1 дәріс. ҚАржы жүйесі және мемлекеттің ҚАржы жүйесі
жүктеу/скачать 401,42 Kb. Pdf көрінісі
|
2. банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын үйымдарға банкноттарды, монеталар мен қүндылықтарды инкассациялауға лицензиялар береді; и-3) Қазақстан Үлттық Банкінің лицензиясы негізінде инкассациялау жөніндегі операцияларды жүзеге асыратын заңды түлғалардың, сондай-ақ қызметінің бірден-бір түрі шетел валютасымен айырбас операцияларын үйымдастыру болып табылатын заңды түлғалардың жарғылық капиталының ең төменгі мөлшерін жэне қалыптастыру тэртібін белгілейді; ж-4) қызметінің бірден-бір түрі шетел валютасымен айырбас операцияларын үйымдастыру болып табылатын заңды түлғаларға эділет органдарында мемлекеттік тіркелуге рүқсат береді; з) банк қызметі, ақша төлемдері мен аударымдары, заң актілерімен белгіленген өкілеттік шегінде валюталық операцияларды жүзеге асыру мэселелері бойынша барлық банктердің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын үйымдардың жэне олардың клиенттерінің міндетті түрде орындауына жататын нормативті қүқықтық актілер шығарады, сондай-ақ олардың сақталуын қадағалауды жүзеге асырады, қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарын есепке ала отырып, Қазақстан Үлттық Банкі үшін бухгалтерлік есеп саясаты мен эдістерін айқындайды; з-1) барлық қаржы үйымдары орындауға міндетті бухгалтерлік есепке алу жэне бухгалтерлік есеп жүргізуді автоматтандыру мэселелері жөніндегі нормативтік қүқықтық актілерді эзірлейді жэне бекітеді, сондай-ақ Қазақстан Үлттық Банкінің лицензиясы негізінде банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын үйымдардың Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепке алу жэне қаржылық есептілік туралы заңдарының талаптары мен бухгалтерлік есепке алу стандарттарын сақтауын бақылауды жүзеге асырады; з-2) бухгалтерлік есеп жүргізуді автоматтандыратын жүйелерге қойылатын талаптарды барлық қаржы үйымдарының сақтауын бақылауды, оның ішінде уэкілетті органның қызметкерлерін тарта отырып тексерулер арқылы бақылауды жүзеге асырады; з-3) арнайы қаржы компанияларының орындауы үшін міндетті бухгалтерлік есеп, қаржылық есептілік жэне операцияларды автоматтандыру жүйелері мэселелері бойынша нормативтік қүқықтық актілерді эзірлейді жэне бекітеді, сондай-ақ олардың Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп жэне қаржылық есептілік, бухгалтерлік есеп
4
стандарттары туралы заңнаманы, сондай-ақ операцияларды автоматтандыру жүйелеріне қойылатын талаптарды сақтауын бақылауды жүзеге асырады; и) бухгалтерлік есепке алу жэне қаржылық есептілік жүйелерін реттеу жөніндегі уэкілетті органмен келісе отырып халықаралық қаржылық есептілік стандарттарымен реттелмеген жэне оларға қайшы келмейтін мэселелер бойынша бухгалтерлік есептілік стандарттарын, сондай-ақ оларға эдістемелік ұсыныстарды эзірлейді жэне бекітеді; и-1) уэкілетті мемлекеттік органның құзыретіне кіретін мэселелер жөнінде онымен келісе отырып, төлем балансы, сыртқы борыш, ақша-кредит жэне қаржы статистикасы жөнінде статистикалық есеп беру тізбесін, нысандарын, мерзімдерін белгілейді жэне оны жинауды жүзеге асырады; и-2) уэкілетті органмен келісім бойынша барлық қаржы ұйымдарының жэне Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген жағдайларда олардың аффилиирленген тұлғалары қаржылық есептілігінің халықаралық стандарттарға сэйкес келетін тізбесі мен нысандарын, сондай-ақ табыс ету мерзімдері мен тэртібін белгілейді; и-3) валюталық реттеу мен бақылау мэселелері бойынша есептілік тэртібін, нысандарын жэне табыс ету мерзімдерін белгілейді; и-4) банктердің жэне банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың үй-жайларын күзету мен жайластыруды ұйымдастыру жөнінде орындалуға міндетті талаптарды тиісті уэкілетті органдармен келісім бойынша белгілейді; к) Қазақстан Республикасы Үкіметінің келісімі бойынша, ақша төлемдері мен аударымдары реттеу мақсатында, егер заң актілерінде өзгеше көзделмеген болса, банктердің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың жэне барлық шаруашылық жүргізуші субъектілердің банк шоттары бойынша жүзеге асыратын төлемдердің кезегін белгілеуге құқылы; л) Қазақстан Үлттық Банкі өзіне жүктелген функцияларды жүзеге асыруына жэрдемдесетін жэне (немесе) қаржы рыногының инфрақұрылымының бір бөлігі болып табылатын ұйымдарды құруға жэне олардың қызметіне қатысуға құқылы; л-1) Қазақстан Үлттық Банкінің консультациялық- кеңесші органдарын құруға құқылы; м) қолма-қол банкноттар мен тиындарды есепке алу, сақтау, тасымалдау жэне инкассациялау тэртібін белгілейді, банкноттар мен тиындарды сақтауды, тасымалдауды жэне инкассациялауды қамтамасыз етуге қатысады, банкноттар мен тиындардың резервтегі мемлекеттік қорын қүрайды; н) Қазақстан Республикасы банктерінің жиынтық балансы мен өз балансын жасайды жэне оны үнемі жариялап отырады; о) елдің есептік төлем балансын, халықаралық инвестициялық үстанымын жэне жалпы сыртқы борышын бағалауды қалыптастырады, төлем балансының қысқа мерзімді, орташа мерзімді жэне үзақ мерзімді болжамды бағаларын эзірлеуге қатысады, валюталық операцияларды тіркеуді, мемлекеттік кепілдіктері жоқ мемлекеттік емес сыртқы қарыздар бойынша шарттардың мониторингін жэне Қазақстан Республикасының аумағында қызметін жүзеге асыратын резидент еместердің валюталық операцияларының мониторингін (валюталық мониторингті) жүзеге асырады; о-1) мемлекеттің ақша-кредит жэне қаржы статистикасын қалыптастырады; п) ақшаны клиенттің банктік шотына қате есептелгені анықталған кезде оны алып қоюға қүқығы бар, банктік шоттан ақшаны алуға оның келісімін растайтын қүжаттар бар болса, клиенттің банктік шотын дебеттеуге қүқылы; р) мемлекеттік органдар мен қаржылық үйымдар үшін кадрлар даярлауға жэне қайта даярлауға қатысады; с) Бюджетті атқару жөніндегі орталық уэкілетті органның бірыңғай қазынашылық шотына қызмет көрсетеді; с-1) өз функцияларын жүзеге асыру мақсатында банктерден, олардың қауымдастықтарынан (одақтарынан) жэне мемлекеттік органдардан, жеке жэне заңды түлғалардан қажетті ақпарат алуға қүқылы; с-2) Қазақстан Үлттық Банкінің нормативтік қүқықтық актілеріне сэйкес вексельдерді қайта есептеуді жүзеге асырады; с- 3. Қазақстан Үлттық Банкі мен Қазақстан Республикасының Үкіметі арасында жасалатын жэне ресми басылымдарда жарияланатын сенімгерлікпен басқару туралы шарттың негізінде Қазақстан Республикасының Үлттық қорын сенімгерлікпен басқаруды жүзеге асырады; с-4) Қазақстан Үлттық Банкі мен Қазақстан Республикасының Үкіметінің немесе басқа да заңды түлғалардың арасында жасалатын сенімгерлікпен басқару туралы шарттардың негізінде активтерді сенімгерлікпен басқаруды жүзеге асырады. Қазақстанның Үлттық Банкі мен Қазақстан Республикасының Үкіметінің арасында жасалатын сенімгерлікпен басқару туралы шарттар ресми баспа басылымдарында жарияланады; с-5) банк шоттарының режимін белгілейді; с-6) ең төменгі резервтік талаптардың нормативтерін белгілейді жэне олардың орындалуын бақылауды жүзеге асырады; с-7) банктер операциялары мен мэмілелерінің жекелеген 5
түрлері бойынша сандық шектеулерді белгілейді; с-8) Қазақстан Республикасының заң актілерінде айқындалған банк қызметін жэне бағалы қағаздар рыногындағы кэсіби қызметті тиісті лицензиялар алмай-ақ жүзеге асырады; с-9) лицензиаттарға Қазақстан Республикасының банктік жэне валюталық заңдарын бұзғаны үшін өз құзыреті шегінде ықпал ету шараларын жэне санкциялар қолданады; с-10) банктерге жэне банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға банк қызметі, ақшаны есепке алу, оның төлемдері мен аударымдарын, валюталық операцияларды жүзеге асыру мэселелері бойынша нормативтік құқықтық актілерді бұзған жағдайда, оларға өз құзыреті шегінде банктік жэне валюталық заңдарда көзделген ықпал ету шараларын жэне санкциялар қолдану тэртібін айқындайды жэне қолданады; с-11) жеке жэне заңды тұлғаларға инвестициялық жэне коллекциялық монеталарды сату бағасын белгілейді; с- 12) Қазақстан Үлттық Банкінің бағалы қағаздармен операциялар жүргізу тэртібін белгілейді; с-13) бюджетті атқару жөніндегі орталық уэкілетті органмен келісе отырып Қазақстан Республикасы Үлттық қорының инвестициялық операцияларын жүзеге асыру тэртібін айқындайды; с-14) Қазақстан Республикасы Үлттық қорының активтерін айырбастау жэне қайта айырбастау тэртібін айқындайды; с-15) Қазақстан Республикасы Үлттық қорының активтеріне сыртқы басқарушылар таңдау тэртібін айқындайды; с-16) с^раныс пен ұсыныс көздерінің, сондай-ақ ішкі валюта нарығында шетелдік валютаны пайдалану бағыттарының мониторингін жүзеге асырады; т) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да функцияларды, өкілеттіктер мен құқықтарды жүзеге асырады. 5
Ақша жүйесінің түсінігі және элементтері Ақша бірлігі - үлттық валютаның атауын білдіретін, мемлекетпен белгіленген ақша белгісі. Ақша жүйесі - тарихи қалыптасқан жэне үлттық заңдылықпен бекітілген елдегі ақшаның қызметінің үйымдастырушылық нысандары. Ақша белгілерінің түрлері - ақша массасы жэне ақша белгілерінің номиналының үйымдастырушылық қүрылымы. Ақша белгілерінің түрлері: а) қағаз ақшалар - эр елде эртүрлі атаулары бар купюралар; б) қүны эртүрлі жэне қоспасы эртүрлі металл ақшалар. Ақша жүйесінің түрлері: а) ақша рөлін тауар орындайтын ақшаларға негізделген жүйе (алтын, күміс жэне т.б.); б) қүн белгісі ретіндегі ақшаларға негізделген жүйе (қағаз жэне тиын ақшалардың айналымы). Ақша жүйесінің элементтері: 1) ресми ақша бірлігі; 2) ақша белгілерінің түрлері; 3) ақша эмиссиясының тэртібі; 4) валюталық айналым режимі; 5) ақша айналымын үйымдастыру. Ақша жүйесін қамтамасыз ету шаралары: 1) мемлекет ақша белгілерінің жалғыз заңды эмитенті тэртібін орнату; 2) мемлекет- пен эмитенттелген ақша белгілерін «заңды төлем қүралы» ретінде жариялау; 3) барлық түлғаларды ақша белгілерін айналымда пайдалануға мэжбүрлеу, яғни мемлекеттің барлық аумағында барлық төлем түрлерінде осы ақша белгілерін қолданулары; 4. мемлекет қазынасына салықтарды қоса барлық төлемдер жэне қазынадан бөлінетін барлық ақшалар мемлекеттік ақша белгілерінде болуы тиіс; 5) заңмен белгіленген жағдайлардан басқа, төлем ретінде шетел валютасын пайдалануға тыйым салу; 2)
Қолма- қол ақша және қолда жоқ ақша айналымының қүқықтық негіздері Ақша айналымы - тауар айналымы, сонымен қатар төлем жэне есеп айырысуды қамтамасыз ететін ақшалардың қолма-қол жэне қолда жоқ қозғалысы. Қолма-қол ақша айналымы қағаз ақша жэне металл ақшалардың қызмет етуі, қолда жоқ ақша айналымы - банкілік шот, чек, несие карточкалары жэне т.б. Мемлекет ақша жүйесінің дүрыс қызмет етуін қамтамасыз ету мен тиімділігін арттыру мақсатында мынадай қаржылық құралдарды пайдаланады: деноминация, девольвация жэне револьвация. 6
Деномимация дегеніміз - айналымдағы ескі ақшаларды белгілі-бір арақатынастықты сақтай отырып, жаңадан шығарылған ақшаларға айырбастау. Нулификация - ақшаларының құнының бірден жойылуы, жарамсыз деп танылуы. Девальвация айналымдағы ақшаның бағалылығын, яғни валюталық курсты төмендету болып табылады. Ревальвация - валютаның курсын басқа мемлекеттің валюта курсына байланысты етіп жоғарылату, көтеру. Дефляция - айналымдағы басы артық ақшаларды алып тастау. ҚР ақша жүйесін сипаттай келе келесідей белгілерді көрсетуге болады: 1) ҚР ақша жүйесі ақшалай тауарға негізделмеген, яғни қағаз жэне металл ақшаларға негізделген; 2)
ақшалардың жалғыз эмитенті мемлекет атынан Үлттық Банк; 3)
эмиссиялық орган банк болғандықтан қағаз ақшалар тек бір ақша белгісі банкнота түрінде болады; 4) қағаз ақшалар айырбасталынбайды, яғни бағалы металлдарға айырбастау мүмкіндігімен қамтамасыз етілмеген; 5) ақша бірлігі Қазақстандық теңге; 6) Қазақстандық теңге республика аумағында жалғыз заңды төлем құралы болып саналады; 7) режиміне байланысты ұлттық валюта ішінара конверсияланады - республика аумағында теңгені шетел валютасына ауыстыру мүмкіндігі жэне шектеулі түрде республика аумағына шетел валютасын экелу жэне шығару мүмкіндігі; 8) республика аумағында бағалы тастар мен бағалы металлдармен ішкі жэне сыртқы нарықта мэміле жасасуда белгілі шектеулер қойылған; 9) ресми валюталық курс белгіленбейді, Үлттық Банктің курс қолданылады; 10) ақша айналымы тэртібі мемлекетпен қатаң реттеледі. 6
Бюджеттік құқық және бюджеттік құқықтық қатынас Бюджеттік қүқық - ҚР жэне экімшілік - аумақтық бірліктердің бюджеттік қызмет процесінде, ҚР бюджеттік қүрылымын үйымдастыру және қызмет етуі процесінде пайда болатын қатынастарды реттейтін қаржылық қүқықтың ерекше бөлімінің негізгі тарауы. Бюджеттік қүқықтың пәні - республикалық жэне жергілікті бюджеттердің қалыптасу, бөлу және пайдалануын үйымдастыру процесінде пайда болатын қоғамдық қатынастар. Бюджеттік қүқықтық қатынастар - бюджеттік заңдылық- тың нормаларымен реттелген қоғамдық қатынастар. Бюджеттік қүқықтық қатынастардың түрлері: 1)
2)
жергілікті бюджет деңгейіндегі бюджеттік қүқықтық қатынастар; 3)
республикалық және жергілікті бюджеттер арасындағы бюджетаралық қүқықтық қатынастар; 4)
материалдық бюджеттік қүқықтық қатынастар; 5)
үйымдастырушылық бюджеттік қүқықтық қатынастар; 6)
екі жақты және көп жақты бюджеттік қүқықтық қатынастар. Бюджеттік құрылымның құқықтық негіздері Қазақстан Республикасында мынадай деңгейдегі бюджеттер бекітіледі, атқарылады жэне дербес болып табылады:
облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті;
аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджеті. ҚР Бюджеттік кодексімен айқындалған салықтық жэне баса да түсімдер есебінен қалыптастырылатын жэне орталық мемле- кеттік органдардың, оларға ведомстволық бағынысты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен қамтама- сыз етуге жэне мемлекеттік саясаттың жалпы республикалық ба- ғыттарын іске асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры республикалық бюджет болып табылады. Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен бекітіледі. Салықтық жэне басқа да түсімдер, есебінен қалыптастыры- латын жэне облыстық деңгейдегі жергілікті мемлекеттік органдар- дың, республикалық маңызы бар қаланың,
7
астананың, оларға ве- домстволық бағынысты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен қамтамасыз етуге жэне тиісті экімшілік- аумақтық бірлікте мемлекеттік саясатты іске асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры облыс бюджеті, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті болып табылады. Тиісті қаржы жылына арналған облыстық бюджеті, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеті облыс, республикалық маңызы бар қала, астана мэслихатының шешімімен бекітіледі. Салықтық жэне басқа да түсімдер есебінен қалыптастыры- латын жэне ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті мемлекеттік органдарының, оларға ведомстволық бағынысты мем- лекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен қамтамасыз етуге жэне тиісті аудандағы (облыстық маңызы бар қаладағы) мемлекеттік саясатты іске асыруға арналған орталық- тандырылған ақша қоры аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджеті болып табылады. Тиісті қаржы жылына арналған аудан (облыстқ маңызы бар қала) бюджеті аудан (облыстық маңызы бар қала) мэслихатының шешімімен бекітіледі. Төтенше мемлекеттік бюджет республикалық жэне жергі- лікті бюджеттердің негізінде қалыптастырылады жэне Қазақстан Республикасындағы төтенше немесе соғыс жағдайларында енгізіледі. Төтенше мемлекеттік бюджетті бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уэкілетті орган эзірлейді жэне ол Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тэртіппен Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітіледі. Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төтенше немесе соғыс жағдайын енгізу жэне оның күшін жою туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы төтенше мемлекеттік бюджетті енгізуге жэне оның қолданылуын тоқтатуға негіз болып табылады. Төтенше мемлекеттік бюджеттің қабылданғаны туралы Қазақстан Республикасының Парламенті дереу хабардар етіледі. Кірістер мен шығыстардың құрамы Кірістер, бюджет кредиттерін өтеу, мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер, алынған трансферттер, сондай-ақ мемлекеттік қарыздар республикалық жэне жергілікті бюджеттердің түсімдері болып табылады. Шығындар, бюджет кредиттері, қаржы активтерін сатып алу, қарыздар бойынша негізгі борышты өтеу республикалық жэне жергілікті бюджеттердің шығыстары болып табылады. Республикалық жэне жергілікті бюджеттердің қүрылымы мынадай бөлімдерден түрады: 1)
Кірістер:
салықтық түсімдер;
салықтық емес түсімдер;
негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер;
трансферттер түсімдері; 2)
шығындар; 3)
операциялық сальдо; 4)
таза бюджеттік кредит беру;
бюджеттік кредиттер;
бюджеттік кредиттерді өтеу; 5)
қаржы активтерімен жасалынатын операциялар бойынша сальдо;
қаржы активтерін сатып алу;
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер; 6)
бюджет тапшылығы (профициті); 7)
бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану);
қарыздар түсімі;
қарыздарды өтеу;
бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы. 7
дәріс. БЮДЖЕТТІК ПРОЦЕСС Бюджеттік процестің түсінігі және принциптері Республикалық жэне жергілікті бюджеттерді жэне Қазақстан Республикасының Үлттық қорына жіберілетін бюджет түсімдерін жоспарлау жоспарланып отырған кезеңге 8
арналған республикалық жэне жергілікті бюджет түсімдерінің көлемін жэне стратегиялық міндеттерді, басымдықты ескере отырып эрі мемлекеттің элеуметтік-экономикалық даму міндеттеріне сэйкес олардың пайдаланылу бағыттарын айқындау жөніндегі үсыныстарды эзірлеу процесі болып табылады. Бюджет бір қаржы жылына жоспарланады. Кезекті қаржы жылына арналған бюджеттің жобасымен бір мезгілде алдағы үш жылдық кезеңге арналған бюджеттің болжамы жасалады. Республикалық бюджеттің жобасын эзірлеу тэртібін Қазақстан Республикасының Президенті айқындайды. Жергілікті бюджеттердің жобаларын эзірлеу тэртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
1) сабақтастық принципі - республикалық жэне жергілікті бюджеттерді, Қазақстан Республикасының Үлттық қорына жіберілетін бюджет түсімдерін өткен жэне ағымдағы қаржы жылдары бағдарламаларының іске асырылуы мен бюджеті атқарылуының тиімділігін бағалау нэтижелерін ескеріп, республиканың элеуметтік-экономикалық дамуының, өткен кезеңде негізге алынған орта мерзімді фискалдық саясаттың бағыттарын сақтай отырып жоспарлау; 6.
басымдық принципі - республикалық жэне жергілікті бюджеттерді республиканың немесе өңірдің алдағы орта мерзімді кезеңге арналған стратегиялық жэне элеуметтік-экономикалық дамудың басым бағыттарын сақтай отырып жоспарлау; 7.
негізділік принципі - бюджетті нормативтік қүқықтық актілер жэне бюджет жобасына белгілі бір түсімдерді немесе шығыстарды енгізу қажеттігін айқындайтын басқа да қүжаттар негізінде жоспарлау жэне олардың көлемдерінің негізділігі; 8.
шығыстардың мүнайдан түсетін түсімдерге тэуелділігін азайту принципі - мүнайға қатысты емес секторды нысаналы дамыту есебінен мүнайға қатысты емес тапшылықтың мөлшерін азайту бюджетті жоспарлаудың негізгі принциптері болып табылады. Бюджеттер жобаларын эзірлеу процесі. Бюджет түсімдерін болжауды республиканың немесе аймақтың орта мерзімді элеуметтік-экономикалық даму жоспары жэне алдағы үш жылдық кезеңге арналған орта мерзімді фискалдық саясат негізінде бюджеттік жоспарлау жөніндегі уэкілетті орган жүзеге асырады. Бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уэкілетті орган Республикалық бюджеттік комиссия қабылдаған шешімдердің негізінде алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасының түпкілікті нүсқасын жасап, оны Республикалық бюджеттік комиссияның қарауына енгізеді. 20.04.2004 ж. ҚР Бюджет кодексіне сэйкес, алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасының түпкілікті нұсқасын қарау жэне айқындау жоспарланып отырған қаржы жылының алдындағы жылдың 1 тамызынан кешіктірілмей аяқталады. Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заң жобасының мэтінінде: 1)
операциялық сальдосының, таза бюджет- тік кредит беруінің, қаржы активтерімен жүргізілетін опера- циялар бойынша сальдосының, тапшылығының (профициті- нің), тапшылығын қаржыландырудың (профицитті пайдаланудың) көлемдері; 2)
жалақының, зейнетақының ең төменгі мөлшері, ең төменгі күнкөріс деңгейі жэне мемлекеттік базалық зейнетақы төлемінің мөлшері; 3)
4)
республикалық бюджеттен жергілікті бюджеттерге берілетін бюджеттік субвенциялар көлемі; 5)
Қазақстан Республикасы Үкіметінің резерві мөлшері; 6)
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдіктері бойынша міндеттемелерді орындау сомасы; 7)
1)
1) мемлекет кепілгерлігін беру лимиті; 8)
Үкіметтік борыш лимиті; 9)
басқа да ережелер болуға тиіс. Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің бекітілетін тапшылығының (профицитінің) мөлшері жалпы ішкі өнімге ақшалай түрде жэне процентпен көрсетіледі Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уэкілетті орган ағымдағы жылдың 15 тамызынан кешіктірмей Қазақстан Республикасының Үкіметіне қарауға табыс етеді (ҚР Бюджет кодексі, 76-бап). Бюджет жобасын қарау мен бекіту процесінің негізгі ережелері. Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасы Парламенті Палаталарының бірлескен отырысында кемінде екі оқылымда жэне ағымдағы 9
жылдың 1 желтоқсанынан кешіктірілмей бекітіледі. Қазақстан Республикасының Парламенті ағымдағы жылдың 1 желтоқсанына дейін алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заңды қабылдамаған жағдайда, Қазақстан Республикасының Президенті алдағы қаржы жылының бірінші тоқсанына арналған республикалық қаржылық жоспар туралы жарлық шығаруға қүқылы, ол республикалық бюджетті Қазақстан Республикасының Парламенті бекіткенге дейін қолданылады. Алдағы қаржы жылының бірінші тоқсанына арналған республи- калық қаржы жоспары ағымдағы жылдың 30 желтоқсанынан кешіктірілмей алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасының төрттен бір бөлігі көлемінде бекітіледі. Республикалық қаржы жоспарының атқарылуы осы Кодексте белгіленген тэртіппен жүзеге асырылады. Кезекті қаржы жылының бірінші тоқсанына арналған республикалық қаржылық жоспар бекітілген жағдайда, осы қаржы жылына арналған республикалық бюджет сол жылғы 1 наурыздан кешіктірілмей бекітілуге тиіс. Бүл ретте аталған қаржы жылына арналған республикалық бюджет сол жылдың бірінші тоқсанына арналған республикалық қаржы жоспары ескеріле отырып бекітіледі. Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасы Қазақстан Республикасы Парламенті пала- таларының бірлескен отырысында кемінде екі оқылымда қарала- ды. Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджетті бекіту Қазақстан Республикасы Парламенті палаталарының бірлескен отырысында заң қабылдау арқылы жүзеге асырылады. Бюджеттің атқарылу принциптері: - Бюджет қаражатын нысаналы пайдалану принципі - бюджеттік бағдарламалардың паспорттарымен, мемлекеттік мекемелердің азаматтық-қүқықтық мэмілелерімен, нормативтік қүқықтық актілермен айқындалып, бюджеттік бағдарламалар соларға сэйкес жүзеге асырылатын іс-шаралардың өткізілуіне, күтілетін нэтижелер мен индикаторларға қол жеткізуге бюджет қаражатын пайдалану; - Уақтылылық принципі - түсімдерді республикалық жэне жергілікті бюджеттердің есебіне жатқызу жэне бюджет қаражатын жеке қаржыландыру жоспарларына, төлемдер бойынша қаржыландыру жоспарларына сэйкес пайдалану жэне бюджетке түсімдерді, сондай-ақ бюджет қаражатын Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған мерзімде жэне тэртіппен оларды алушылар шоттарының есебіне жатқызу. - Бюджеттің бірқалыпты атқарылу принципі - қаржы жылының аяғына қарай төлемдер көлемінің жинақталып қалуына жол бермеу мақсатында бюджет қаражатын қаржы жылы ішінде бірқалыпты бөлу; - Кассаның бірыңғайлық принципі - барлық бюджет түсімдерін бірыңғай қазынашылық шот есебіне жатқызу жэне барлық көзделген шығыстарды бірыңғай қазынашылық шоттан ұлттық валютамен жүзеге асыру. Мемлекеттің бюджеттік құқықтары жүктеу/скачать 401,42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|