1. Климат-топырақ түзуші фактор ретінде
Гумустың құрамы және гумустену процесіне әсер етуші факторлар
жүктеу/скачать 44,14 Kb.
|
Топырактану
| 10. Гумустың құрамы және гумустену процесіне әсер етуші факторлар
Гумус, қара шірінді – топырақ құрамындағы шіріп ыдыраған қара қоңыр түсті органикалық заттар; гумус қышқылдарынан (гумин қышқылы және фульвоқышқылдар), гуминнен, т.б. заттардан тұрады. Гумус қышқылдары сілтілі ортада жақсы ериді. Суда нашар ериді, ал басқа қышқылдарда мүлде ерімейді. Топырақтан бөлінген гумин қышқылдарын құрғатқанда, одан қара қоңыр немесе қою түсті препарат алынады. Оның құрамында көміртек (50 – 62%), сутек (2,8 – 6,6%), оттек (31 – 40%) және азот (2 – 6%) болады. Фульвоқышқылдар – гумин қышқылдарын тұндырып алғаннан кейін ерітіндіде қалатын гумус қышқылдарының бір тобы. Бұлар да гумус қышқылдары тәрізді жоғары молек. азоты бар органик. қышқылдар. Гумин қышқылдарынан айырмашылығы – түсі ашық, көміртек мөлшері аздау (41 – 46%), қышқылда жақсы ериді. Гумус құрамында бұлардан басқа гидролизденбейтін қалдық гуминдер де болады. Гуминдік заттар микробиол. жолмен де түзілетіні белгілі. Органикалық қалдықтар ыдырағанда, пайда болған көмірсулар мен амин қышқылдарының біраз мөлшері, микроорганизмдер клеткасындағы ферменттер көмегімен қара қоңыр түсті зат – гумус қышқылдарына айнала алады. Топырақтың 90%-ы Гумустың үлесіне тиеді. Жер бетіндегі Гумустың қоры (2,4 – 2,5)•1012 т-дай. Табиғат аймақтарында тіршілік ететін өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарының хим. құрамы әр түрлі болуына байланысты топырақтағы Гумустың құрамы да әр түрлі келеді. Топырақ түзілуде Гумустың алатын орны ерекше. Ол өсімдіктер үшін қоректік заттар көзі ғана емес, топырақ құрылымын жақсартып, оның құнарлылығын арттырады. Сондықтан егіншілікте қолданылатын барлық шаралар топырақтағы Гумус қорының артуына бағытталған. Гумустың пайда болу процестерінің барысына әр түрлі факторлар айтарлықтай әсер етеді, олардың негізгілері: органикалық заттар көздерінің топыраққа түсу мөлшері, құрамы және сипаты, топырақтың биологиялық белсенділігі, оның гидротермиялық режимі, тотығу-тотықсыздану жағдайлары, физика-химиялық қасиеттері, гранулометриялық, минералогиялық және химиялық құрамы. Органикалық қалдықтардың мөлшері, құрамы және түсу сипаты. Жыл сайын топыраққа түсетін Органикалық заттардың мөлшері табиғи аймаққа байланысты әр түрлі болады. Мәселен, мысалы, егер тундрада топыраққа түсетін қоқыстың мөлшері 1 гектарға бірнеше центнерді құраса, онда орманды-дала аймағының шалғынды далаларында ол 10-15 т/га жетеді.агроценоздарда топыраққа түсетін егін жинаудан кейінгі қалдықтардың саны өсірілетін дақылға байланысты. Н. з. Станковтың анықтамасына сәйкес, олар егін жинағаннан кейін топырақта қалған және вегетациялық кезеңде оған енетін органикалық заттар. Көпжылдық шөптер өсімдік қалдықтарының ең көп мөлшерін қалдырады: олардың өсімдік-тамыр қалдықтарының құрғақ массасы өсу жағдайлары мен өнімділік деңгейіне байланысты 5-8 т/га құрайды. Өсімдік қалдықтарының жинақталуы бойынша негізгі ауыл шаруашылығы дақылдары, олардың санын көпжылдық шөптердің көрсеткішіне қатысты пайызбен көрсете отырып, мүмкін жүктеу/скачать 44,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|