1. Физиологияның ғылым ретінде жалпы сипаттамасы
Эндокриндік бездерді реттеудегі кері байланыс принципі
жүктеу/скачать 1,43 Mb. Pdf көрінісі
|
1. Физиологияны ылым ретінде жалпы сипаттамасы
- Бұл бет үшін навигация:
- 58. Нейрон: негізгі бөлімдері (дендриттер, денесі, аксон) және олардың сипаттамасы. Нейронның функциялары. Глиальды клеткалар, типтері, және ролі.
| 57. Эндокриндік бездерді реттеудегі кері байланыс принципі.
Кері байланыс дегеніміз –соңғы өнімдері-гормондардың эндокриндік жүйенің белсенділігін төмендетуге бағытталған құрылымдардың қызметін өзгертуі . Бүкіл ағзаның тіршілік әрекеті көптеген өздігінен реттелетін жүйелердің (ағзалық, жүрек-тамыр, ас қорыту, тыныс алу және т.б.) жұмыс істеуінің салдары болып табылады, олар өз кезегінде нейроэндокриндік-иммундық жүйемен басқарылады. Жоғарыда айтылғандардың бәрі белгілі бір дәрежеде тәуелді және «бағынышты» болатын әртүрлі өзін-өзі реттеу жүйелерінің жиынтығы болып табылады. Жүйенің ақырғы нәтижесін немесе белсенділігін екі жолмен өзгертуге болады, атап айтқанда, түпкілікті өнім (гормон) мөлшерін көбейту немесе әсер ету белсенділігін арттыру арқылы немесе түпкілікті өнімнің немесе әрекеттің мөлшерін азайту мақсатында жүйені ингибирлеу арқылы. Модификацияның бірінші тәсілі оң деп аталады, ал екінші - кері байланыс. Оң горизонттың мысалы - басқа гормонның шығарылуын ынталандыратын қандағы гормон деңгейінің жоғарылау және бір гормонның жоғарылаған деңгейі екінші секрецияны шығарып, екіншісін босату кезінде теріс кері байланыс. Гипоталамус-гипофизді реттеу кері байланыс қағидатында жұмыс жасайтын механизмдер арқылы жүзеге асырылады, онда әртүрлі деңгейлер өзара әрекеттеседі. 58. Нейрон: негізгі бөлімдері (дендриттер, денесі, аксон) және олардың сипаттамасы. Нейронның функциялары. Глиальды клеткалар, типтері, және ролі. Жүйке жүйесінің құрылымдық және функционалдық бірлігі жүйке жасушасы - нейрон. Оның негізгі қасиеттері қозғыштық пен өткізгіштік болып табылады. Нейрон денеден және процестерден тұрады. Қысқа, өте жоғары тармақталатын процестер - бұл нерв импульстері жүйке жасушасының денесіне енетін дендриттер. Дендриттер бір немесе бірнеше болуы мүмкін. Әрбір жүйке жасушасында бір ұзақ процесс бар - аксон, оған импульстар жасушаның денесінен бағытталады. Аксонның ұзындығы бірнеше ондаған сантиметрге жетуі мүмкін. 126ЖМ Назарқұл Еркебұлан Жинақтарға қосыла отырып, аксондар нервтерді қалыптастырады. Жүйке жасушасының ұзақ процестері (аксондар) миелин қабығымен жабылған. Мұндай процестердің орталық жүйке жүйесінде миелинмен (ақ түсті майға ұқсас зат) жинақталуы ми мен жұлынның ақ заттарын құрайды. Қысқа процестер (дендриттер) мен нейрондардың денелерінде миелин қабығы болмайды, сондықтан олар сұр түсті болады. Олардың кластерлері мидың сұр заттарын құрайды. Нейрондар жүйке жүйесінің негізгі функцияларын қамтамасыз етеді: ақпаратты беру, өңдеу және сақтау. Нерв импульстары электрлік сипатқа ие және нейрондардың процестері бойына таралады. Нейрондар өсінділеріне байланысты-биполярлы,униполярлы,псевдоуниполярлы және мультиполярлы болып бөлінеді. Нерв жүйесіне тек нейрондар ғана емес, сонымен қатар глиальдық жасушалар деп аталатын көмекші жасушалардың бірнеше түрі кіреді. Нейроглия жасушалары өте көп (мысалы, олар біздің миымыздың жартысынан көбін құрайды), сонымен қатар олардың функциялары да көп. Бұрын олар нейрондарға механикалық қолдау көрсететін, оларды тамақтандыратын, жүйке процестерінің айналасында миелин қабығын түзетін және «нәрестелер» қызметін атқаратын, яғни олар өте пассивті және, жалпы алғанда, нейрондардың өміріне кедергі жасамайды. Алайда, уақыт өте келе, нейроглияның олар ойлағаннан гөрі белсенді екендігі және оның жасушалары кейде тура нейрондарға не істеу керектігі туралы айтылатыны белгілі болды. Осыдан біраз уақыт бұрын Массачусетс технологиялық институтының зерттеушілері эпилепсия мен глиальдық жасуша жұмысындағы ауытқулар арасындағы байланыс туралы мақала жариялады. Олардың кейбіреулері астроциттер нейротрансмиттерлерді шығарып алады және ұйқы кезінде баяу толқындық белсенділікті реттейді деп саналады. Глиальды жасушалар 4 түрге бөлінеді:жасушалардың үш түрі - олигодендроциттер, астроциттер және эпендиальды жасушалар нейроглиалды жасушаларға жатады, яғни олардың нейрондармен ортақ шығу тегі бар, бірақ олардан айырмашылығы регенерацияға қабілетті.Төртінші түрі - микроглия жасушалары - бұл қан ағымынан ми тініне көшкен макрофагтар. жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|