Тұлға аралық немесе адамдар тобы әрекеттееуі мен қатынасуы кезінде, олардың ойлары мен ықпалдарының бір, бірше сәйкес емес, қарама-қайшы келуі салдарынан, негативтіц эмоционалдық әсерден екі жақты да уайымға, қобалжуға әкелуін қақтығыстар (конфликт) дейді. Топтағы адамдардың мүдделерінің, пікірлерінің, мақсаттарының қарама-қарсы келіп, оларга жету жолдары да әртүрлі түсінікте болуы көптеген конфликтік жағдайлар. дын негізінде жатады.
Қақтығыс,талас, шиеленіс көріністері жалпы өмірде де, медицинада да кездесіп, жиі байкалады. Әр шиеленісте дәрігердің ең бір басты мақсаты – бұл қарсылықтың мотивын, ягни, себептерін білу. Көбінесе конфликт себептеріне адамның билік білдіруі, өзін-өзі көрсеткісі келуі,. қозу жағдайынан шығуы жатады. Қақтығыс үстінде оның себептері айтылмайды және олар сезілмеуі де мүмкін. Бірақ, келешекте бұндай шиеленістің алдын алу үшін, дәрігер оның себептерін білуі керек.
Сұхбаттасу үстінде ауру адамға ұсынылған мәлімет, тек ойлануға ғана берілген ақпарат. Ал науқастың жан дүниесінің ішкілікті шиеленісін шешу негізінде алынған мәлімет – сенім тудыратын түрде қабылданады. Конфликт, дәрігер тәжірибесінде көбінесе қызметтестер арасында кездеседі. Конфликтің негізінде жатқан жайларға карай жіктелуі:
• тұлғааралық қақтығыстар;
• тұлға және мекеме арасындағы қақтығыстар;
• жеке топтар арасындағы қақтығыстар;
• мекемелер аралық қақтығыстар
. Жіктеудің келесі түрі бойынша қақтығыстар мынадай топтарға бөлінеді;
• горизонталды қақтығыстар(бір-біріне бағынбайтын, бір қатардағы қызметтестер арасында);
• вертикалды қақтығыстар (бір-біріне бағыныштагы адамдар арасында);
• аралас түрі.
Қақтығыс жағдайындағы басшының тәртібі. Шиеленіс кезінде адамның тәртібі жөнінде әртүрлі үлгілер бар. Конфликті конструктивті шешу келесі жайларға байланысты болады:
• шиеленісті адекватты (тиісті) қабылдау, яғни озінің, жекешелік және қарсыласының ықпалдары мсн қылықтарын нақгылы дәл жәпе бір жақты емес балмауы;
• ашық және нәтижелі қатынас жасау, проблеманы жан-жақты талқылayғa даярлық, конфликтік жағдайдан жолдары туралы ұсыныстарын, болған жағдай туралы өз түсінігін, мүдделерін ашық және әділ түрдс айтуы;
бірге әрекеттесуде өзара сенім тудыруы.
Қақтығыстарды шешудің негізгі бағыттары:
1.Психодинамикалық бағыт (психоанализ). Бұл бағыттың басты міндеті санасыз тенденциялар мен импульстерді анықтау және саналылық деңгейге көтеру.
2.Мінез – құлықтық психотерапия. Индивидтің кең мағынадағы мінез-құлығымен жұмыс істеуге бағытталған. Кеңесшінің көмегімен, клиент өзінің кикілжіңдер кезіндегі конструктивті емес мінез-құлқының себебі болып табылатын өз ойларын ауыстырады.
3.Гуманистік бағыт. Психотерапия кезінде клиентке «зат ретінде» қарауға және қысым жасауға қарсы шығады. Оның негізгі қағидалары «осында және қазір» басынан кешіп отырған сезімдерге шоғырландыру, сонымен қатар адамды өзінің жан-дүниесін зерттеуге ұмтылдыру болып табылады.