Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті « 1 курс, 117 - дене шынықтыру және спорт » Орындаған: Нурбергенова Анель
Тақырып: Саяси партиялар, партиялық жүйелер және қоғамдық-саяси қозғалыстар
1.Саяси партиялардың пайда болуы мен қалыптасуы. Олардың атқарар қызметі.
2.Партияларды танудағы аспектілер: әлеуметтік құрылымы, саяси платформасы мен идеологиялық бағыттары.
3.Партия типтері. Мемлекеттік саяси жүйедегі партия ролі
4. ҚР қоғамдық-саяси қозғалыстар және олардың саяси белсенділігі.
Саяси жүйеге мемлекетпен бірге саяси партияларда кіреді. «Партия» сөзі латын тілінен аударғанда «бөлу», «бөлшек» дегенді білдіреді. Алғаш Ежелгі Грецияда пайда боды. Қазіргі саяси партиялар ХІХғ. 2-ші жартысында Еуропада пайда болған. Оған ықпал еткен буржуазиялық революциялар болды. Мемлекеттік билікті ұйымдастырудың түрі-парламенттер мен парламентаризм дүниеге келді. Алғашында көпшілік партия болмады. Бірінші көпшілік партия болып 1861 жылы Англияда пайда болды. Соңынан мұндай партиялар қаптап кетті. Саяси партия тапты немесе әлеуметтік топты ұйымдастырады. Қазіргі демократиялық қоғамдағы партияның маңызды міндеті-азаматтық қоғам мен мемлекеттің арасындағы байланысты баянды ету. Партиялар арқылы әлеуметтік топтар өздерінің саяси талаптарын мәлімдейді. Қоғамның қай жігіне партияның ықпалы күшті жүрсе сол партияның әлеуметтік негізін құрайды. Демек, солардың мүддесін қорғайды. Және де саяси өмір мәселесіне баса назар аударады. Саяси жүйедегі рөлі мен іштей ұйымдасуына байланысты 4 түрге бөлінеді. 1.Авангардтық партия 2.Сайлаушылар партиясы 3.Парламенттік партия 4.Қауымдстық партия Саяси идеологиясына қарай 5 түрге бөлінеді: 1.Коммунистік партия. 2.Социал-демократиялық партия, 3.Буржуазиялық-демократиялық партия. 4.Консервативтік партия 5.Фашистік партия. Бұл аталған партиялардың өзіндік идеологиялық бағытына және саяси тәртіпті қолдауларына қарай өзіндік әрекеттері бар. Саяси өмірдегі алатын орны мен билікті жүзеге асыруға қатысына қарай саяси партиялар билеуші және оппозициялық деп бөлінеді. Олардың жұмысын әдетте құқықпен немесе Конституциямен реттеледі. Бұл жағдай қазір Қазақстанда да көп партиялы жүйемен реттелуде. Және де қоғамның саяси өмірі қоғамдық-саяси қозғалыстарменде толығуда. Бұл саяси өмірдің мәселелсін реттеуші күштердің болуы демократиялық кезеңнің орнығуымен сәйкес келеді.
Саяси партиялардың негізгі мақсаты — қоғамның саяси өміріне қатысу, билікті алуға қол жеткізу және мемлекетті басқаруға ұмтылу.
Саяси жүйедегі партиялардың рөлдерін зерттеу саясаттанудағы маңызды тақырыптардың бірі болып табылады. Осы саладағы көрнекті теоретиктер қатарында М.Вейнер, М.Дюверже, Р.Шварценберг, Дж. Сартори тәрізді ғалымдарды айтуға болады. Әртүрлі елдердегі партиялардың қызмет атқаруы, саяси партиялар мен партиялық жүйелерді типологиялау, әртүрлі саяси режимдердегі партиялық ұйымдар мен мемлекеттік органдардың өзара әрекеттесулері — аталған ғалымдардың ғылыми зерттеулерінің басты бағыттары болып табылады.
Қоғамның саяси өміріндегі саяси партиялар мен қозғалыстардың негізгі функциялары:
— әртүрлі әлеуметтік топтардың мүдделерін, көзқарастарын анықтау, пысықтау және институционализациялау;
— осы мүдделерді қоғамның барлық деңгейінде және билік институттары шеңберінде білдіру, көрсету;
— мемлекет пен азаматтық қоғам арасында берік және көпдеңгейлі байланыстарды орнату;
— басқа партиялардың бағдарламаларымен бәсекеге түсу негізінде қоғамды дамытудың бағдарламалық мақсаттарын әзірлеуге қатысу;
— халық бұқарасын қоғамдық маңызы бар мәселелерді шешуге қатысуға тарту;
— партияның белсенді және қабілетті мүшелерінің қатарынан саяси элитаға рекруттеу;