4. Кейбір иррационал өрнектерді интегралдау Рационал емес функциялардың интегралдарын айнымалыны ауыстыру арқылы рационал функцияларға келтіруге болатын жағдайларды қарастырамыз.
1 жағдай. есепте, мұндағы a,b,c,d – тұрақты сандар, m- натурал сан, ad-bc≠0, R(x,y)- рационал функция.
белгілеуі интеграл астындағы өрнекті рационал функцияға әкелетіндігін көрсетеміз. Шынында да, болғандықтан,
, мұндағы - рационал функция.
Мысал 10. интегралын есепте.
Мынадай белгілеу енгіземіз: нәтижесінде:
Бұл түрдегі интегралдарға интегралы да жатады, белгілеуінің арқасында интеграл астындағы өрнек рационал функцияға келеді, мұндағы k – барлық х бөлшек көрсеткіштерінің ортақ бөлімі.
Мысал 11. тап. Мынадай белгілеу енгізсек:
х айнымалысына қайта оралсақ, ізделінді интегралдың жауабына келеміз:
2 жағдай. Мына түрдегі интеграл астындағы иррационал функцияны тригонометриялық ауыстыруларды қолданып, рационал функцияның интегралына әкелеміз:
;
;
Мысал 12.
3 жағдай. Интеграл интегралын шешу үшін белгілеуін енгіземіз.
Мысал 13. тап.
Мына белгілеулерді енгізсек , онда
Аудиториялық жұмыстар I. Келесі интегралдарды есепте:
1. ; ( Жауабы: )
2. ; ( Жауабы: )
3. ; ( Жауабы: )
4. ; ( Жауабы: )
5. ; ( Жауабы: )
II. Анықталмаған интегралдарды есепте.
1.
2.
3.
4.
5.