№№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015
жүктеу/скачать 6,89 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Задача: Произойдет ли полная нейтрализация при сливании растворов, содержащих 20 г гидроксида калия и 22,5 г азотной кислоты Решение
- Түйін ЛЕПЕСБАЕВА Сандуғаш Қайратқызы, ҚР ДСӘДСМ «Бурабай» республикалық оңалту орталығы» РМҚКОМ
- Summary LEPESBAEVA Sandugash Kairatovna, is a chemistry and biology teacher of the rehabilitation centre «Burabai»
- НУРПЕЙСОВА Салтанат Казбековна, Бестамақ орта мектебі «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінің мұғалімі, Бестамақ ауылы, Алға ауданы, Ақтөбе облысы, Қазақстан Республикасы
- М. Әуезов шығармаларындағы теңеулердің функцоналдық топтары. Көру теңеулері.
металлы». Рассмотрено (на основе теории) отношение к воде щелочных металлов: лития, натрия, калия. На доске появляется рисунок – пьедестал почёта, на котором каждый из призёров занимает соответствующее место. «Теперь давайте проверим полученный вывод на опытах. Начнём с «бронзового» призёра – натрия». Опыт убедительно показывает, что при взаимодействии с водой кусочек металла ведёт себя энергично, и поясняю это. Затем опыт повторяется с «серебряным» призёром – калием. Реакция происходит взрывоопасно. А впереди ещё один лидер – литий. В классе напряжение, сидящие за последним столом девочки говорят о нежелании видеть результат взаимодействия лития с водой. Вопрос, обращённый к учителю, не слишком ли большой кусочек лития взят для опыта, ещё больше усиливает напряжение. Проводится опыт. Но что это? К общему удивлению, литий движется в воде не спеша. В чем же дело? Явное противоречие. В ходе беседы вскрывается причина столь неожиданного поведения лития. На доске снова появляется рисунок: два смешных человечка попали под сильный дождь: один насквозь промок, а другому дождь нипочём, поскольку он спрятался под большим надёжным зонтом. И ещё раз поясняю: «Как мы с вами выяснили, возникшая в начале реакции гидроксидная плёнка защищает литий как зонтик от взаимодействия с водой». Такой фрагмент урока убедительно показывает поистине огромную роль мотивации. Сколько эмоций испытали учащиеся! Улыбки вызвал уже «пьедестал почёта», и учащиеся невольно стали «соучастниками» соревнования. Это, несомненно, обострило восприятие опытов. Дальше – проблемная ситуация, так как наблюдаемый эффект пришёл в противоречие с тем, что ожидал увидеть класс. Включение элементов беседы в ход урока также является мотивирующим фактором, как и любая смена вида деятельности. В своей работе широко использую внутриклассную дифференциацию. Самой распространённой формой внутриклассной дифференциации является выполнение учениками заданий различного уровня сложности. При этом усложнение может происходить за счёт привлечения пройденного материала, когда ученикам необходимо установить близкие или далёкие связи между различными фрагментами содержания. Усложнение заданий может происходить и за счёт усложнения видов работы, усиления уровня творческой деятельности, необходимой при выполнении задания. Например, на самом простом уровне предлагается прочитать параграф в учебнике, пересказать его, выделив основные мысли; на более сложном уровне – прочитать параграф, составить план и вопросы к нему; на самом сложном уровне – прочитать параграф, дать аннотацию и рецензию на него. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 18 Каждый ученик получает право и возможность самостоятельно определять, на каком уровне он усвоит учебный материал. Единственное условие – этот уровень должен быть не ниже уровня обязательной подготовки [5]. Пример проверочной самостоятельной работы (по теме «Химические свойства кислот»), дифференцированной по уровням сложности, – работа по трем вариантам. Вариант первый включает нестандартные задания творческого характера, вариант второй стандарты, но содержит элементы усложнения, вариант третий включает репродуктивные задания. Вариант 1 Предложите не менее четырех способов получения хлорида магния с использованием любых реактивов. Напишите уравнения реакций. В данной цепочке превращений определите элемент X: Напишите уравнения реакций, с помощью которых можно осуществить эти превращения. Вариант 2 1. Напишите уравнения возможных реакций: а) азотная кислота + гидроксид бария; б) оксид серы (IV) + соляная кислота; в) ртуть + фосфорная кислота; г) оксид цинка + соляная кислота; д) магний + серная кислота; е) бромоводородная кислота + силикат калия; ж) карбонат натрия + соляная кислота; з) фосфорная кислота + медь; и) оксид углерода (IV) + фтороводородная кислота; к) азотная кислота + гидроксид железа (III); л) цинк + соляная кислота; м) оксид лития + серная кислота. Вариант 3 1. Закончите уравнения химических реакций: Значение решения задач в школьном курсе химии переоценить трудно. Во- первых, решение задач – это практическое применение теоретического материала, приложение научных знаний на практике. Успешное решение задач учащимися, поэтому является одним из завершающих этапов в самом познании. Решение задач требует от учащихся умения логически рассуждать, планировать, делать краткие записи, производить расчеты и обосновывать их теоретическими предпосылками, дифференцировать определенные проблемы на отдельные вопросы, после ответов, на которые решаются исходные проблемы в №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 19 целом. При этом не только закрепляются и развиваются знания и навыки учащихся, полученные ранее, но и формируются новые [1]. Решение задач как средство контроля и самоконтроля развивает навыки самостоятельной работы; помогает определить степень усвоения знаний и умений и их использования на практике; позволяет выявлять пробелы в знаниях и умениях, учащихся и разрабатывать тактику их устранения, во-вторых, решение задач – прекрасный способ осуществления межпредметных и курсовых связей, а также связи химической науки с жизнью. Чтобы иметь возможность дифференцировать обучение, нужно научить учащихся решать различные расчетные задачи. Для этого применяю методику обучения решений задач по химии. Общего рецепта для решения любой задачи нет, но целесообразно придерживаться определенной схемы при ее решении. На основе анализа методической литературы и учета личного опыта пришла к выводу, что более удобный способ записи краткого условия задачи следующий: Дано: 1. Значения величин, указанных в условии задачи. 2. Вопрос задачи (искомая величина). 3. Значения величин, найденных из таблицы (необходимые константы и скрытые данные). Решение: 4. Решение задачи. 5. Запись ответа задачи. Подробная запись процесса решения задачи полезна на начальном этапе, она помогает учащимся лучше усвоить логику рассуждения, воспроизвести дома изученную в классе задачу. На следующих этапах обучения необходимость в столь подробном виде записи отпадает, возможна более краткая запись. В связи с этим отпадает необходимость в строгой унификации в оформлении решения задач, хотя полезным всегда является четкая дифференциация решения на отдельные вопросы, запись наименования определяемых величин, завершение задачи в виде ответа и т. д. При решении задач в классе следует активизировать познавательную деятельность всех учащихся, чтобы не было пассивного слушания объяснений учителя и ответов вызванных к доске учеников. Для этого нужно правильно сочетать самостоятельную и коллективную работу в классе. Рекомендуется, чтобы каждую задачу ученики сначала обдумали в течение нескольких минут [3]. Задача: Произойдет ли полная нейтрализация при сливании растворов, содержащих 20 г гидроксида калия и 22,5 г азотной кислоты? Решение: 1-й способ 1. Оформляем уравнение реакции. 20 г х (22,5 г) КOH + HNO 3 = KNO 3 + Н 2 О 1 моль 1 моль 56 г/моль 63 г/моль 56 г 63 г 2. Определим массу азотной кислоты, которая необходима для нейтрализации 20 г гидроксида калия. 56 г (КОН) – 63 г (НNО 3 ) 20 г (КОН) – х г №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 20 ã õ 5 , 22 56 63 * 20 3. Делаем вывод, что взяты эквивалентные массы веществ и нейтрализация будет полной. 2-й способ 1. Оформляем уравнение реакции. 20 г х (22,5 г) КOH + HNO 3 = KNO 3 + Н 2 О 1 моль 1 моль 56 г/моль 63 г/моль 56 г 63 г 2. Определим мольные отношения исходных веществ по уравнению реакции (а) и по условию задачи (б). а) (КОН): (НNOз)=1:1 б) (КОН): ( НNOз) = 1 : 1 357 , 0 : 357 , 0 63 5 , 22 : 56 20 3. Делаем вывод, что мольные отношения веществ по условию задачи и по уравнению равны, следовательно, нейтрализация будет полной. 3-й способ 1. Оформляем уравнение реакции. 20 г х (22,5 г) КOH + HNO 3 = KNO 3 + Н 2 О 1 моль 1 моль 56 г/моль 63 г/моль 56 г 63 г 2. Определим массовые отношения веществ по уравнению (а) и по условию задачи (б). а) (КОН): (НNО 3 ) = 56:63=1:1,125 б) (КОН): (НNО 3 ) = 20:22,5=1:1,125 3. Делаем вывод, что массовые отношения реагирующих веществ в обоих случаях равны, значит, вещества прореагируют между собой полностью, без остатка. Выводы Каковы же пути, позволяющие воспитывать у учащихся интерес к химии как к предмету, активизировать их познавательную деятельность на уроке? Таких путей много, но главными из них, я считаю, являются: - дифференциация обучения как важный фактор развития познавательных интересов учащихся; - методика использования расчетных задач для развития познавательной активности учащихся; - использование разнообразия дидактического и наглядного материала; - применение игры элементов занимательности на уроках химии при изучении различных тем, а также разнообразные формы ведения уроков. В рамках современной личностно-ориентированной парадигмы образования дифференцированная организация деятельности по решению и составлению расчетных задач с практически направленным содержанием способствует развитию познавательной активности у учащихся, имеющих различный уровень актуального развития и большой спектр вариации личностных особенностей. Литература 1 Абкин Г.П. Методика решения задач по химии. – М.: Просвещение, 1971. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 21 2 Актуальные вопросы формирования интереса в обучении / Под ред. Г.И. Щукиной. – М.: Просвещение, 1984. 3 Грученко Г.И., Кайгородова Г.А. Обучение учащихся решению расчетных задач по химии. – Смоленск, 1984. 4 Коллективная учебно-познавательная деятельность школьников. – М.: Педагогика, 1985. 5 Лернер И.Я. Дидактические основы методов обучения. – М., 1981. Түйін ЛЕПЕСБАЕВА Сандуғаш Қайратқызы, ҚР ДСӘДСМ «Бурабай» республикалық оңалту орталығы» РМҚКОМ химия және биология пәнінің мұғалімі, Оқжетпес кенті, Бурабай ауданы, Ақмола облысы, Қазақстан Республикасы ХИМИЯ САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗМЕТІНІҢ БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ Берілген ғылыми-әдістемелік зерттемеде химия сабағында оқушылардың танымдық қызметін арттыру жолдары, мысалы: оқушылардың танымдық қызығушылық қызметін жетілдіру факторының ең маңыздысы жіктеу; оқушылардың танымдық белсенділігін аттыру үшін есептік тапсырмаларды қолдану әдістемесі қарастырылған. Summary LEPESBAEVA Sandugash Kairatovna, is a chemistry and biology teacher of the rehabilitation centre «Burabai», Okzhetpes village, Burabay district, Akmola Province, Kazakhstan ACTIVATE COGNITIVE ACTIVITIES OF PUPILS IN THE CHEMISTRY LESSON’S In this scientifically-methodical design looked methods of activities cognitive activity in the chemistry lesson’s, such as derivation apprenticeship of pupils as very important factor of cultivation cognitive interest; using methodic calculating file locking for development cognitive activity of pupils. НУРПЕЙСОВА Салтанат Казбековна, Бестамақ орта мектебі «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінің мұғалімі, Бестамақ ауылы, Алға ауданы, Ақтөбе облысы, Қазақстан Республикасы МҰХТАР ӘУЕЗОВ ӘҢГІМЕЛЕРІНДЕГІ ТЕҢЕУЛЕР Ұлы жазушымыз Мұхтар Әуезовтің шығармаларындағы тіл шеберлігі, өзіндік сөз қолданыс үлгілері тың дүние, игерілуге тиіс ұлан-ғайыр байлық десек, артық айтқандық болмайды. Мұхтар Әуезовтің тіл жөнінен ұлылығы сол, ол бір жағынан қазақтың әдеби тілінің, көркем сөз үлгісінің барлық қадір-қасиетін, түр-сипатын өз шығармаларында молынан қамтып көрсете білсе, екінші жағынан, өзі де солардың жаңа үлгісін жасады. Мұхтар Әуезов шығармаларының тіліндегі ең басты ерекшелік, өзіндік қасиет, ол – шешендік сөйлеу үлгісі десек, қателескендік болмайды. Мұхтар Әуезов шығармаларында қазақ тілінің бар сөздік байлығын молынан пайдаланылған. Тілімізде көп кездесе бермейтін, кездессе де, ұмытыла бастаған сөздерді танытты, кейбіреулерін жаңа қырынан көрсетті, соны тіркестер жасады. №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 22 Өмірдегіні өз күйіндей көрсету, көрсетіп қана қоймай, оны басқа біреу байқай бермейтін қырынан сезіндіру М. Әуезов стиліне тән құбылыс. М. Әуезов шығармаларындағы теңеулердің функцоналдық топтары. Көру теңеулері. Сезім мүшелерінің ең басты, ең пәрменділерінің бірі – көз. Адам көз арқылы дүниедегі заттар мен құбылыстарды көріп, олардың түр-тұрпатын, сан қилы формаларын, түсін, олардың бір-бірімен ара қатынасын, орналасу тәртібін, қозғалыс қимылын т.б. толып жатқан белгілерін біліп таниды. Соның нәтижесінде адам санасында белгілі бір ұғымдар қалыптасады. Осылайша көзге көрініп, өздерінің әр қилы түр-түсімен танылған заттар мен құбылыстар образ болып қызмет атқарып, көру теңеулерінің жүйесін құрайды. Көру теңеулерінде бір-біріне теңелетін заттар мен құбылыстардың сыртқы ұқсастықтарына баса назар аударылады. Әрине, сыртқы ұқсастық әр қилы болуы мүмкін. Ол – салыстырғыш заттар мен құбылыстардың формаларының, кескін- кейіптерінің, түр-түстерінің, қозғалыс-қимылдарының, кеңістікте орналасу тәртібінің ұқсастығы. Осындай ұқсастықтардың негізінде көру теңеулері жасалады да, олар шындық өмірдің бейнелі суретін көз алдымызға елестетеді. Мысалы: Не бауыры, не сыртында ықтыртын жоқ ысқаяқ («Қорғансыздың күні»). Арқалық жадағай, жалғыз қабат болған соң, қыс күнінде жел терісінен соқса да, оңынан соқса да, паналығы жоқ: азынап тұрады («Қорғансыздың күні»). Батыр еліне қайта қайтқанда, ауруы меңдей бастап, атқа әрең жүріп, осы күнгі бейіті тұрған бейіттің басына келгенде, мұршасы құрып, найзасын түйреп аттан түсіпті («Қорғансыздың күні»). Шынында да сұлулық, әдемілік, әсемдік немесе керісінше, сұмпайылық, жиіркенішті, құбыжық деген нәрселерді көзбен көрмей, түсіну де, біліп, тану да мүмкін емес екені белгілі ғой. Ал көру теңеулері арқылы тану – бұл жай ғана тану емес, сонымен қатар көркем тану. Мына мысалдардың ішінен теңеулерге негіз болып тұрған екі затты алайық: Олар: жұмыртқа, шақырым. Мысалы: Қыстың басынан екі жағын қар алып, жұмыртқадай қылып тегістеп тастайды («Қорғансыздың күні»). Жолдың аузында көлденең созылып жатқан тұрқы он шақырымдай болғанмен, енсіз кереге сықылды, жалғыз тау («Қорғансыздың күні»). Бұлар – бұрыннан танылған, ежелден адамдарға белгілі болған заттар. Ал жоғарыдағы теңеулер арқылы бұлар қайтадан, жаңадан танылып отыр. Көру теңеулерінің жасалуына себеп болатын үшінші белгі – заттардың түр-түсі, бояуы. Мысалы: Күнбатыс батуға айналған күннің қызғылт сәулесімен нұрланып, қызыл торғынның түсіндей болып тұр («Қорғансыздың күні»). Күнге жақын тұрған ұзынша жұқалаң бұлттардың түсі қалың өртке қызған темірдей қып-қызыл («Қорғансыздың күні»). Осылай алыс жолдан жалығып, тоңып, ығы кетіп қырындап келе жатқан жолаушыларға Күшікбай кезеңінің түбінде бір жіңішке қара сызық секілденіп Қанайдың жалғыз қорасы көрінді («Қорғансыздың күні»). Иесіз аңырап, ұмытылып қалған бірдеңе секілді («Қорғансыздың күні»). Осылайша аталмыш теңеулік образдар әшекейлі-кестелі суретке айналады. Сонымен, көру теңеулері жалпы теңеулер жүйесіндегі ең ауқымды, әрі өз ішінен бірнеше мағыналық бөлшекке жіктелетін семантикалық топ болып табылады. Сезім күй теңеулері. Адам өзін қоршаған ортамен тығыз қарым-қатынас жасай отырып, сол ортадағы заттарды, құбылыстарды және үдерістерді, олардың өмір сүруінің ішкі-сыртқы заңдылықтарын және олардың пайда болуы мен дамуын танып біледі. Адам санасында осы танып білген заттары құбылыстары және үдерістері жөнінде сезімдер, қиялдар, пайымдаулар, ұғымдар, ой қорытындылары пайда болады. Адамның осы қабілетін психика деп атайды. Олай болса, дүниені теңеу №№1-12(58-69), қаңтар-желтоқсан, январь-декабрь, January-December, 2015 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 23 арқылы тануда – көркемдік көзбен қарайды. Ол заттар мен құбылыстарды өрнектеп, әшекейлеп, бояп, әсерлеп, сезімге бөлеп көрсетеді. Бір зат екінші бір затпен салыстырылғанда, оның шын болмысымен қатар көркемдік тұрғыдан болуға тиісті «қасиеттері» де еске алынады. Яки көркем теңеулерде бір-біріне ұқсатылатын заттар мен құбылыстардың негізгі қасиеттерімен қатар олардың қосымша қасиеттері де салыстырылады. Мінеки, осы қосымша белгілер көркемдік танымның құнын арттыра түседі. Бұл жөнінде былай делінген: «Көркем танымның актісі болып есептелетін теңеудің құндылығы сонда: ол әр қилы екі затты жақындастыра отырып, олардың негізгі белгілерінен басқа толып жатқан қосымша белгілерін ашуға көмектеседі, ал мұның өзі көркемдік сезімді байыта түседі». Бірақ заттардың қосымша белгілері өте көп болады. Ол белгілердің біреуін көзбен көруге, екіншісін құлақпен естуге, үшіншісін тері арқылы сезуге, төртіншісін дәмі арқылы білуге, бесіншісін иісі арқылы айыруға болса, ал сезім-күй теңеулеріне мұндай әдістерді қолдану мүмкін емес. Сезім-күйі арқылы бір-біріне теңелген заттар мен құбылыстардың қосымша белгісін біз жан тебіренісі, ой толқыны арқылы ғана түсіне аламыз. Басқаша айтқанда, ол белгілер ешбір сезім мүшелері арқылы қабылданбай, тек ішкі сезім арқылы ғана аңғарылады. Мысалы: Қысқалау қою қара мұрты, сұлу қара қасы, қайырған ұзын қара шашы да қатып қалғандай болып жабысып, жансыздалған сияқты («Оқыған азамат»). Екеуінің ішінде де үміт пен қорқыныш жеңсе алмай алысып тұрған сияқты сенімсіздік білінеді («Оқыған азамат»). Кішкене үйдің ішіндегі бұл секілді күдікті ауыр хал көп күндерге созылған жоқ («Оқыған азамат»). Шын рақымсыз, тастай суық адамдар секілденеді («Оқыған азамат»). Рас, сезім-күй теңеулерінің табиғаты теңеулердің басқа семантикалық топтарынан өзге емес. Бұлардың бәрі де адам психикасының жемісі болып табылады. Одан тыс бола алмайды да. Алайда сезім-күй теңеулері адам психикасының көзге көрінбейтін абстракциялық қызметінің нәтижесінен келіп туындайды. Бұл теңеулерде заттар мен құбылыстардың сыртқы ұқсастығы емес, ішкі ұқсастығына көбірек көңіл аударылады. Соның нәтижесінде суреттелетін заттар мен құбылыстардың ішкі мәні есепке алынады. Образ арқылы нысанның ішкі қасиеті жарық көреді. Образ бен нысанның өзара мағыналық қарым қатынасына қарай сезім-күй теңеулерін төрт топқа бөліп қараған жөн сияқты. Олар мыналар: а) образы да, нысаны да нақты сезім-күй теңеулері; ә) образы нақты, нысаны дерексіз сезім-күй теңеулері; б) образы нақты қимыл-әрекетке негізделген сезім-күй теңеулері: в) образы тарихи адамдар мен географиялық атаулар және әңгіме-ертегілер мен діни аңыздардың кейіпкерлері, нысаны деректі-дерексіз сезім-күй теңеулері. Мысалы: Сырты қаралы болмаса, ішінде қаралы көңіл таусылған сияқты («Оқыған азамат»). Мақсұт өлген бөлменің терезесінен сорлы шешесі бұл күйді көріп, екі көзінен жасын өзендей ағызып, телміріп қарап, қадалып отырып қалды («Оқыған азамат»). Жасыл кілемнің түріндей көрікті далада әр жерге шашырап шыққан қызғалдақтың сары гүлдері көз қуантып жайнап тұр («Оқыған азамат»). жүктеу/скачать 6,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|