1. Фольклор жанрлары. Фольклор, оның ерекшеліктері мен жіктелуі
Фольклордың көп қырлылығы және әдет-ғұрыппен байланыстылығы
жүктеу/скачать 0,72 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 7.Ауызша сөз өнерінің синкреттік сипатының басымдылығы менварианттылығы
| 6. Фольклордың көп қырлылығы және әдет-ғұрыппен байланыстылығы.
«Қазақ эпосы» 80 жылдары белең алған қазақ фольклор-тануындағы тың үрдістің бастамасы болды десек қателеспейміз. Ол үрдіс фольклорлық туындының жазба әдебиет шеңберіне сыймайтын өзгешеліктерін есепке алған зерттеу әдістемесіне негізделген еді. Осыған дейін фольклорды әдебиеттің бір саласы ретінде қарастырып келген қазақ фольклортанымындағы дәстүр әлі де жалғасын тауып келеді. Бірақ қазіргі кезде Н.Смирнова сияқты ғалымның шәкірттері жалғастырған орыс, еуропа фольклортануындағы озық әдістемені басшылыққа алған зерттеулердің басымдық танытып отырғаны ақиқат. Р.Бердібайдың фольклортанушылық еңбегі эпос жанрымен шектелген жоқ. Оның жалпы фольклор туындыларының басты ерекшеліктері, атап айтсақ, көпқабаттылығы, көпнұсқалылығы, көп қырлылығы (синкреттілігі), халық тұрмысымен байланыстылығы, дәстүрлілігі, образ жасау жолдары жөніндегі мақалаларының ғылыми ғана емес, публицистикалық мәні де зор. Көпшілік қауым бұл мақалалардан «фольклор - әдебиеттің кәрі әжесі» деген сияқты біржақты көзқарастар жетегінде кетпейтіндей тағылым алады. Жоғарғы оқу орындарының филология факультеттерінде «Халық ауыз әдебиеті» пәнін бүгінгі фольклортану жетістіктері деңгейінде оқытуға мүмкіндік беретін оқулық қат болып тұрған қазіргі кезде бұл жоқтың орнын толтырған да ғалымның «Ғасырлар толғауы» (1977), «Сарқылмас қазына» (1983), «Кәусар бұлақ» (1989), «Эпос – ел қазынасы» (1995), «Эпос мұраты» (1997), «Ел боламыз десек» (2000) сияқты ғылыми еңбектері фольклор туындыларының осындай көп қырлы сипаттарын ашып көрсететін сенімді құрал десек, артық айтқандық болмас еді. 7.Ауызша сөз өнерінің синкреттік сипатының басымдылығы менварианттылығы Сингретті дегеніміз көп қырлы дегенді білдіреді. Әсіресе Жоқтау жанрының да көп қырлы ерекшеліктерін, танытқыштық, тарихтық, ғұмырнамалық сапиттарын мысалдар келтіре отырып сөз етеді. Жоқтау жанрындағы шығармағаларда исламдық ұғымдар мен сенімдердің орындалу дәрежесі туралы байқауларын білдіреді. Қазақ халқының ерте заманнан келе жатқан салтында өлген адамды еске түсіру, оған арнап жоқтау шығару елеулі орын алған. Р.Бердібайдың сөзімен айтсақ, "өмірден өткен адамның атақ-данқын, барша істерін тізіп, кейде әсірелеп, ағынан жарылып айту - жоқтауларға тән хас белгілердің бірі". /13.124./ Шыншылдық, қайталанбас даралық жоқтауларда мол болады. Белгілі бір дәуірде өмір кешкен адамдардың тіршілік жолынан қымбат мағлұмат беретін жоқтаулар да аз емес. Кейде ондай өлеңдерден басқа жазба немесе ресми кұжаттарда кездеспейтін деректер ұшырайды. Осындай жоқтаулар қатарына ғалым Мамай батыр өлгенде анасы Қараүлектің айтқан жоқтаулары мен "Орманбет" деп аталатын жоқтауларды жатқызады. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|