1- дәріс. Аэроғарыштық әдістердің ерекшеліктері мен маңыздылығы
-дәріс. Аэроғарыштық мониторинг
жүктеу/скачать 1,69 Mb. Pdf көрінісі
|
Дәрістер
| 14-дәріс. Аэроғарыштық мониторинг
Ұшақ, аэростат, Спутник және спутниктік жүйелер кӛмегімен бақылау жүйесі аэроғарыштық мониторинг әдісі деп аталады. Аэроғарыштық мониторинг мыналарға бӛлінеді: Қашықтық мониторинг - авиациялық және ғарыштық мониторингтердің жиынтығы. Кейде бұл тұжырымдамаға жердің қол жетімді емес жерлерінде (тауларда, Қиыр Солтүстікте) орнатылған құрылғылардың кӛмегімен қоршаған ортаны бақылау кіреді, олардың кӛрсеткіштері ақпаратты ұзақ уақыт беру әдістері арқылы бақылау орталықтарына жіберіледі (радио, сымдар, спутниктер арқылы және т.б.). Авиациялық мониторинг ұшақтардан, тікұшақтардан және ғарыштық биіктіктерге (негізінен тропосфера шегінен) кӛтерілмейтін басқа да ұшу аппараттарынан (қалықтап ұшқан әуе шарларын және т.б. қоса алғанда) жүзеге асырылады. Ғарыштық мониторинг - ғарыштық бақылау құралдарының кӛмегімен мониторинг. Қашықтықтан зондтау материалдары мен карталары бойынша қоршаған ортаның және оның жекелеген компоненттерінің жай-күйін жедел бақылау және бақылау аэроғарыштық (немесе картографиялық-аэроғарыштық) мониторинг деп аталады. Аэроғарыштық мониторинг бір мезгілде объективті ақпарат алуға және аумақтық бӛліністің кез келген деңгейінде аумақты картаға түсіруді жедел орындауға мүмкіндік береді: Ел - облыс - аудан - шаруашылықтар тобы (жер пайдалану) - нақты ауыл шаруашылығы алқаптары - мәдениет. Қашықтықтан зондтау материалдарын ұшу әуе және ғарыш аппараттарынан, кемелерден және суасты қайықтарынан, жерүсті станцияларынан жанаспайтын түсірілім нәтижесінде алады. Алынған құжаттар ауқымы, ажыратымдылығы, геометриялық, спектрлік және басқа қасиеттері бойынша ӛте әртүрлі. Мұның бәрі түсірілім түрі мен биіктігіне, қолданылатын жабдыққа, сондай-ақ аймақтың табиғи ерекшеліктеріне, атмосфералық жағдайларға және т. б. байланысты. Қашықтағы суреттердің негізгі қасиеттері, әсіресе карта жасау үшін пайдалы, олардың жоғары егжей-тегжейлері, кең кеңістікті бір уақытта қамту, қайталанатын суреттер алу және қол жетімді емес аумақтарды зерттеу мүмкіндігі. Суреттер жер бетінің барлық элементтерінің біріктірілген және сонымен бірге жалпыланған бейнесін береді, бұл олардың құрылымы мен байланыстарын кӛруге мүмкіндік береді. Осының арқасында қашықтықтан зондтау деректері картографияда алуан түрлі қолданыс тапты: олар топографиялық және тақырыптық карталарды жасау және жедел жаңарту, аз зерттелген және қол жетімділігі қиын аудандарды (мысалы, таулы жерлерді) картаға түсіру үшін қолданылады. Сонымен, аэро-және ғарыштық суреттер жалпы географиялық және тақырыптық фотокарталарды жасау кӛзі ретінде қызмет етеді. Картографиялау мақсатында қашықтықтан зондтау материалдарын қолданудың бірнеше негізгі бағыттары бар: жаңа топографиялық және тақырыптық карталар жасау; қолданыстағы карталарды түзету және жаңарту; -фотокарталар, фотоблок-диаграммалар және басқа да біріктірілген Фото картографиялық модельдер жасау;; жедел карталарды құру және мониторинг. Операциялық карталарды құру-ғарыштық материалдарды қолданудың маңызды түрлерінің бірі. Ол үшін келіп түскен қашықтықтан деректерді жылдам Автоматты ӛңдеуді және оларды картографиялық форматқа түрлендіруді жүргізеді. Ең танымал жедел метеорологиялық карталар. Жедел режимде және тіпті нақты уақыт ауқымында орман ӛрттерінің, су тасқындарының, қолайсыз экологиялық жағдайлардың және басқа да қауіпті табиғи құбылыстардың карталарын жасауға болады. Космофотокарталар ауылшаруашылық дақылдарының пісіп жетілуін бақылау және егінді болжау, кең жерлерде қар жамылғысының қалыптасуы мен түсуін және сол сияқты жағдайларды, теңіз мұздарының маусымдық динамикасын бақылау үшін қолданылады. Мониторинг тек процесті немесе құбылысты бақылауды ғана емес, сонымен қатар оны бағалауды, таралуы мен дамуын болжауды, сонымен қатар қауіпті салдардың алдын алу немесе қолайлы тенденцияларды сақтау үшін шаралар жүйесін әзірлеуді қамтиды. Осылайша, жедел картографиялау құбылыстар мен процестердің дамуын бақылау құралына айналады және басқарушылық шешімдер қабылдауды қамтамасыз етеді. Аэроғарыштық мониторинг жүйесі тұрақты және жедел: ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің жер қорын түгендеу; жүргізу, жер кадастры; жерді пайдалану картасын нақтылау; селитебті жерлерді, олардың инфрақұрылымын (қалалар, кенттер, ауылдар, оның ішінде үлкен "перспективасыз" және қараусыз қалған жерлерді) түгендеу); мелиоративтік қор жерлерін түгендеу; жердің мелиорациялық жай-күйін бағалау және динамикалық мелиорациялық кадастрды жүргізу;; қайта бӛлу қорындағы жер каталогтарын дайындау және жүйелі жаңарту; жаңа жерлерді игеру қарқынын бақылау; дәстүрлі және жаңа ауыл шаруашылығы игерілетін аудандарда табиғат жерді ұтымды пайдалануды жоспарлау, дефляция ошақтарына (аймақтарына), су және жел эрозиясына, топырақ пен ӛсімдік жамылғысының тозуына уақтылы түгендеу жүргізу; табиғат қорғау, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жерлерге, сондай- ақ аса құнды жерлерге түгендеу жүргізу; табиғи және антропогендік процестер мен құбылыстар динамикасының картасын жасау; ұтымсыз шаруашылық қызмет нәтижесінде жанданатын қолайсыз процестердің болжамды карталарын жасау; картографиялық ақпаратты статистикалық мәліметтермен ұштастыру. Түсірілім спектрдің кӛрінетін, жақын инфрақызыл, жылу инфрақызыл, радиотолқынды және ультракүлгін аймақтарында жүзеге асырылады. Сонымен қатар, суреттер қара-ақ аймақтық және панхроматикалық, түрлі - түсті, түрлі - түсті спектрозональды және тіпті кейбір объектілерді жақсы ажырату үшін жалған түсті, яғни шартты түстерде жасалуы мүмкін. Радиодиапазонда түсірудің ерекше артықшылықтарын атап ӛткен жӛн. Радио толқындары дерлік сіңірілмейді, бұлт пен тұман арқылы еркін ӛтеді. Түнгі қараңғылық түсірілімге кедергі емес, ол кез-келген ауа-райында және күннің кез-келген уақытында жүзеге асырылады. жүктеу/скачать 1,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|