СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары: 1. Электрлік диполь
2. Электростатикалық өрістегі өткізгіштер.
3. Өткізгіштер және өткізгіш бетіне жақын жердегі электр өрісі.
4. Өткізгіш - вакуум шекарасындағы шекаралық шарттар.
5. Электр сыйымдылық. Конденсаторлар.
6. Әр түрлі геометриялық пішіндегі конденсаторлардың сыйымдылығы.
14-дәріс. Тұрақты электр тоғы. (1) Дәріс жоспары: 1. Электростатикалық өрістегі диэлектриктер.
2.Поляризацияланған зарядтар.
3.Диэлектриктердің түрлері.
4. Заттардың диэлектрлік өтімділігі және оның температураға тәуелділігі.
5. Электрлік ығысу. Екі диэлектриктің шекарасындағы шарттар.
6. Электрстатикалық өріс энергиясы.
7. Электрлік және өріс энергиясының көлемдік тығыздығы.
Электр зарядтарының өзара әсерлесу энергиясы. Зарядталған конденсаторлардың және өткізгіштер жүйесінің энергиясы. Электрстатикалық өріс энергиясы. Электрлік және өріс энергиясының көлемдік тығыздығы.
Электр дипольі деп – зарядтардың шамалары өзара тең әраттас екі нүктелік зарядталған бөлшектен құралған және екі зарядтардың өзара ара қашықтығын олардан сырт жатқан нүктенің ара қашықтығымен салыстырғанда өте аз болатын жүйені айтады. Диполдің электрлік моменті зарядтың шамасын иінге көбейткенге тең:
Диэлектриктер – электр тоғын өткізбейтін заттар. Диэлектриктер атомдардан және молекулалардан тұрады, оларды электр диполі деп қарастыруға болады. Дипольдердің үш түрі бар: полярлы, полярлы емес және иондық. Полярлы және полярлы емес молекулалар.Молекулалардың өлшемдерімен салыстырғанда, анағұрлым үлкен үшін электронның эсері қандай да бір нүктелерге орналастырылған.
Полярлық молекуланың меншікті электрлік моменті - ға тең болады. Өріс тең болғанда Әр таңбалы зарядтардың ауырлық центрлері біріккен меншікті электрлік моменттерге ие болмайтын полярлы емес деп аталады.
Диэлектр полярлығы.Сыртқы электр өрісі болмаған кезде диэлектрлік молекуланың дипольдік моменттер не 0-ге тең, не кеңістіктегі базалар бойынша каосты түрде бөлініп таралған. Екі жағдайда да диэлектрдің электрлік моментінің қосындысы 0-ге тең.Диэлектриктің диэлектр өтімділігі деп аталатын 1-ге тэуелсіз шама. Бүл өлшемсіз шама.
Диэлектрикті сыртқы электр өрісіне орналастырғанда ол поляризацияланады, яғни ол нолден өзгеше моментке ие болады. Осы дененің ішіндегі бір өлшем көлемге сәйкес келетін дипольдік моментке ие болады:
Сыртқы электр өрісінің кернеулігі неғұрлым үлкен болған сайын соғұрлым диэлектрик көп поляризацияланады.Олырдың арасында тура пропорционалдық бар.
Диэлектрик ішінде электр өрісінің пайда болуы оның электрлік қасиетіне тәуелді. Диэлектриктің поляризациялануы сыртқы өрістің кернеулігіне сызықтық тәуелді:
Кернеулік векторы диэлетриктің өтуін неғұрлым өзгеріске түсіреді сондықтан электр өрісі кернеулігімен бөлек электрлік векторымен сипатталады:
Диэлектриктегі электр өрісі үшін Гаусс теоремасы:
Немесе зарядтардың біртекті таралуы жағдайында:
Конденсатор деп аталатын мұндай қондырғылар негізінен өткізгішке басқа денелерді жақындатқанда, оның электр сыйьімдылығы артатын фактіге сүйенеді. Конденсаторды бір-біріне жақын орналасқан өткізгіштерін жасайды. Сыртқы денелер конденсатррлардың сыйымдылығына эсер етпеу үшін астарларына ондағы жинақталған зарядтар бір-біріне қатысты орналас-тыратындай жинақталған зарядтар туғызатын өріс толығымен конденсатор-дың ішінде шоғырланатындай форма беруге қажет. Бұл шартты бір-біріне жақын орналастырған 2 пластинка фуакциалды цилиндр жэне концентрлі сфералар қанағаттандырады
Конденсатордың электр сиымдылығы: