Іс-əрекеттің тағы да бір аспектісі бар, іс-əрекеттің психологиялық теориясы ондаған
жылдар бойы Кеңес психологиясында жетекші болғанының себепшісі дəл осы аспект. Осы
уақытқа дейін біз тек қана сыртқы бақылаушыға көрінетін практикалық іс-əрекетті сөз
етіп келдік. Бірақ іс-əрекеттің басқа түрі бар, ол –
ішкі іс-əрекет. Ішкі іс-əрекеттің
функциялары неден тұрады? Ішкі əрекеттер сыртқы əрекеттерді дайындайды. Олар адам
əрекеттерін үнемдеуге көмектеседі. Бəрінен бұрын олар қателіктер жасамауға мүмкіндік
туғызады.
Ішкі іс-əрекет екі негізгі қасиеттермен сипатталады. Біріншіден, ішкі іс-əрекеттің
құрылымы сыртқы іс-əрекет құрылымымен бірдей. Олардың айырмашылығы тек өту
формасында ғана. Ішкі іс-əрекет пен сыртқы іс-əрекет арасындағы айырмашылық – ішкі
іс-əрекет қимылдары шынайы заттармен емес, олардың бейнелерімен жүзеге асады.
Екіншіден, ішкі іс-əрекет сыртқыдан интериоризация процесі жолымен пайда болды.
Іс-əрекет теориясының авторлары ішкі іс-əрекет арқылы сана проблемасы мен
психикалық процестердің талдауы деген мəселелерге тоұталды. Іс-əрекет теориясының
авторларының ойы бойынша психикалық процестерді іс-əрекет позициясынан талдауға
болады, өйткені кез-келген психикалық процесс белгілі мақсатпен жүзеге асып, өзінің
операциялық-техникалық жүйесі болады.
Қорытынды ретінде іс-əрекеттің психологиялық теориясының методологиялық
маңызына тоқтала кетейік. Кеңес психологтардың ғылыми жұмыстары мен зерттеулерінің
көпшілігі іс-əрекеттің подход
принципіне негізделеді. Мұнда адамның психологиялық ерекшеліктерін ескере
отырып адам іс-əрекетінің психикалық аспектілері немесе іс-əрекеттің заңдылықтары
зерттеледі.
Осылайша, біз бірнеше қорытынды жасай аламыз. Біріншіден, адамның психикасы
мен іс-əрекеті өзара байланысты, сондықтан психиканы зерттеу жəне оның
заңдылықтарын тұжырымдау іс-əрекет принциптеріне негізделеді. Екіншіден, адам
айналысатын іс-əрекет оның өмірлік құндылықтары мен мотивтерінің дамуын жəне
субъектің жалпы бағыттылығын анықтайды. Сондықтан да іс-əрекеттің еркше түрлері
адамның психикалық дамуының заңдылықтарына əсер етеді.
Достарыңызбен бөлісу: