар ғалым Амантай жақсылап түскі ас ішуді шешті және тәбетпен үш тағамнан тұратын кешенді түскі ас жеді. Бірінші тағамның массасы-550 грамм, көлемі-0,0005 м3. екінші тағамның салмағы-150 грамм, көлемі-0,0002 м3. Компот массасы – 1 кг 100 грамм, көлемі – 0,0011 м3. Әлемдік аты бар ғалым нансыз жеген түскі астың орташа тығыздығын қалай есептеу керек? (Дәл осындай кешенді түскі ас алыңыз. Компот, сорпа және гарнирі бар котлеттерді бір ыдысқа салыңыз, жақсылап араластырыңыз және өлшеңіз. Егер аспаз адам адал болса, 1 кг 800 грамм болады. Енді сіздің килограмм граммымен метр кубқа бөліңіз. Ерінбесеңіз, есептеңіз)!
34. Бос бөтелкенің массасы 450 г. Сумен толтырылған осы бөтелкенің массасы 950 г. Ал дәрігерлер Боранбай ағайға күніне үш рет тамақ алдында ішуге жазған ащы қышқылмен толтырылған бөтелкенің салмағы 980 г. Судың тығыздығын біле отырып 1 г/см3. Бетінді тыржитпай, ағайын күніне үш рет ішетін бұл емдік қышқылының тығыздығын анықта. (Қышқыл тығыздығы 1,06 г/см3.).
35. Циркте сайқымазақ бір сол жағымен 500 кг жазылған үлкен гирді көтереді. Іс жүзінде гирдің салмағы жүз есе аз. Бұл гирдің көлемі 0,2 м3. Цирктік гирдің тығыздығын есепте. (Заттың тығыздығына байланысты, бұл заттың бір метрінің кубында немесе сантиметрінің кубында массасы қандай екенін білгісі келеді. Гир тығыздығы 0,025 г /см3. Бұл поролон тығыздығы.).
36. Мушка тышқанның туған күнінде үш тышқан бір ірі шаруашылық сабынды жеп алғаннан кейін, олардың жалпы массасы 540 г-ға артты. Жегенге дейін сабын көлемі 10 см, 12 см, 3 см болды. Жоқ сабынның тығыздығын анықтаңыз. (1,5 г /см.куб - бұл бұрынғы сабын тығыздығы).
37. Анасы орта буынды және толық Әлиді жиегіне дейін толтырылған ваннаға отырғызғанда еденге 30000 см куб су төгіледі. Әлидің массасы 30 кг. Әлидің орташа тығыздығын анықтаңыз. (30000 см куб-бұл Әли көлемі. Енді Әлидің бір сантиметр кубын массасын анықтаңыз. Бұл үшін барлық Әлидің массасын оның көлеміне бөліңіз. 30000 г: 30000 см куб = 1 г/см куб. Әлидің тығыздығы су тығыздығына жақын. Ваннада суға батып кетуі қиын болады)
Инерция құбылысы. Күш
38. Әли әжесіне электричкамен барды, және оның үстіне барлық жол бойы оған екі көрінбейтін құбылыстар маза бермеді. Әрбір тоқтаған сайын бір нәрсе алға, ал екіншісі вагон қозғалғанда артқа тартты. Бұл бұзақы құбылыстар не және көлік полициясы оларды жеңе алады ма? (Әлиді келеке еткен қозғалыс инерциясы мен тыныштық инерция. Бұл екі құбылыспен полицияда, ешқандай құрлық-әуе-теңіз қарулы күштері жеңе алмайды).
39. Үш дос Аңсар, Қайрат және Мұрат әдемі Ләйлә мектептен шыққан кезде және қандай бағытта түзу жүретінін біледі. Аңсар әдемі Ләйләнің кейбір жолмен өтетін уақытты біледі. Қайрат осы жолдың ұзындығын метрмен біледі, ал Мұрат оның әдетте қозғалатын орташа жылдамдығын біледі. Аңсар, Қайрат және Мұрат кейбір жолдың соңында әдемі Ләйләні жіберіп алмау үшін және оның мойнына қарды салу үшін үшеуі жиналуы міндетті ме? (Екеуі де орындап шығады. Бағыт белгілі. Шығу уақыты мен жылдамдығын біле отырып, Мұрат пен Аңсар жолдың соңы қайда және белгілі уақытта ол жерге жүгіріп келеді. Қайрат пен Мұрат жылдамдығы және жолы бойынша Ләйләні ұстайтын уақытты біледі. Ал Аңсармен Қайратқа ештеңе есептеудің де керегі жоқ. Ұсталдың Ләйлә).
40. Егер Әлиді ұстап, бірден қатты шайқаса – қалтасынан шегелер, пышақ, тас, тығындар, қорғасын кесектері және 144 тенге ұсақ ақша түседі. Табиғаттың осындай ғажайып құбылысының себебі неде? (Инерция-бұл шегелер мен басқалардың Әлидің қалтасынан ұшып кетуінің себебі).
41. Карусельде айналып жүріп, Нұртас құлатып алған балмұздақ тәртіпке қарап жүрген милиционерге неге ұшады? (Вовочка жеп бітірмеген эскимодан айрылғанда, эскимоға оны Вовочкамен бірге айналдырған карусель әрекет етуін тоқтатты. Алайда, инерция заңдары бойынша эскимо жылдамдығын сақтады. Және түзу және бірқалыпты ұшты. Оған ешнәрсе кедергі келтірмегенде – жұлдыздар мен тұмандықтардың жанында эскимо мәңгі ұшып жүрер еді. Бірақ балмұздақ жолында милиционер тұрды).
Ауырлық құбылысы және ауырлық күші. Дененің салмағы
42. Қайратты мектеп директорына шақырды. Қайрат директор кабинеті есігінің алдында тоқтады да және ешқашан кірмеуді шешті. Бірақ, қатты шешіміне қарамастан, кабинетке кіріп қана қоймай, директорлық кілеммен жүгіріп, директордың мойнына секірді. Физика тұрғысынан Қайратты бұл батыл әрекеттерге не итермеледі? (Келтірілген мысалда Қайрат денесі артқы жағынан басқа дененің әсерінен қозғалысқа келіп, директор мойнына соққы жасады. Сонымен қатар, директорға қарағанда, физиканы Қайратты кім итергені қызықтырмайды. Физика тұрғысынан денеге күш салған кезде немесе күш әсер еткенде дене қозғалысқа келеді, тоқтайды, жылдамдығы мен бағытын өзгертеді.)!
43. Бір физикалық денені үш ескі қолғабын жақсы нәрсеге өзгерткісі келді және қозғалысқа келе отырып, кептеліске душар болады. Кешке дейін дене қолғабымен, басқа итергіш денелердің әсерінен, өз қозғалысының бағытын өзгертті, содан кейін тоқтады, қайтадан қозғалысқа келді. Қысқаша айтқанда, дененің қозғалыс жылдамдығы күн бойы өзгерді, ал қолғап ауыстыру мүмкін емес. Дене қозғалысы жылдамдығының өзгеруінің себебі неде? (Кептелісте басқа денелермен өзара әрекеттесіп, осы уақытта өз жылдамдығын бірнеше рет өзгертті, дене қолғабын өзгертуге бекер үміттенді. Білекті денені кім және қалай итермелегенін анықтамаймыз-айталық, оған әр түрлі күштер әрекет етті. Күш-қозғалыс жылдамдығын өзгертудің себебі).
44. Үшінші сынып оқушысы Тұрар 5 км/сағ жылдамдықпен бесінші сынып оқушысы Тоқтардың қасынан бірқалыпты жүгіріп өтті. Тоқтар Тұрарға күш салғаннан кейін, үшінші сынып оқушысы оған ешқандай қосымша күш салмай, сол бағытта 12 км/сағ жылдамдықпен бірқалыпты қозғала бастады. Бесінші сынып оқушысы Тоқтар үшінші сынып оқушысы Тұрардың қай жеріне өз күшін салды? Бұл күш қандай бағытта қолданылады? (Тұрардың жылдамдығы өсті, ал қозғалыс бағыты өзгерген жоқ, демек күш қозғалыс бағытына салынған. Әлбетте, арқа ауданына. Мойын аймағынан жоғары болуы мүмкін. Немесе төмен. Күштің, жылдамдық сияқты, бағыты бар).
45. Дене салмағы дегеніміз не? (Дене салмағы-дененің астында жатқан денеге түсіретін күші).
46. Егер парасатты, қарапайым және сыпайы физиктен екі килограмм шұжық үшін ақша талап етсе, ал ол шұжықты таразы тек бір килограммды көрсететінін көрсе, онда физик бүкіл дүкенге айқайлай ма: «Жоқ, кешіріңіз, сіздің қуырылған шұжықтың салмағы екі емес - бір килограмм!»? (Айқайламайды. Сыпайы физик соншалықты өрескел көрінбейді, себебі ол: килограммен тек бір физикалық шама – масса. Салмақтың өлшемі – Ньютонмен беріледі).
47. Неге Жердің басқа жағында орналасқан американдықтар планетадан бұршақ сияқты шашылмайды? Және айналмалы жер бұрылғанда біз неге құламаймыз? (Өйткені біз де, американдықтар да, жер де бір – біріне өзара тартыламыз. Бұл бүкіләлемдік тартылыс деп аталады. Міне, сондықтан бізді Америкаға тартады).
48. Физикадан ештенені білмей және түсінбей, саған әсер ететін ауырлық күшін есептеуді қалай үйренуге болады? (Бәтеңкелерді шешпей және қалталардан гайка мен шегені алмай, таразыға тұрыңыз. Таразы қанша килограммды көрсетеді - бұл сіздің массаңыз. Салмағы емес, масса. Есте сақта, салмағың емес, масса! Сақтадың ба? Енді массаңды тез тоғыз бүтін оннан сегізге көбейтіңіз. Тек неге екенін сұрамаңыз. Қажет! Көбейттіңіз бе? Енді «Н» әрпін шыққан санның қасына жазыңыз және сізге ньютонмен ауырлық күші әсер етеді деп мақтана аласыз).
49. Көк үлкен әуе шарының және кішкентай қара темір шегенің массалары бірдей. Доп пен шегеге әсер ететін ауырлық күші қалай ерекшеленеді? (Ешқандай айырмашылығы жоқ. Бір көгілдір және әуе, басқасы ұсақ және даттанған. Ал, не? Олардың массасы бірдей? Бірдей! Демек, екеуіне бірдей ауырлық күші әрекет етеді).
50. Сөмкеде терезенің артында ілінген бір килограмм картоп құлап, төмен қарай ұшып кеткен кезде, оның жылдамдығы ауырлық күшінің әсерінен уақыт өткен сайын ұлғая берді. Физиктер 1 секунд ішінде ұшып бара жатқан килограмм картоптың жылдамдығын 1 м/с-қа өзгертетін не күш? (Физиктер ауырлық күшін өлшем бірлігі үшін– 1 ньютон күш қабылдайды. Айтпақшы, физиктер басқа да физикалық күштері де ньютонмен өлшеуді жақсы көреді. Ешкімді ренжітпейді).
51. Ас үстелінде, тұздалған қиярмен барлық жағынан салынған табақшада салмағы 4 кг ірі кірпіш жатыр. Кірпішке әсер ететін ауырлық күшін есептеңіз және қиярға кірпіштің салмағы қалай әсер ететінін айтыңыз? (Қиярға кірпіштің салмағы физикалық әсер етпейді, ол табаққа әсер етеді. Бірақ кірпіштің салмағы қиярдың жүйкесіне әсер етеді. Олар кірпіштің ауырлығына қызығады. Ал табақшада кірпіштің өзіне 39,2 Ньютон ауырлық күші әсер етеді)
Үйкеліс күші. Техникадағы үйкеліс есебі.
45. "Тобыл" командасының қақпашысы жаттықтырушыға ренжіп, үйіне кетіп бара жатқанда, алаңның басқа шетінен жіберілген доп бос қақпаға дейін үш метрге жетпеді. "Тобыл" командасын голдан не құтқарды? (Домалау үйкеліс күші. Ол әрдайым «Тобыл» жанкүйері).
46. Ескі Боцманмен байланған теңіз торабын Әмина әжеге оны шешуге қандай күш кедергі болып тұр? (Ескі боцманға Әмина әжесінің алжапқыштың байламдарды тарқатуға, алжапқышты шешуге, өзіне киюге және әжеге ыдыс жууға көмектесуге мүмкіндік бермейтін күш. Бұл үйкеліс күші).
47. Әли суға шомылғысы келмеді және бұталарда тығылды. Достары Әлиді бұтадан алып шығып, құммен өзенге сүйреді. Қозғалыстағы Әлиге әсер ететін үйкеліс күші қайда бағытталған,: өзенге немесе бұтаға? (Бұтаға. Үйкеліс күші әрқашан сүйреткен жаққа қарама-қарсы бағытталады).
48. Қымбат машина майын аямай, оны полиция инспекторының автокөлігінің тежегішіне молынан құйған қарақшылар не ойлады? ( Ерекше ештеңе жоқ. Оларды жиі қуатын, инспектордың тежегіштері мен автокөлігінің доңғалақтары арасындағы үйкеліс күші қаншалықты азайғанын көру қызықты).
49. Егер нан мен шұжық арасында жабысқақ сары майдың орнына машина болса, мысыққа бутербродтан шұжықты тарту оңай болар ма еді? Неге түсіндір. (Оңай. Бутербродта машина майы неге шыққанын түсіндіру мүмкін емес-табиғаттың жұмбағы, мысыққа неге жеңіл екендігін түсіндіруге болады. Үйкеліс аз. Бұл әрдайым мысық Яшкаға шұжықты бутербродтан тартуға кедергі жасайды. Үй иелері мен мысық арасында да жиі үйкеліс пайда болады, ол мысыққа табаның потенциалдық энергиясының өтуімен аяқталады).
Үйкеліс күшін зерттеу. Бір түзу бойымен денеге әсер ететін күштерді қосу
50. Жыл бойы төрт жасар Мақсатқа төбеден шанамен сырғанауға не кедергі? (Жазда күшейетін сырғанау үйкеліс күші кедергі жасайды).
51. Әли өзінің ең жақсы достарына шағымданады, достары оны мектеп дәлізінде ұстап алып, паркетті мұрнымен сүрте бастады. Бақытымызға орай, уақытында жеткен физика мұғалімі түсініктеме талап етті. Әли да, оның достары да мұғалімге Әли мұрнының паркет бойынша қозғалғандағы үйкеліс күшінің пайда болу себептерін түсіндіре алмады. Ал сен істей аласың ба? (Мұрын мен паркет арасындағы үйкеліс күшінің себептерінің бірі-олардың екеуінің де кедір-бұдырлығы. Тағы бір себеп-паркет пен мұрын молекулаларының өзара тартылуы).
52. Ескі телеграф бағанасының тамырын бос қалдырмай, жер бетінде не күш ұстайды? (Тыныштық үйкеліс күші).
53. Төрт жасар Майра ұзақ уақыт бойы тырысты, бірақ ұйықтап жатқан әкесінің тыныштығын бұзып, оны кереуеттен еденге түсіре алмады. Майраның ынтасын қандай күш теңдестірді? (Әке массасының тыныштық инерциясы емес. Бұл проблеманы Майра бірте-бірте жеңе алар еді. Әкені еденге түсіруге әке мен жаймалар арасында әрекет ететін күш - тыныштық үйкеліс күші кедергі болды)
Қатты денелердің қысымы
54. Бір күшпен әрекет ете отырып, әлемдік аты бар ғалым Амантай ғылыми мақсатта алдымен өз мұрнын тістеуік, содан кейін қысқышпен қысты. Қандай жағдайда атақты ғалымның мұрнына қысым көбірек түсті? (Мұрын ғылым үшін тістеуіктерге шыдайды, ал қысқыштарды жоқ).
55. Бір күні Паскаль, бір ньютон күшпен әрекет ете отырып, байқамай, бірақ перпендикуляр, Ньютон аяғын басып кетті. «Бір паскаль», – деп Ньютон өз аяғына түскен қысымды есептеп, ренжіпті. Ньютондікі дұрыс па? (Ньютон ренжуі дұрыс емес. Егер Паскаль бір ньютон күшпен бір Паскальға қысым көрсетсе, онда Паскаль басқан Ньютон аяғының ауданы бір шаршы метрге тең болуы керек. Сандырақ! Ньютон биографтары ұлы ғалымның аяқтары үлкен емес, шағын, әдемі болғанын айтады).
56. Аса өткір сезімдері не береді: жұқа мұзда конькимен немесе шаңғыда сырғанау ма? (Мұзға конькидің қысымы шаңғыға қарағанда үлкен болады. Жұқа мұзды сындырып, батып және өткір сезім аласыз).
57. Мектеп асханасында ағайынды - егіздер Арман мен Мақсат бір-бірін итеріп, өздерінің шанышқыларымен перпендикуляр бір еттің бөлігін іліп алуға тырысқан. Арман төрт тісі бар тұтас шанышқы, ал Мақсатқа екі тісі бар сынған шаңышқы тиеді. Неге екеуі де бірдей күшпен берілгеніне қарамастан, Мақсат нәтижеге қол жеткізді, ал Арман жоқ? (Себебі шанышқының етке беретін күштің нәтижесі тістің санына байланысты. Тістері аз болса, шанышқы қысатын алаң соғұрлым аз. Ауданы аз болған сайын-қысым соғұрлым күшті. Қысым күшті болса, нәтиже жақсы).
58. Оқушылар оған жапсырма шеге (кнопка) қоюға жиналғанын білгеннен кейін, мұғалім оқ өтпейтін шалбар киген. Енді жапсырма шегеге өткір ұшы мен мұғалім арасындағы кедергілерді жеңу үшін 4000000 кПа - да қысым көрсету керек. Егер жапсырма шегеге отырған мұғалімнің салмағы 56 кг болса, ал түйменің өткір ұшының ауданы 0,15 мм2 болса, жапсырма шеге мұғалімге жете ала ма? Егер оқушылар жапсырма шегенің ұшының ауданын 0,00001 м2-ге дейін азайтса, бұл оқиға немен бітеді? (Бірінші әрекеттен мұғалімге дейінгі жапсырма шеге жетпейді. Бірақ екінші...)!
Сұйықтықтар мен газдардағы қысым, Паскаль заңы
59. Бір күні француз ғалымы Паскаль пепси-коланың пластикалық бөтелкені алып, оған қарапайым су құйды, бөтелкенің жан жағын үлкен инемен тесті, ал оның айналасына оқушылар жиналып, бөтелкені биікке көтеріп, екі қолымен қатты қысып тұрды. Бұл ғылыми тәжірибе нені дәлелдеп отыр, барлық оқушылар бірдей су болып шықты ма? (Бәрі су болды. Су бірдей күшпен тесіктерден әртүрлі жаққа шашырады. Сұйыққа немесе газға түсірілетін қысым сұйықтың немесе газдың әрбір нүктесіне өзгеріссіз беріледі деген тұжырым расталды. Бұл өз шәкірттерін ренжітпеу үшін арнайы Паскаль ашқан заң болды).
60. Егер допты алдымен үрлеп, сосын қатты қыссақ, орташа көлемді әуе шарындағы қысым қалай өзгереді? (Алдымен қысым артады. Қатты қысқаннан жарылып кетуі мүмкін!).
61. Егер сіздің орныңызға ершікке әжеңіз келіп отырса, оған қоса атаны отырғызып қыдырса, сіздің велосипедіңіздің шиналарындағы қысым өзгереді ме? (Шинадағы қысым көп болады, егер ата мен әженің жалпы массасы сіздікінен көп болса. Бірақ егер сіздің атаңыз бен әжеңіз арық болса, олардың жалпы массасы сіздікінен аз болса – қысым аз болады).
100. Бір екі физиктер тобы көлге құлап, түбіне барып, 9 метр тереңдікте көлдің түбіне түсіретін қысымды есептей бастады. Олар көлдің түбінің ауданын өлшеу керек пе немесе судан шыға берсің бе? (Шыға берсін. Көлдің, теңіздің, мұхиттың, өзеннің, шалшықтың, ваннаның, тазиктің, стаканның немесе кез келген басқа ыдыстың түбіне түсіретін қысымы сұйықтық бағанасының биіктігіне және оның тығыздығына байланысты).
Қатынас ыдыстар
62. Ағайынды -егіздер Арман мен Мақсат қатынас ыдыстан таңертең шай ішеді. Арман қант салып жатқанда, Мақсат өз ыдысынан шайдың жартысын ішеді. Арман ыдысынан шай қайда кетеді? (Мақсаттың ыдысына ағып кетеді. Қатынас ыдыстардағы ағайынды сұйықтық деңгейінің теңдігі. Біреуінен ішсеңіз, екіншісінде азаяды).
63. Мақсат өзінің күнделігін канализацияға тастады және бір жерде кептеліп қалды, төменгі көршілерінің пәтерінде дәретханада қуатты субұрқақ пайда болды. Бұл фонтан қандай принцип бойынша жұмыс істейді? (Қатынас ыдыстар принципі бойынша. Жоғарғы көршілер канализацияға құйғандары, одан төменгі көршілердің пәтерінен шығады).
64. Екі қатынас ыдыс бір-біріне әртүрлі тығыздықтары араласпайтын сұйықтар құйылатынын хабарлады. Егер тығыздығы екі есе үлкен сұйық екі есе көп құйылса, бұл сұйықтар бір деңгейде болады ма? (Ешқашан. Тығыздығы аз сұйықтық деңгейі жоғары болады. Бірақ екі тармақтың түбіне қысым бірдей болады. Қатынас ыдыстарда екі әр текті сұйық бағаналарының биіктігі олардың санына емес, сұйықтардың тығыздығына кері пропорционал)
Атмосфералық қысым, атмосфералық қысымды өлшеу. Манометрлер, сорғылар
65. Егер сіз атмосфералық қысымды өлшеудің ең қызған кезінде Торричелли түтігінің жоғарғы дәнекерленген ұшын жұлып алсаңыз не болады? (Түтіктің төменгі шетінен сынап шыны ыдысқа шылп етіп, басыңнан аяғына дейін шашырайды).
66. Мысалы, Сіз ғылыми мақсатта автоқаламның қалпағын сорып көрдіңіз және ол тілге қатты жабысып қалды. Қолыңызбен әрекет етпей және сыртқы күшті пайдаланбай, тілге тым қатты жабысқан қалпақшадан құтылуға болады ма? (Барометрмен бірге таудың ең биік шыңына көтерілу. Барометрдің көрсеткіші нөлге жақындағанда, қалпақ өзі құлап кетеді).
67. 1895 жылы Паскаль мен Торричелли ауырып және олардың температурасы бірдей шамаға көтерілді. Егер іс қазіргі уақытта болса, Паскаль үлкен тау етегінде қарапайым қазіргі заманғы градусникпен температураны өлшесе, ал Торричли-шыңға шығыпөлшессе, екі градусник бірдей температурасын көрсетер ме еді? (Әрине. Біздің градусниктер дәнекерленген, атмосфералық қысымның өзгеруі оларға әсер етпейді).
68. Ашық ашық түтікшені тығынмен жауып тастаса, ашық сұйықтық манометр қалай әрекет етеді? (Ешқалай. Ренжиді және ештеңе көрсетпейді).
69. Медициналық шприцті сорғы деп санауға бола ма? (Болмайды. Сорғыда шприцта жоқ клапандар жүйесі бар. Сорғыштағы сұйықтықтың қозғалысы барлық уақытта бір бағытта жүреді, шприцте ол бір бағытта, керісінше бағытта жүреді. Шприцтің әсері тамшуырдың қозғалысына ұқсайды (көз тамшысы))
Архимед заңын зерттеу.
70. Бір тамаша білімді, қарапайым, сыпайы бала сұйыққа түсіп, өзін жақсы алып жүрді. Бірақ сұйық оны итеріп шығарды. Еш кінәсі жоқ баланы неге шығарып тастады? (Баланың салмағы оның дене көлемінде алынған сұйықтың салмағынан аз болған соң).
71. Ежелгі гректер Архимед керемет күшке ие болғанын айтады. Тіпті белінен суда тұрып, ол массасы 1000 кг денені сол қолымен оңай көтерді. Бұл шындық болуы мүмкін бе? (. Егер белдікке дейін судан алып шықпай көтерсе болады, қу Архимедтің көтерген денесінің көлемі үлкен болды).
72. Бейсенбі күні Одиссеяның сүйіктісі және Архимедке үмітсіз ғашық болған Пенелопа суға батуды шешті, Жерорта теңізіне Грециядан секіріп, кейбір тереңдікке батқан, бірақ бақытымызға орай, оның денесіне әсер ететін кері итеруші күштер, суға батқан адамды құтқарды. Жұма күні сол жерде Пенелопа тағы да суға батуды шешті. Әлдеқайда тереңге батты. Бейсенбі және жұма күні Пенелопаның денесіне әрекет еткен күштер бірдей болды ма? (Жерорта теңізінің тығыздығы ескерілмейді. Ол басқа сұйықтықтар сияқты қысылмайды.) (Кез келген тереңдікте кері итеруші күштер бірдей).
73. Бір таяз ыдыс әртүрлі тығыздықтағы араластырылмайтын үш сұйықты қонаққа шақырды және оларға барлық ыңғайлылықпен орналасуды ұсынды. Сұйықтар қонақжай ыдыста қалай орналасады? (Сұйықтар қабатпен орналасады: үлкен тығыздықпен, түбінде ыңғайлы, жеңілірек, ал ең жеңілі үстінде болады).
Жүзу шарттарын анықтау
74. Неге тұздалмаған сорпаға тауық батады, ал қатты тұздалған сорпада қалқиды? (Өте тұздалған сорпа тығыздығы көп және бұл тауыққа құтылуға соңғы мүмкіндік береді).
75. Неге ауыр темір кемелер суға батпайды және алыс жүзуге кетеді, ал жүзе алмайтын арық Әли батып кете жаздады? (Себебі, денелер ауыр болғандықтан емес, суға түскен соң, оны жеткіліксіз ығыстырып, денені судан итеретін Архимед күші, олардың ауырлық күшінен аз болады).
76. Халық ертегісінің екі кейіпкері: теріс және оң үш сұйықтыққа: қайнатылған суға, салқын суға және сүтке кезек-кезек батырылды. Қандай жағдайда итеретін күш көп болды? (Сүт тығыздығы аз, сондықтан сүт екі суға қарағанда әлсіз. Бірақ оң және теріс, талдаусыз бірдей итереді).
77. Үлкен балықтың салмағы қай жерде көп: көлде немесе бөтен табада? (егер оларды тазартпаған болса, бөтен табада балық, әлдеқайда салмақты)
78. Алдымен суда, содан кейін керосинде жүзетін бір ағаш кесегіне әсер ететін кері итеретін күштер бірдей ме? (Бірдей. Ағаш кесегі екі сұйықта жүзеді, демек, олардың әрқайсысында итеретін күш оған әсер ететін ауырлық күшіне тең)
Механикалық жұмыс
79. Бір күні физиктер бір джоульге қоғамдық жұмысты тапсырғысы келді. «Иә, сіз мені кім деп тұрсыздар?» айғай салды ашуланған джоуль. Физиктер не деп жауап берді? («Бұл жағдайда, –физиктер барлығы бірдей, – біз сені жұмыс бірлігі деп тұрмыз дейді»).
80. Боранбай аға бөлмені жайлы жасауды армандай отырып, екі сағат бойы пиджактары мен шалбары бар шкафты итеріп, оны орнынан ығыстыра алмады. Боранбай аға қандай механикалық жұмыс жасады? (Боранбай аға механикалық жұмыс жасамады, өйткені шкафқа түсірілген әлсіз ағайдың күштерінің әсерімен шкаф орнынан қозғалмайды).
81. Арба қозғалысының жылдамдығын арттырғанда жылқы механикалық жұмыс істей ме? (Үйкеліс болған жағдайда жылқы үйкеліс күшін жеңу және ат арбаның қозғалыс жылдамдығын өзгерту бойынша жұмыс жасайды)
Қуат
82. Жолаушыларсыз және жолаушылармен бірдей жылдамдықпен қозғалғанда трамвай вагон қозғалтқыштарының қуаты бірдей бола ма? ((Жолаушылар болған кезде вагонның ауырлық күші (салмағы) көп, бұл жағдайда тартылыс күші тең үйкеліс күші артады, қуаты артады, электр энергиясының шығыны артады)
83. Неліктен жүгі бар кеме жүксіз болғанға қарағанда баяу қозғалады? Екі жағдайда да қозғалтқыш қуаты бірдей. (Жүктеме артуымен кеме тереңірек суға батырылады. Бұл кеме қозғалысына су кедергісінің күшін арттырады, бұл жылдамдықты жоғалтуға әкеледі)
Кинетикалық энергия. Потенциалдық энергия
84. Бір дене жұмыс істеуге қабілетті, бірақ қаламайды. Басқа дене қалайды, бірақ мүмкіндігі жоқ. Осы денелердің қандай энергиясы бар? (Біріншісі. Егер ол сенікі болса-мойындамаңыз. Жұмыс істетіп қояды).
85. Шатырдың шетінде бірдей биіктікте Арман мен Мақсат ағайынды-егіз тұр. Екеуінде бірдей костюмдер мен тәпішке, қалталарында бірдей трамвай билеттері бар. Бірақ Арманның қолында ештеңе жоқ, ал Мақсаттың қолында үлкен қара темір қысып тұр. Егіздердің қайсысының потенциалдық энергиясы көп? (Мақсаттың потенциалдық энергиясын үлкен қара темір арттырады).
86. Қанат ағаның қатты суланған және жаңа ғана бұралған сағаттың серіппесі механикалық энергияның қандай түріне ие? (Потенциалдық, ол ешқашан кинетикалық энергияға ауыспайды).
87. Боранбай ағаның төбеге көтере отырып, өлшенген люстра энергияның қандай түріне ие және паркетке құлаған кезінде ол энергияның қандай түріне ие болады? (Алдымен потенциалдық, потенциалдық, потенциалдық... және соңында кинетикалық.).
Энергияның сақталу заңы.
88. Асқар серіппені деформациялап, үстелге екі қолмен басып, қатты ұстады, ал оның иті Құтжол деформацияланған серіппенің потенциалдық энергиясы бар деп сенбейді, Асқарды итереді, ырылдайды және серіппені оған иіскеуге беруді талап етеді. Құтжолдікі дұрыс емес екенін қалай дәлелдеуге болады?. (Қолды босату. Серіппенің потенциалдық энергиясы кинетикалық энергияға айналады және ол бірден анық болады).
89. Бірдей массаға ие егіздер-ағайынды Аманжол мен Ақжол мектебіне жүгіріп, аяқтарымен көп оқушыларды қағып кетті. Аманжол ағасының жылдамдығы Ақжол ағасының жылдамдығынан айтарлықтай жоғары болғаны белгілі. Мектепке барған екі ағайынның қайсысының кинетикалық энергиясы көп? (Бауырлас массалар тең болғандықтан, үлкен кинетикалық энергияға жылдамдығы жоғары ағасы ие).
90. Әлидің ағасы өмірінің келесі сәттерінде энергияның бір түрін екіншісіне айналдыруды атаңыз: Әлидің ағасы нәрестеде арбадан құлап, төмен қарай айналу сәтінде. Жас кезінде Әли ағасы өзінің бір танысының әкесінен қаша отырып, оның бау-бақша үйінің терезесінен секіріп, ұзақ ұшып, қалақайға қонған сәтінде. (Нәресте шағында, жас кезінде де потенциалдық энергия кинетикалық энергияға өтті.)
91. Тонаушылар жәбірленушінің ақшасын, құжаттарын тартып алып, одан алатын ешнәрсе таба алмаған соң, оны шешіндіріп көпірден өзенге лақтырып жіберді. Жәбірленуші суық суға дейін жарты жолда неге ие болды? (Біртіндеп кинетикалық энергияға ауысатын потенциалдық энергияға).
92. Қандай энергия, жақсы; потенциалдық немесе кинетикалық? (Бұл әркім өзі шешеді, мысалы, біреуге ілініп тұруды ұнатса, ал кейбіреулер құлауды қалайды)
Жай механизмдер
93. Аңсардың қолы бос болды. Бос уақытты өткізу үшін Аңсар шкафтың астына швабраны салып, тұтқаға басып, өзі күтпеген жерден шкафты еденге аударды. Шкафтың астына салған швабра физикасы қалай аталады? (Шкафтың астындағы швабра-бұл механизм: күш түрлендіруге арналған құрылғы. Аңсардың бос уақытын өткізген механизм рычаг деп аталады. Бірақ оны Аңсар ойлап тапқан жоқ. Осыдан үш мың жыл бұрын Мысырдың жергілікті халқы сол мақсатта иінтіректі пайдаланып, жақсы нәтижелерге қол жеткізді).
94. Қарапайым механизмдердің қайсысы: рычаг, блок, қақпалар, көлбеу жазықтық, сыналар немесе бұранда жұмыста ұтыстарды алу үшін жалқау нені пайдалану керек. Жалқау өзінің жетекші мақсаты үшін неғұрлым күрделі механизмді пайдалану дұрыс емес пе? (Бірде-бір механизм жұмыс кезінде жалқауғаға ұтыспайды. Өкінішке орай, адал еңбеккерге да бермейді. Еңбеккермен жалқау қанша рет тартса, механизмді пайдалана отырып, күшінде жеңеді, сонша рет қашықтықтан ұтылады. Және керісінше).
Дененің массалық орталығы
95. Массасы бірдей екі шойын плита бар. Бір плитаның ұзындығы екіншісінен екі есе артық. Екі плитаны да шетінен көтеріп, плитаның енін құрайтын қабырғаға бұрып тігінен қояды. Қандай плитаны көтеру үшін үлкен күш қажет? (Күш плитаның ауырлық күшінің жартысына тең. бірдей)
96. Неге металл сым қайшымен кесу кезінде оны қайшының бұрамасына жақын орналастыру керек? (Бұл қайшы тұтқаларына қоса берілген күшін азайтуға мүмкіндік береді)
97. Көлденең алаңды аралау кезінде оң және сол қолмен егеуге қоса берілетін күштердің шамалары өзгеруі керек пе? (Қозғалыс кезінде егеу әрқашан көлденең болуы үшін тірек нүктесін өзгерткенде, қоса берілген күштер барлық уақытта шамасы бойынша өзгеруі тиіс)
Рычагтың тепе-теңдігін анықтау. Рычагтың тепе-теңдік шарты
98. Біркелкі иінтірекке жіппен массасы бірдей екі шойын кір тас ілінген. Егер олардың біреуін суға, ал екіншісін майға батырсақ, иінтіректің тепе-теңдігі өзгереді ме? (Өзгереді: майдағы кір тас төмендейді, ал суда-көтеріледі)
99. Таразылардың иініне бір жағына жезден, ал екінші жағына – массасы сондай шойын кір тасын ілді. Егер екі кір тасты суға батырсақ, таразы тепе-теңдікте қалады ма? (Жез кір тасы тартады)
100. Неге көтергіш құрылыс крандарында жүкті тасымалдайтын ілгек арқанның соңында емес, жылжымалы блоктың ұстағышында бекітілген? (Мұндай бекіту тростың тартылуын екі есе азайтуға мүмкіндік береді (егер блоктардағы үйкелуді ескермесе))
