Берілген үлгі негізінде қанат, құлақ, түлкі, көк, ақ, күлу, тұру, орман, құндыз, су сөздеріне лексика-семантикалық талдау жүргізіңіз.
Лексикалық мағынаның типтеріне байланысты жүргізілетін лексика‐семантикалық талдау үлгісі:
Бұл атауыш немесе тура мағынадағы сөз: көру мүшесі. Себебі затты, құбылысты атап білдіреді.
Бір заттың негізгі атауыш мағынасын басқа бір затқа атау етіп ауыстырып қолданудан туады.
Сөздің шығу тегіне байланысты – түпкі мағынадағы сөз. Себебі қазіргі қалпы тұрғысынан алғанда, ары қарай бөлшектенбейтін түбір ретінде танылатын дербес сөз.
Бұл – синоним сөз. Себебі синонимдік
қатары бар: көз, жанар, бұлақ.
С
көз өздердің тіркеу сипатына байланысты – фразеологиялық байлаулы мағынадағы сөз. Себебі орын жағынан әбден қалыптасқан, құрамын өзгертуге келмейтін, бәрі тұтасып бір мағына білдіріп, бір ғана сөйлем мүшесі ретінде қолданылатын сөйлем мүшесі. Мысалы: қас пен көздің арасы – жылдам; көзі іліну – ұйықтау; көзі тайды - басқаға назар аударды; көз майын тауысу.
Сөздің стилистикалық мағынасына байланысты – бейнелі мағынадағы сөз. Себебі адамның сезімі мен көңіл- күйіне байланысты айтылатын эмоционалды мағынада қолданылатын сөз: дүниенің көзі, көкірек көзі т.б.
Сөздің стилистикалық мағынасына байланысты – терминдік мағынаны иеленетін сөз. Адамда, барлық омыртқалы жануарларда жарық әсерін қабылдайтын мүше.
Сөздің қолданылу сипатына байланысты – жалпылама лексикаға тән сөз. Себебі адам баласының күнделікті күнкөріс тіршілігіне қажетті.
Дәріс тақырыбы: Лексикалық омонимдер, түрлері және жасалу жолдары. Лексикалық антонимдер, түрлері, стилистикалық қызметі.
Дәріс жоспары: Тілтанымдағы омонимия құбылысы туралы түсінік. Көп мағыналы сөздер мен омонимдердің жасалуындағы ерекшеліктер.
Лексикалық омонимдердің жасалуы, түрлері. Лексикалық омонимдерге ұқсас тілдік құбылыстар. Сөйлеу әрекетіндегі қолданыстық ерекшеліктері.
Антоним сөздер, жасалу жолдары, түрлері және олардың стильдік қызметі.
