1. Философия білімнің ерекше түрі және рухани қызметтің ерекше түрі ретінде
Ұлттық этикалық құндылықтар және олардың мәні мен маңызы
жүктеу/скачать 0,65 Mb.
|
1-150 философия
| 60. Ұлттық этикалық құндылықтар және олардың мәні мен маңызы.
Ұлттық этикалық құндылықтар белгілі бір ұлттың мәдени, тарихи, діни және әлеуметтік ерекшеліктері негізінде қалыптасатын қоғамда қабылданған моральдық нормаларды білдіреді. Бұл құндылықтар қоғамдағы мінез-құлық пен қарым-қатынасты қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Ұлттық этикалық құндылықтардың мәні мен мағынасының бірнеше негізгі аспектілері: Мәні: Мәдени контекст: ұлттық этикалық құндылықтар мәдени контекстен туындайды. Оларға ұлттың дүниетанымын қалыптастыратын нанымдар, дәстүрлер, әдет-ғұрыптар мен нормалар кіреді. Моральдық сенімдер: бұл құндылықтар белгілі бір қоғамда қабылданатын жалпы моральдық сенімдерді анықтайды. Бұл Ар-намыс, Әділеттілік, Отбасы, адалдық және басқа моральдық категориялар туралы түсініктерді қамтуы мүмкін. Әлеуметтік қатынастар: ұлттық этикалық құндылықтар әлеуметтік қатынастар саласындағы үміттерді де анықтайды. Олар адамдар арасындағы қарым-қатынасқа әсер етуі мүмкін, соның ішінде үлкендерді құрметтеу, толеранттылық, ынтымақтастық және т. б. Сәйкестілік және өзін-өзі анықтау: Ұлттық этикалық құндылықтар ұлттық бірегейлікті қалыптастыруда маңызды рөл атқарады және адамдарға өз мәдениеті аясында өзін-өзі анықтауға көмектеседі. Мағынасы: Әлеуметтік тұрақтылық: ұлттық этикалық құндылықтар әлеуметтік тұрақтылыққа ықпал етеді, өйткені олар қоғамдағы өзара әрекеттесудің жалпы негізі болып табылады. Мәдени мұраны сақтау: бұл құндылықтар ұлттың мәдени мұрасының бөлігі болып табылады және оны сақтауға және ұрпақтан-ұрпаққа беруге ықпал етеді. Мінез-құлық нұсқаулығы: ұлттық этикалық құндылықтар қоғамға моральдық және этикалық мінез-құлықтың жалпы нұсқауларын береді. Олар адамдарға жалпы нормаларға сәйкес шешім қабылдауға көмектеседі. Қауымдастық құру: ортақ этикалық құндылықтар Ұлт ішіндегі қауымдастық пен бірлікті қалыптастырады, оның мүшелері арасындағы ынтымақтастық пен түсіністікке ықпал етеді. Құқықтық жүйенің этикалық негізі: ұлттық этикалық құндылықтар моральдық мәселелердегі қоғамдық сенімдерді көрсете отырып, заңнама мен құқықтық жүйенің негізі бола алады. Этикалық құндылықтар уақыт өте келе әртүрлі факторлардың, соның ішінде мәдени өзгерістердің, әлеуметтік өзгерістердің және басқа мәдениеттермен өзара әрекеттесудің әсерінен өзгеруі мүмкін екенін ескеру маңызды. 91. Адам және мәдениет. Мәдениет және коммуникация. Әдетте мәдениет деп материалдық және рухани құндылықтардың жинақталуы түсініледі. Бұл кең және дұрыс түсіндірме, бірақ ол бір негізгі фактіні жоққа шығарады, ол мәдениетті жасаушы ретіндегі адам. Мәдениет көбінесе өнер туындыларымен, жалпы ағартумен сәйкестендіріледі. Бұл анықтама тым тар. Мәдениет тек интеллектуалдық өндіріс саласын ғана қамтиды деген түсінікпен де келісе алмаймыз, тіпті бұл саланы бүкіл ғылымды қамтитын болсақ та. Мұндай интерпретация көп нәрсені қалдырады. Мысалы, дене еңбегінің мәдениеті, әкімшілік, жеке қарым-қатынас және т.б. Мәдениетті интеллектуалдық салаға төмендету мәдениетті өзінің жалпыұлттық мәнінен айыратын элиталық көзқарасқа әкеледі. Бірақ өнер адамдары, жазушылар немесе ғалымдар ғана емес, кез келген адам мәдениетке үлес қоса алады. Мәдениет адамның өзін-өзі жүзеге асыру процесінде не істейтінін және оны қалай жасайтынын анықтайды. Мәдениет – тұлғаның және қоғамның өзін-өзі тану әдісі, екеуінің де дамуының өлшемі. Білімнің әртүрлі салалары - этнография, археология, тарих, әдебиеттану және т.б. мәдениеттің әртүрлі салаларын зерттейді. Бұл жерде бізді қызықтыратын нәрсе – әртүрлі халықтардың, ұлттардың, ұлыстардың, әлеуметтік топтар мен жеке тұлғалардың мәдени іс-әрекеті көрініс тапқан көптеген салалар емес, мәдениеттің мәні - мәдениет философиялық категория ретінде. Мәдениет сөзінің түп-төркінінде халықтың мәдениетті бір нәрсені, әсіресе, жерді табынушылықпен өсіру деп түсінуінің даналығы жатқаны қызық. Мәдениет сөзі әу бастан жақсы іс-әрекетке қатысты болды. Ал әрекет әдетте біздің әлемді қандай да бір түрде немесе басқа түрде ассимиляциялауды білдіреді. Сондықтан мәдениетті біз үшін маңызды нәрсенің бәрі сындыратын призма түрі деп айтуға болады. Әрбір халық, өркениеттің әрбір деңгейі мен формасы, әрбір жеке адам мәдениетті меңгерген дәрежеде дүниені танып, оның қағидалары мен заңдылықтарын меңгереді. Мәдениет нысандары - бұл әрбір кәсіпорынның мәнін, оның әдістері және мәдениеттің дамуына қосқан үлесін көрсететін айна түрі. Бұл тұрғыда адамның өзі табиғаттың ғана емес, мәдениеттің феномені болып табылады. Егер салыстыруға тырысатын болсақ, мәдениет өмір кітабының ашылған, оқылған және түсінілген беттері, жеке адам игерген кезде оның өзіндік болмысына айналатын беттер деуге болады. Мәдениет өнер деңгейіне көтерілген шеберлік мәселесі ғана емес, сонымен бірге моральдық тұрғыдан бекітілген мақсат. Мәдениет кәдімгі сана мен күнделікті мінез-құлықта, еңбек әрекетінде және мұндай әрекетке деген көзқараста, ғылыми ой мен көркем шығармашылықта және олардың нәтижелерін көруде, өзін-өзі бақылауда, күлімсіреу мен күлу мәнерінде, сүйіспеншілік пен басқа да жақын қарым-қатынастар, бұл жеке адам күтпеген нәзіктік пен рухани сұлулық биіктіктеріне көтере алады. Нағыз мәдениетті адам осы қырлардың барлығын өзінің жеке басының әрбір көрінісінен көрсетеді. Мәдениет адамзаттың, жеке адамның, әлеуметтік топтың, таптың және жалпы қоғамның өмірлік мұраттарымен сипатталады. Бұл мұраттар неғұрлым маңызды болса, соғұрлым мәдениет деңгейі жоғары болады. Мәдениет қандай формаларда болады? Ең алдымен оны жүзеге асырудың белгілі бір тәсілдеріне немесе әдістеріне жалпыланған адам әрекетінің нысанында, рухтың бар болуының белгі немесе символдық формаларында, ең соңында жеке тұлғаның мақсатты әрекеті байқалатын сезілетін материалдық формаларда, объектілерде оның бейнесін табады. Адамдар жасаған нәрсе ретінде мәдениет сонымен бірге адамзаттың мәдени өмір сүруі мен дамуының қажетті шарты болып табылады. Мәдениеттен тыс жеке адам адам ретінде өмір сүре алмайды. Судың топыраққа енуі сияқты, мәдениет әлеуметтік және жеке өмірдің барлығына енеді. Бір немесе басқа мәдениетті зерттегенде біз оны салыстырмалы түрде тәуелсіз нәрсе деп санаймыз. Шындығында мәдениет өзінің объектілерін, оның символикасын, дәстүрлерін, идеалдарын, өсиеттерін, құндылық бағдарларын және, сайып келгенде, оның ойлау және өмір сүру тәсілін, біріктіруші күшін, мәдениеттің тірі жанын қамтитын тарихи дамыған жүйе ретінде өмір сүреді. Бұл мағынада мәдениет жеке тұлғаның терең жеке тәжірибесі болып қала отырып, жеке тұлғадан жоғары тұрады. Мәдениетті адамзат, ұлт, тап, әлеуметтік топ және жеке адам жасайды. Мәдениет өмір сүретін объективті формалар – жалпы халықтың шығармашылық қызметінің жемісі, данышпандардың және басқа да ұлы таланттардың жауһарлары. Бірақ өз алдына мәдениеттің объективті және символдық нысандары салыстырмалы түрде тәуелсіз сипатта ғана болады, олар адамның өзінсіз және оның шығармашылық әрекетінсіз жансыз. Мәдениеттің барлық қазынасы өзінің көзге көрінетін материалдық қалпында мәдени құндылықтар ретінде ашуға қабілетті адамның қолында ғана өмірге келеді. Қоғамның рухани өмірінің ғылым, әдебиет, өнер сияқты түрлері мәдениет фактілері болып табылады. Олар адамның сезімдерін ұйымдастырып, нығайтады және ақыл мен жүректі бір тұтастықта байланыстыратын пластикалық құрал ретінде қызмет етеді, осылайша олардың арасында жиі туындайтын дисгармонияны жояды. Ғылымның жалпы мәдени маңызы орасан зор. Ол қоғамды, адамды рухани дамудың жоғары деңгейіне көтереді, сөйтіп парасат күшін арттырады. Ал ғылымда мәдениет фактісі, ең алдымен, адам мен қоғамдағы жоғары интеллектуалдық принциптерді жетілдіруге тікелей немесе жанама бағытталған нәрсе. Ғылым - ақыл-ойдың пайдалы құбылысы. Мәдениет шын мағынасында қоғамда қабылданған стандарттардың барлық формальды элементтерін сыртқы нәрсе ретінде емес, жеке тұлғаның, сананың және тіпті санадан тыс сананың, оның әдеттерінің құрамдас бөлігі ретінде байқауды болжайды. Содан кейін бұл стандарттар шынайы және жоғары руханилыққа ие болады, бұл белгілі бір ережелерге бағыну емес. Жеке адамның да, қоғамның да мәдениеті әртүрлі дәрежеде жетілдірілді. Әрбір білімді адам кейде өзі туралы жақсы пікірде болуы мүмкін. Ол өзін мәдениетті, тіпті интеллектуалды дамыған деп санауы мүмкін. Бірақ шынайы мәдениет пен интеллект өте жоғары және өте терең нәрсе. Олар білім беру арқылы дамыған нәзік, күрделі ақыл-ойды ғана емес, сонымен бірге беймаза ар-ұжданды, жағдайдың ақиқатына немесе жалғандығына күмәнданған кездегі ащы ыңғайсыздық сезімін білдіреді. Олар халықтың тағдырына алаңдаушылық пен жанашырлықты білдіреді. Зиялы адам интеллект өз алдына мақсат емес, өз өмірін басқаларға арнау, ақиқатқа, жақсылыққа, сұлулыққа альтруистік қызмет ету екенін біледі. Міне, осының бәрі адам мәдениетті деп отырғанымыз. Сондай-ақ біз өзімізге тікелей қатысы жоқ, бірақ басқа адамдарға, тек өзімізге ғана емес, жалпы адамдарға, бүкіл адамзатқа әсер ететін нәрселер үшін жауапкершілікті өз мойнына алу қабілеті мен батылдығын айтамыз. Адамдар мәдениетті болып тумайды; олар білім мен тәрбие арқылы солай болады. Әр адам мәдениетті болуға үйренеді. Мәдениет – өткен мен бүгінді ғана емес, болашақты да қамтитын әлеуметтік құбылыс. 92. Д. Данилевскийдің мәдениет теориясы. НАЗАР АУДАР!!! Мына мәтінде Данилевскийдің мәдениті деген сөз көп қолданылған, өйткені орысшадан аударылған, оның орнына “Данилекскийдің мәдіниет теориясы” деп қолдануға кеңес беремін. Данилевский мәдениеті-бұл орыс тарихшысы Николай Яковлевич Данилевскийдің "Ресей және Еуропа"еңбегінде жасаған идеялары мен тұжырымдамаларына қатысты ұғым. Данилевский XIX ғасырдың жетекші ойшылдары мен мәдениеттанушыларының бірі болды және оның жұмысы Орыс мәдениеті мен тарихи ойының дамуына айтарлықтай әсер етті. Данилевский мәдениетінің негізгі идеясы - әр ұлт пен мәдениеттің тарихи, географиялық, экономикалық және әлеуметтік жағдайларымен анықталатын өзіндік табиғаты мен дамуы бар. Данилевский әртүрлі ұлттар мен мәдениеттерді жалпы стандарттар бойынша бағалау мүмкін емес және олардың әрқайсысының өзіндік құндылықтары, дәстүрлері мен ойлау тәсілдері бар деп есептеді. Данилевский мәдениеті сонымен қатар ұлттар мен мәдениеттердің тарихи дамуы мен эволюциясының маңыздылығын атап көрсетеді. Данилевский әр мәдениет оның тағдырын анықтайтын және оның басқа мәдениеттермен қарым-қатынасына әсер ететін дамудың белгілі бір кезеңдерінен өтеді деп сенді. Ол рухани бірлік, мәдени әртүрлілік, қақтығыстар және синтез сияқты кезеңдерді бөліп көрсетті. Данилевский мәдениетінің маңызды аспектісі оның қазіргі заманға әсері болып табылады. Данилевский әр мәдениеттің тарихта өзіндік миссиясы мен міндеті бар және оның дамуы мен басқа мәдениеттермен өзара әрекеттесуі адамзаттың болашағы үшін өте маңызды деп санады. Ол әр ұлттың мәдени мұрасы мен дәстүрлерін сақтау және құрметтеу, сондай-ақ әртүрлі мәдениеттер арасындағы белсенді өзара әрекеттесу мен алмасу қажеттілігін атап өтті. Алайда Данилевскийдің мәдениеті де сынға ұшырады және талқыланды. Кейбір зерттеушілер оның идеялары тым қарапайым және мәдени дамудың күрделілігі мен әртүрлілігін ескермейді деп санайды. Сыншылар сонымен қатар Данилевский мәдениетін ұлтшылдық пен ксенофобияны ақтау үшін қолдануға болатындығын көрсетеді. Алайда, сынға қарамастан, Данилевский мәдениеті мәдени даму мен өзара әрекеттесуді зерттеу мен түсінудің маңызды көзі болып қала береді. Данилевскийдің негізгі идеялары мен тұжырымдамалары Данилевский мәдениеті-орыс тарихшысы Николай Яковлевич Данилевскийдің "Ресей және Еуропа"еңбегінде жасаған тұжырымдамасы. Ол әр түрлі мәдениеттердің бар екендігі туралы идеяға негізделген мәдениеттерді дамытудың өзіндік теориясын ұсынды, олардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері мен даму заңдылықтары бар. Мәдени типтер теориясы Данилевский "мәдени түрлер"деп атаған мәдениеттердің бірнеше түрін анықтады. Ол мәдениеттің әр түрінің оның дамуы мен басқа мәдениеттермен өзара әрекеттесуін анықтайтын өзіндік ерекшеліктері мен ерекшеліктері бар деп есептеді. Мәдени бірлік идеясы Данилевский әр мәдениеттің өзіндік тарихы мен дамуы бар және бұл айырмашылықтарды жеңуге немесе дамудың жалпы заңдарына дейін төмендетуге болмайды деп сендірді. Ол мәдени бірлік пен әртүрлілікті сақтау мен құрметтеудің маңыздылығын атап өтті. Мәдениеттер арасындағы өзара әрекеттесу және қақтығыстар Данилевский сонымен қатар әртүрлі мәдениеттер арасындағы өзара әрекеттесу мен қақтығыстарға назар аударды. Ол мәдениеттер арасындағы өзара әрекеттесу алмасу мен өзара байытуға әкелуі мүмкін, сонымен бірге қақтығыстар мен қайшылықтарды тудыруы мүмкін деп сенді. Мәдениеттің рөлі мен маңызы Данилевский мәдениетке және оның қоғам дамуындағы рөліне үлкен мән берді. Ол мәдениет жеке тұлға мен құндылықтарды қалыптастырудың негізі болып табылады және адамдардың қоғамдағы мінез-құлқы мен өзара әрекеттесуін анықтайды деп сенді. География мен климаттың мәдениетке әсері Данилевский сонымен қатар географиялық және климаттық жағдайлардың мәдениеттің дамуына әсеріне назар аударды. Ол бұл факторлар мәдени дамудың ерекшеліктері мен сипаттамаларының қалыптасуына айтарлықтай әсер етуі мүмкін деп есептеді. Тұтастай алғанда, Данилевский мәдениеті-бұл әртүрлі мәдениеттер арасындағы айырмашылықтар мен өзара әрекеттесулерді түсіндіруге тырысатын күрделі теория. Оның өз жақтаушылары мен сыншылары бар, бірақ мәдени даму мен өзара әрекеттесуді зерттеу мен түсінудің маңызды көзі болып қала береді. Данилевский мәдениетінің қазіргі заманға әсері Данилевский мәдениеті бірнеше аспектілерде қазіргі заманға айтарлықтай әсер етеді: Мәдени әртүрлілікті түсіну Данилевский мәдениеті бізге мәдениеттердің әртүрлілігін, олардың ерекшеліктері мен өзара әрекеттесуін түсінуге және бағалауға көмектеседі. Ол әрбір мәдениеттің география, климат, тарих және т.б. сияқты әртүрлі факторлардың әсерінен қалыптасатын өзіндік ерекше белгілері мен ерекшеліктері бар екенін атап көрсетеді Факторлардың мәдениетке әсерін зерттеу Данилевский мәдениеті географиялық және климаттық жағдайлардың мәдениеттің дамуына әсеріне назар аударады. Бұл факторлар мәдени дамудың ерекшеліктері мен сипаттамаларының қалыптасуына айтарлықтай әсер етуі мүмкін екенін көрсетеді. Бұл әртүрлі мәдениеттердің неліктен өзіндік ерекшеліктері мен ерекшеліктері бар екенін жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Сыни тұрғыдан ойлау және талқылау Данилевский мәдениеті сыни ойлауды және мәдени даму мәселелерін талқылауды ынталандырады. Ол әртүрлі мәдениеттердің өзара әрекеттесуі мен әсері, мәдени өзгерістердің себептері мен салдары туралы маңызды сұрақтар туғызады. Бұл бізге сыни ойлау мен аналитикалық дағдыларды дамытуға көмектеседі, сонымен қатар қазіргі мәдени мәселелердің шешімдерін белсенді талқылауға және іздеуге ықпал етеді. Тұтастай алғанда, Данилевский мәдениеті қазіргі заманға айтарлықтай әсер етеді, мәдени әртүрлілікті жақсы түсінуге және бағалауға, факторлардың мәдениетке әсерін зерттеуге және сыни ойлауды дамытуға және мәдени даму мәселелерін талқылауға көмектеседі. Данилевский мәдениетін сынау және талқылау Данилевский мәдениеті, кез келген басқа мәдениет сияқты, мінсіз емес және сынға және талқылауға бейім. Данилевскийдің мәдениетіне қатысты кейбір негізгі дәлелдер келтірілген: Шектеу және біржақтылық Данилевский мәдениетіне қарсы негізгі дәлелдердің бірі-оның шектеулілігі мен біржақтылығы. Кейбір сыншылар Данилевский Батыс Еуропа мәдениетіне тым көп көңіл бөледі және басқа мәдени дәстүрлер мен әсерлерді ескермейді деп санайды. Бұл мәдени даму туралы бұрмаланған түсінікке және мәдени мұраның әртүрлілігін толық түсінбеуге әкелуі мүмкін. Детерминизм және еркіндіктің болмауы Данилевский мәдениетіне қарсы тағы бір дәлел оның детерминистік көзқарасымен байланысты. Данилевский мәдениетті климат, география және нәсіл сияқты сыртқы факторлар анықтайды және адамдардың өз мәдениетіне әсер ету үшін таңдау еркіндігі жоқ деп есептеді. Бұл мәдени дамудағы жеке бостандық пен шығармашылықтың рөлін жоққа шығаруға қатысты сын тудырады. Ұлтшылдық және мәдениеттер иерархиясы Кейбір сыншылар Данилевский мәдениеті Батыс Еуропа мәдениеті жоғары және дамыған деп саналатын мәдениеттердің ұлтшылдық иерархияларын қолдайды, ал басқа мәдениеттер батыс стандарттарына жақындаған сайын бағаланады деп санайды. Бұл әртүрлі халықтардың мәдени мұраларын теңсіздікке және дұрыс бағаламауға әкелуі мүмкін. Әлеуметтік және саяси факторларды есепке алмау Данилевский мәдениетіне қарсы тағы бір дәлел-оның мәдениетке әсер ететін әлеуметтік және саяси факторларға жеткіліксіз назар аударуы. Сыншылар мәдениетті тек климат пен географиямен толық түсіндіруге болмайды және мәдени дәстүрлер мен өзгерістерді қалыптастыруда әлеуметтік және саяси факторлар да маңызды рөл атқарады деп санайды. Жалпы, Данилевский мәдениеті көптеген пікірталастар мен сындарды тудырады. Алайда, осы дәлелдерге қарамастан, Данилевский мәдениеті мәдени дамуды және оның қазіргі заманға әсерін зерттеу мен түсінудің маңызды көзі болып қала береді. 93. О. Шпенглердің мәдениет теориясы. Шпенглер бойынша, мәдениеттің өмірлік циклі – бұл кез келген тірі организмнің өмірлік циклі. О. Шпенглер өзінің аяқталуна жеткен 8 мәдениеттер типін атап көрсетеді, олар: қытайлық, вавилондық, үнділік, антикалық. Арабтық, батысеуропалық, майшық. Туындау сатысында, оның пікірінше, орыс- сібірлік мәдениет тұр. О. Шпенглер өз критерийлеріне халықтың, ұжымдық жолының ішкі, психологиялық құрылысы жатады. Шпенглер бойынша, мәдениеттің мәні- бұл халықтың ұжымдық жолының өзін білдіруге ұмтылысы. Әрине, ұжымдық жолға өзіндік көңіл күйі, сезімталдық әлемі, оның негізінде ұжымдық жан өмір сүретін, сезінетін, жасайтын, одан мәдени формалардың бүкіл байлығы шығатын, өзіндік психикалық ішкі рәміз тән. Антикалық мәдениетте О. Шпенглер көрінетін шекара приціпіне негізделген апалондық жанды көреді. Гректер үшін көзбен көрінетін үш өлшемді кеңістікбар болды. О. Шпенглер тарихи мәденитип шектерінде мәдениет басқалардан ештеңені қабылдамай, оқшау өмір сүреді, сондықтан мәдени сұхбат мүмкін емес деп пайымдады. 94. З.Фрейдтің мәдениет теориясы. Психоаналитиктің мәдениетке деген көзқарасы екі түрлі болды. Әрине, ол мұның адам өмірінде қажет екенін жоққа шығармады. Алайда, психоанализ аясында культологиялық тұжырымдамамен жұмыс жасай отырып, Зигмунд Фрейд мәдениет невротикалық күйлердің дамуына себеп бола алады деп сендірді. Жалпы алғанда, ол мәдениетті, оның қалай дамитынын, қалыптасудың қандай кезеңдерінен өтетінін невроз диагнозы қойылған жеке адаммен салыстыруға болады деп сенді. Екінші жағынан, Фрейд мәдениетті кез-келген адамға әлемді және өзін қабылдаудың жаңа деңгейіне шығуға мүмкіндік беретін сала ретінде анықтады. Мәдени ерекшеліктер мен қоғамның дамуынсыз жеке тұлғаның дамуы жай мүмкін емес. Зигмунд Фрейд мәдени көзқарастар мен ережелер шектеусіз энергияны басқаруға, бейсаналықтан туындайтын деструктивті импульстарды тежеуге, адамға табиғатпен үйлесімді болуға көмектесуге мүмкіндік береді деген идеяны талап етті. Алайда, осының барлығымен әйгілі психоаналитик тарихтың дамуымен туындайтын әртүрлі мәдени тыйымдар тұлғаны деформациялайды және сөзсіз жағымсыз нәтижелерге әкеледі деп талап етті. жүктеу/скачать 0,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|