ХІХ ғ. 60-90 жылдарындағы көші-қон мәселесі

34 
қалады. Орыс шаруаларын шикі Ресейден қоныс аудару көп жағдайда қазақтарды ежелгі атамекенінен, 
қонысынан жаппай қуу және ең құнарлы жерлерін күштеп тартып алу арқылы жузеге асырылды.Мұндай 
жағдайда 
облыстық 
отаршылдық 
билік 
әрқашан 
орыс 
шаруаларының 
жағында 
болды. 
Сөйтіп шаруалардың Қазақстан аумағына өз еріктерімен қоныс аударуы одан әрі күшейе түсті. Ішкі Ресейдегі 
шаруалардың Қазақстан аумағына қоныс аудару тасқыны мұндағы байырғы халықтың жерін жаппай тартып 
алуға ұласты. Қазақтар өздері ғасырлар 
бойы отырған ежелгі қоныстарын
, ондағы қыстауларын, 
ата-баба 
зираттарын тастап
, қиыр шеттегі әрі құнарсыз жерлерге көшуге мәжбүр болды. Отаршылдық саясат келімсек 
орыс шаруалары мен жергілікті қазақтардың арасында ғана емес, қазақтардың өз араларында да жанжалды дау-
дамайлар тудырды. 
62. 
Мемлекеттік Думадағы қазақ депутаттарының қазақтың жайылымдық жерлерінің талан-таражға 
салынуы туралы пікірлері. 
 
Екінші мемлекеттік Думада өлкенінің социал-демократиялық ұйымынан барған депуттаттар қазақ 
кедейлерінің мүдделерін қорғап сөз сөйледі. Олар еңбекшілердің ауыр жағдайының себептерін, жер мәселесін 
шет аймақтарды отарлау саясатымен шешуге болмайтынын айтты. Мәселен, Б.Қаратаев өзінің мемлекеттік 
Думадағы сөзінде елдегі аграрлық қайшылықтарды өкімет 
шаруларды далалық аймақтарға
, соның 
ішінде Орал, Торғай, Ақмола, Семей облыстарына көшіру арқылы шешкісі келеді деп көрсетті. Ұлттық 
қозғалыстың Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынұлы бастаған жетекшілері халықтың азаттық 
қозғалысын 
конституциялық монархия
, либерал-демократиялық реформалар жүргізу үшін күреске 
бағыттағысы келді. Олар патша үкіметінің аграрлық саясатын қатты сынға алды, Қазақстанға орыс 
шаруаларын қоныстандыру саясатын тоқтатуды, Қазақстанның барлық жерлерін бұрыннан тұрғылықты 
халықтың меншігі ретінде тануды талап етті.

жүктеу/скачать 0,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: