Ілгерілемелі қозғалыс деп – қозғалатын денемен байланысты түзудің өзіне-өзі параллель қозғалуын айтады.
Айналмалы қозғалыс деп – дененің барлық нүктелерінің айналу осі арқылы шеңбер жасай қозғалуын айтады.
Материалдық нүктенің қозғалысы уақытқа тәуелді: x=x(t), y=y(t), z=z(t)
Бұл теңдеулер кинематикалық қозғалыс теңдеулері деп аталады. Олар нүктенің қозғалысының векторлық теңдеуіне сәйкес:
Треактория, жол, орын ауыстыру векторы, жылдамдық және үдеу
Материалдық нүктенің қозғала отырып сызған қисықты траектория деп атайды Траекторияның пішініне байланысты қозғалыс түзу сызықты немесе қисық сызықты болып екіге бөлінеді.
Траекторияның қарастырып отырған уақыттағы барлық бөліктерінің қосындысын жол деп атайды:
1 – сурет
Қозғалыстың бастапқы нүктесі мен соңғы нүктесін қосатын векторды орын ауыстыру векторы деп атайды:
Егер ұмтылса, онда болады, яғни жол мен орын ауыстыру шамалас болады.
Дененің қозғалысы тек траектория, жол, орын ауыстырумен ғана сипатталмайды, сонымен қатар, жылдамдық, үдеу сияқты физикалық шамалармен де сипатталады
Жылдамдық – уақыт мезетіндегі қозғалыстың шапшаңдығын білдіретін векторлық шама.
Орташа жылдамдық векторы радиус-векторының уақыт интервалына қатынасын
2 – сурет
Орташа жылдамдықтың бағыты радиус-вектордың бағытымен бағыттас. Жылдамдықтың өлшем бірлігі: м/с.
Лездік жылдамдық берілген нүктедегі радиус-вектордың уақыт бойынша бірінші туындысын айтады:
Лездік жылдамдық траектория бағытына жанама бағытталған. Лездік жылдамдықтың модулі (скаляр шама) жолдың уақыт бойынша бірінші туындысы болып табылады:
Жылдамдық векторлық шама, координат осьтерінде:
ал, , ,
осьтеріндегі проекциялары:
Нүктенің ден -ге дейін уақыт аралығында жүріп өткен жолы интеграл арқылы анықталады:
Үдеу – жылдамдықтың модулі және бағыты бойынша шапшаңдығын сипаттайтын векторлық шама. Қисық сызықты қозғалыс кезінде үдеудің бағыты жылдамдықтың бағытымен сәйкес келмейді, ал түзу сызықты сызықты қозғалыс кезінде олар бағыттас.
3 – сурет
Орташа үдеу деп жылдамдықтың өзгеруінің уақыт интервалына қатынасын білдіретін векторлық шаманы айтады:
Лездік үдеу деп қарастырылып отырған нүктенің қозғалыс жылдамдығының уақыт бойынша бірінші туындысын, радиус-вектордың уақыт бойынша екінші туындысын айтады:
Егер үдеу жылдамдықтың модулінің өзгерісін сипаттаса және траекторияға жанама бағытталса, онда мұндай үдеуді тангенсиал үдеу деп атаймыз:
Тангенциалды үдеу шамасы:
Егер үдеу траектория қисықтығының центріне нормаль бағытталған және жылдамдықтың бағытының өзгеру шапшаңдығын сипаттаса, онда мұндай үдеуді нормаль немесе центрге тартқыш үдеу деп атайды:
Нормальдық үдеудің шамасы:
бұл теңдеуде R - берілген нүкте үшін траекторияның қисықтық радиусы.
Толық удеу:
Координат осьтеріндегі проекциялары:
Егер бастапқы жылдамдықтан ал сонда деп бұдан енді 0 ден t- ге дейін -н алынатын болса ол нүктенің бірқалыпсыз жолын береді.
Достарыңызбен бөлісу: |
