1.Моноаминкарбон қышқылдары: аланин СН3СН(NH2)СООН – барлық
ақуыздар құрамына кіреді.
2.Моноаминдикарбон
қышқылдары:
аспарагин
қышқылы
НООССН2СН(NH2)СООН
–аминянтар
қышқылы,
ақуыз
гидролизі
нәтижесінде түзіледі. Табиғатта аспарагин қышқылының амиді кездеседі –
NH2СОСН2СН(NH2)СООН.
3.Диаминмонокарбон қышқылдары: Н2N(СН2)4СН(NH2)СООН – лизин,
кейбір балық уылдырығының құрамында кездеседі, күшті негіз,
ауыстырылмайтын амин қышқылдарына жатады. Оны синтетикалық жолмен
капролактамнан және биохимиялық әдіспен алады.Амин қышқылдарының
изомериясы функционалды топ орнына және көміртегі скелеті құрылысына
байланысты болады.
Химиялық қасиеттері
Амин қышқылдарының құрамында негіздік амин және қышқылды карбоксил
топтары болғандықтан, олар амфотерлік қасиет көрсетеді.
1.Тұздар түзу реакциялары. Амин қышқылдары қышқылдармен де,
негіздермен де әрекеттесіп, тұздар түзеді.
2.Амин қышқылдары қышқылдар сияқты күрделі эфирлер, хлорангидридтер
түзеді.
3.Амин қышқылдары декарбоксилденіп, амидтер түзеді.
4.Амин қышқылына азотты қышқылмен әсер етсе, оксиқышқыл және азот
түзіледі: NH2СН2СООН + НNО2 → НОСН2СООН + N2 + Н2О
5. Амин қышқылдары дезаминдеу реакциясына түседі, нәтижесінде амин тобы
жойылады. Бұл реакция организмдерде ферменттердің әсерінен жүреді.
6. Амин қышқылдарының құрамында негіздік қасиет беретін амин тобы және
қышқылдық қасиет беретін карбоксил тобы болғандықтан олардың
молекулалары өзара әрекеттесіп, полимерлер түзіледі.
7. Амин қышқылдарына ғана тән қасиеттері:
а) Амин қышқылдарына қыздырудың әсері:
Альфа- амин қышқылдары дикетопиперазин түзеді (молекулааралық циклді
диамид); Бета- амин қышқылдарын қыздырғанда аммиак бөлінеді және
қанықпаған қышқылдар түзіледі; Гамма- амин қышқылдары молекула ішіндегі
дегидратацияға ұшырап, циклді аминдер – лактамдар түзіледі.
ә) амин қышқылдарына мыс(ІІ) иондарымен комплекс қосылыстар түзу
реакциясы тән.
Алу жолдары
I. α- амин қышқылдарын алу
1. Хлор алмасқан қышқылдарға аммиакпен әсер етіп: NH3 + СlСН2СООН →
НСl +NH2СН2СООН
2. Альдегидтерге аммиак және циан қышқылымен әрекет етіп (Штрекер
реакциясы);
3. Ақуыздардың гидролизі нәтижесінде 25 әр түрлі аминқышқылдары
алынады.
II. β- амин қышқылдарын алу
1. Қанықпаған қышқылдарға аммиак қосып, катализатор қатысында;
2. Малон қышқылынан алу (В.М. Родионов реакциясы):
СН3СНО + СН2(СООН)2 + NH3 → СН3СНNH2CН2 СOOH + Н2О + СО2
Достарыңызбен бөлісу: 
