Құрлықтардың негізгі морфоқұрылым бірліктері, олардың құрлық бойынша таралуы.Көне платформалар

КОНТИНЕНТ (материк), жер бетіндегі жеті (немесе алты) негізгі құрлық массасының бірі. Материктер: Еуропа және Азия (немесе Еуразия), Африка, Солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Австралия және Антарктида. Олардың көпшілігі солтүстік жарты шарда шоғырланған. Олар теңіз деңгейінен жоғары жер бетінің 30%-ке жуығын алып жатыр, ал теңіз деңгейінен төмен олар КОНТИНЕНТТЫҚ ШЕЛЬФТЕР құрайды. Барлық материктердің бірнеше құрамдас бөлігі бар, олардан континенттік жер қыртысы пайда болады.

1. Қалқан – теңіз деңгейінен бірнеше жүз метр биіктікте орналасқан, негізінен ежелгі – 3800 миллион жылға дейінгі кристалды жыныстардан тұратын салыстырмалы түрде тегіс жер учаскесі.

2. Платформалар – континенттің шөгінді тау жыныстарының жұқа қабаты бар аудандары

3. Шөгінді алаптар – бұл ежелгі қалқандардың бөліктерін және олардың шеттерін жауып тұрған таяз теңіздерде пайда болған шөгінді жыныстармен толтырылған кең және терең ойыстар болып саналады.

Ежелгі платформалар (кратондар) – континенттердің ең ежелгі орталық бөліктерін құрайтын және олардың аумағының 40% жуығын алып жатқан прецебриандық жертөлесі бар платформалар.Ең ежелгі платформаларға Солтүстік Америка, Шығыс Еуропа, Сібір платформасы жатады.Олардың жертөлесінде архей түзілімдері басым болып келеді.Бұл түзілімдер, әдетте, жоғары метаморфизмге ұшыраған және амфиболиттік және гранулитті фацияларға жатады, негізгі рөлді гнейстер мен кристалдық тақтатас және гранит болып саналады. Сондықтан ежелгі платформалардың іргетасы гранитті-гнейс немесе кристалды деп аталады. Басқа платформалардың көпбұрышты контурлары бар және көршілес органдардан алдыңғы ойықтары арқылы бөлінген, олар осы платформалардың шөгілген жиектерінде орналасқан немесе тектоникалық түрде олардың итермелейтін шеткі аймақтарымен қабаттасады деп анықтама берген.