1 маусым 2016 ж сәрсенбі

1 маусым  2016 ж.  

 

 

     сәрсенбі

    

№58(18420)

Кенже 

      ҚОНЫСБАЙ

Бала – өмірдің гүлі. Оларды қорғау – адамзаттың 

міндеті. Себебі, бәрі сәби болған. Сол себепті, жыл 

 сайын 1 маусым – Халықаралық балаларды қорғау 

күні кеңінен аталып келеді. 

Әлемде  өмірі  қатерге толы  балалар  баршылық. 

Аш-жалаңаш, соғыс өрті мен терактілердің зардабын 

жазықсыз бейкүнә балалар шегіп жүргені белгілі.  Бү-

гіндері кейбір жасөспірімдер бесіктен белі шықпай  

жатып,  нашақорлыққа  әуес  екені  жасырын  емес. 

 Сондықтан да, балаларды қорғау күні мереке ғана 

емес, болашаққа бағдар жасайтын маңызды шараның 

бірі. Осы тұста қазақ халқының «ел болам десең, бесі-

гіңді түзе» деген асыл сөзі еске түседі. Келешек кілті 

кішкентайларда екенін ұмытпған жөн. 

Қазақ ежелден бала тәрбиесіне ерекше мән берген. 

Өйткені бүгінгі бала – елдің ертеңгі болашағы. Келеше-

гін ойлаған ел бүгінгі күннен бастап балалардың тәр-

биесіне бей-жай қарамауы тиіс. Балаға тәрбие беретін, 

ең алдымен, оның ата-анасы болса, екінші, тәрбиемен 

қоса, білім беретін балабақша, мектебі. 

Бірінші рөлді ұлттық тәрбие, аталы сөз атқарады. 

Қазақ халқының бала тәрбиелеуде ең алдымен үл-

кендер сөзінен аттамауды үйретіп, соған тоқтатқан. 

Соның арқасында бір ауыз сөзбен баланың бойына 

тәлім-тәрбие, тағылым дарытып отыр ған. Мысалы, 

«жеті атасын білген ұл, жеті жұрттың қамын жер», «ұл 

– айбарлы қылышың, қыз – түздегі өрісің», «бала өсір-

гің келсе дана жүректі, қатты ұста үйрет білім ізетті» 

деген.

«Адамның бір қызығы – бала» деп, алдыңғылар 

айтып кеткендей, жарық дүниеге келген әр нәресте 

тәңірдің берген сыйы. Оны қорғап, дұрыс тәрбие беру 

– әр ата- ананың, әр адамның парызы. 

1 МАУСЫМ – ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БАЛАЛАРДЫ ҚОРҒАУ КҮНІ

«Біз – бақытты  

     болу үшін жаралғанбыз»

Газет аптасына үш рет: сейсенбі, 

сәрсенбі, жұма күндері шығады. Сей

-

сенбі,  сәрсенбі  күндері  12  кейде  16 

беттен, жұмада екі рет 16 бет, екі рет 

«Ақшам» қосымшасымен 24 бет болып 

шығады. Газет түрлі-түсті болып басы

-

лады.

«Қостанай  таңы»  газетіне  жазылу 

бағасы жыл басынан өзгеріссіз қалды, 

яғни:

–  жеке  оқырмандарға  жазылу 

бағасы:

6 айға – 2100 теңге.

–  кәсіпорындар,  мекемелер  мен 

ұйым дар үшін:

6 айға – 2500 теңге.

– Ұлы Отан соғысы ардагерлері 

үшін:

6 айға – 1950 теңге.

«Қостанай таңы» газетіне «Қазпош-

та»  бөлімшелерінде  және  аймақтық 

«Костанайские новости» газеті редак

-

циясының баспасөз тарату қызметінде 

жазыла аласыз.

Қостанай қаласы бойынша газет

-

тің индексі:

– жеке оқырмандар үшін – 54626.

– зейнеткерлер мен Ұлы Отан соғы

-

сына қатысушылар үшін – 54627.

–  кәсіпорындар,  мекемелер  мен 

ұйым дар үшін – 54625.

Арқалық, Жітіқара, Лисаков, Руд

-

ный қалалары бойынша газеттің ин

-

дексі:

– жеке оқырмандар үшін – 54679.

– зейнеткерлер мен Ұлы Отан соғы

-

сына қатысушылар үшін – 54680.

–  кәсіпорындар,  мекемелер  мен  

ұйым дар үшін – 54678

Селолық жердегі жазылушылар 

үшін газеттің индексі:

– жеке оқырмандар үшін – 54752.

– зейнеткерлер мен Ұлы Отан соғы

-

сына қатысушылар үшін – 54753.

–  кәсіпорындар,  мекемелер  мен 

ұйым дар үшін –  54751.

БАСПАСӨЗ – 2016

«Қостанай таңы» газетіне 2016 жылдың 

екінші жартысына жазылу жүріп жатыр

2

1 маусым 2016 жыл

¤неркєсіпте

μсім байќалады

‡стіміздегі жылдыњ алѓашќы  тμрт

айында μнеркєсіпте біршама μсім

байќалады. Дєлірек айтсаќ,

кєсіпорындар 77,8 млрд. тењгеніњ

μнімін шыѓарѓан. Б±л былтырѓы

кезењмен салыстырѓанда 17 пайызѓа

кμп. Оныњ басым бμлігі азыќ-т‰лік

тауарларына тиесілі. Єсіресе, тєтті

сусындар, ±н, с‰т, ш±жыќ μнімдеріне

с±раныс мол.

Инвестициялыќ жобаларды ж‰зеге асыру ба-

рысына арналѓан алќалы мєжілісте облыс єкімі

аудан, ќала єкімдеріне экономикаѓа инвестиция

тарту ж±мыстарын ширату керектігін ескертті.

Ќазір єлем елдерініњ экономикасында т±раќ-

сыздыќ байќалады. Сондыќтан, ќиындыќтан

ќиналмай шыѓудыњ жолы – ќазына ќаржысын мо-

лайту. Экономика ќуатты болса, д‰ниеж‰зіндегі

даѓдарысты да ењсеруге болады. Алќалы отырыс-

та облыс єкімініњ орынбасары Сергей Карплюк

тμрт айда ењсерілген істер туралы есеп берді.

Оныњ айтуынша,  биыл μњірде 69 млрд. тењгеніњ

μнеркєсіп μнімі μндіріліпті. ¤ткен кезењмен са-

лыстырѓанда μндіріс дењгейі біршама жоѓарыла-

ѓан. Салада кемшін т±стар да жоќ емес. Тау-кен

μндірісінде  кμрсеткіштерді єлде де жаќсарту

ќажет. Мєселен, темір жентектерін μндіру  47

пайызѓа тμмендепті.  Дегенмен, серпінді істер де

кμњілге демеу.

– Соњѓы айларда μњдеу μнеркєсібініњ алѓа ілгер-

легені ањѓарылады. ¤ндіріс орындары  77 млрд-

тан астам тењгеге баѓаланѓан μнім шыѓарды. Б±л

μткен жылдаѓыдан 17 пайызѓа кμп, – деді облыс

єкімініњ орынбасары Сергей Карплюк.

Инвестициялыќ климатты жаќсарту – экономи-

каны дамытудыњ негізгі тетіктерініњ бірі. Облыс

єкімі аудан, ќала єкімдеріне экономикаѓа инвес-

тиция тарту ж±мыстарын ширату керектігін айтты.

Жітіќарадаѓы индустриалды аймаќтыњ ќ±рылысы-

на 88 млн. тењгедей ќаржы ќажет. Біраќ, басты

мєселе б±л емес.

– Инвесторлар аталѓан аумаќќа зауыт салып,

тиісті ќондырѓыларын орнатып барынша ќызыѓу-

шылыќ танытса, єкімдік те ќолдау кμрсетуден

аянып ќалмайды. Барлыѓы бизнесмендердіњ бел-

Міне, осындай  таќырыпта Ќостанай

ќалалыќ  єйелдер мен балаларѓа арнал-

ѓан бейімдеу орталыѓында Халыќаралыќ

балаларды ќорѓау к‰ніне арналѓан  іс-

шара болып μтті.

– Жадырап жаз келді. Жаздыњ бірінші

к‰ні балаларды ќорѓау к‰ні болып отыр.

Сондыќтан да орталыѓымыздаѓы  бал-

ѓын балаларымызѓа арнап тєрбиеші-

леріміз, мамандарымыз ќызыќты, кμњілді

кеш ±йымдастырды. Орталыќта  ќырыќ

сегіз отбасы т±рады, осы отбасыларда

сексен екі бала тєрбиеленуде. Орталы-

ѓымызда тек ќана   ресми мен атаулы

к‰ндерді ѓана емес жыл он екі айда т‰рлі

таќырып пен баѓытта  єрт‰рлі іс-шара

μткіземіз. Балалар сол шараларѓа бел-

сене ќатысады. ¤здерініњ μнерлерін, та-

ланттарын кμрсетеді. Осы мерекеде  бел-

сенді деген жиырма тμрт баламызды Ал-

ѓыс хатпен марапаттадыќ. Сол секілді

алты жасќа толѓан  жеті баламыз бар,

олар енді мектепке барады, олар да  сый-

ќ±рметке ие болды. Жєне де барлыќта-

рына  μздерініњ  суреттеріне толы бук-

летті сыйѓа тарттыќ. Ол буклетте т‰рлі

Г‰лназым

     САЃИТОВА

Жан-жаќты

айтылды

ЌР Мемлекеттік ќызмет істері министрлігініњ Ќостанай облысы

бойынша департаменті ќоѓамда сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы

мєдениетті ќалыптастыру мєселелерін, Ќазаќстан Республикасы-

ныњ мемлекеттік ќызметке ќатысты зањнамасына μзгерістерін жан-

жаќты талќылау маќсатында "Ќостанай облысыныњ Азаматтыќ Аль-

янсы" ќоѓамдыќ ќоры ±жымымен кездесу μткізді.

"Мемлекеттік ќызметшілердіњ жауапсыздыѓы елеулі ќылмыс-

тарѓа жол ашады. Сондыќтанда сыбайлас жемќорлыќ ќ±ќыќ б±зу-

шылыќќа тμзбеушілік ќалыпты жаѓдайына тєрбиелеу ќоѓамдыќ

ќауіпсіздікті ныѓайту жолындаѓы мањызды ќадам, сыбайлас жем-

ќорлыќќа ќарсы к‰рес болып табылады" деп сыбайлас жемќор-

лыќтыњ алдын алу басќармасыныњ бас маманы Р.Болат μз сμзінде

айтып μтті.  Сол себептен Департамент ќоѓамда сыбайлас жемќор-

лыќќа ќарсы мєдениетті ќалыптастыру саласында аймаќтаѓы

‰кіметтік емес ±йымдармен  бірлесе  ж±мыс істеу ‰стінде.

Кездесуге жиналѓандар μздерін толѓандырѓан с±раќтарын ќойды.

Ќостанайдыњ

"Бизнес аллеясы" бар

"Даму" кєсіпкерлікті

дамыту ќоры" тєуелсіздіктіњ

25 жылдыѓына орай "Бизнес

аллеясы" акциясын

бастады. Осы акция

аясында 25 т‰п шаѓан аѓашы

отырѓызылып, ќала

орталыѓынан аллея

ашылды.

К‰ні кеше ќаламызда жања ал-

лея пайда болды. Мемлекет тара-

пынан ќолдау кμрген кєсіпкерлер,

μз ісін енді бастауды кμздеп

ж‰рген жастар бірігіп, 25 т‰п аѓаш

отырѓызды. Єр аѓаштыњ ќасына єр

компания есімдері жазылѓан таќ-

тайша ќаќты. Б±л игі акцияны облыстыќ єкімдік те ќолдады.

– Б‰гінгі жаќсы бастаманы кєсіпкерлер іліп єкетіп, аѓаш отырѓы-

зып жатыр. Келешекте б±л аѓаштар мєуелеп μсіп, б‰гінгі к‰нніњ бір

белгісі бола береді. Жапыраќ жайѓан аѓаштар сияќты кєсіпкерлердіњ

алѓа ќойѓан маќсаттары да ќанат жайып, μркендейді деген сенім-

деміз. Біз шаѓан аѓашын єдейі тањдап алып отырмыз. Б±л аѓаш μте

єдемі, єрі нєзік жапыраќтарымен ерекшеленеді, – дейді "Даму" ќоры

Ќостанай облыстыќ филиалыныњ басшысы Замира Оразбаева.

Жыл соњына дейін аѓаш отырѓызу акциясы ќордыњ μзге де фи-

лалдарында ж‰зеге асады.

Г‰лназым

     САЃИТОВА

ИНВЕСТИЦИЯ

Айтолќын

       АЙЌАДАМОВА

ќиын-ќыстауы болмасын балаларымызѓа

жарќын, ќуанышты к‰ндер сыйлауымыз

керек, – деді Ќостанай ќалалыќ єйелдер

мен балаларѓа арналѓан бейімделу ор-

талыѓыныњ жетекшісі Дильм±хамед Спа-

нов.

Ќостанай ќаласы єкімдігініњ ж±мыспен

ќамту жєне єлеуметтік баѓдарламалары

бμліміне ќарасты єйелдер мен бала-

ларѓа арналѓан бейімделу орталыѓында

Халыќаралыќ балаларды ќорѓау к‰ніне

арналѓан шара барысында  балалар єн

айтып, би биледі.  Т‰рлі-т‰сті борлармен

асфальтта сурет салды. Т‰рлі ойындар

ойнады. Балалар шыѓармашылыѓыныњ

кμрмесі  ±йымдастырылды. Барлыќ  ба-

лалар  шаѓын болса да сыйлыќтар мен

ж‰лделер алды. "Кμп т‰кірсе – кμл" де-

гендей, балаларѓа ќолдау кμрсетіп, кμмек

берген, демеушілік жасаѓан  серіктестік-

терді атап кеткеніміз артыќ болмас деп

ойлаймыз, мысалы,  "Мегастрой-Север"

ЖШС жєне ±жымы (директоры А.В.Кра-

совских), "ДЕП" ЖШС  (директоры Л.И.Дру-

жинина), "Инвент+"ЖШС (директоры

В.И.Семейкин). Олар ќашанда ќол ±шын

беруге єзір.

СУРЕТТЕ: іс-шарадан кμрініс.

Єлібек

       ЫБЫРАЙ

сенділігіне байланысты. Ал жергілікті билік жетіс-

пей т±рѓан ќаражатты бμлуге єзір, – деді облыс

єкімі Архимед М±хамбетов.

Т±тастай алѓанда былтыр индустрияландыру

картасы аясында ќ±ны 18 млрд. тењге болатын 4

кєсіпорын бой кμтерді. Биыл  жалпы сомасы 23

млрд. тењге болатын 11 инвестициялыќ жоба ж‰зе-

ге асырылады. Сол арќылы 500 адам ж±мыспен

ќамтылмаќ.

– ‡демелі индустриалдыќ даму баѓдарламасы-

ныњ алѓашќы бес жылдыѓында ж‰зеге асырылѓан

инвестициялар кμп болѓанымен, сапасы сын

кμтермейді. Жањадан ашылѓан зауыттардыњ

кейбірі толыќ ќуатта ж±мыс істемейді. Ал екі жоба-

ныњ ж±мысы м‰лдем тоќтап т±р. Сондыќтан об-

лысымызда наќты индекс кμлемі тμмен. Жыл со-

њына ќарай кμрсеткіштерді жаќсартуды тапсыра-

мын, – деді єкім.

 Ол кμрсеткіштерді жаќсарту жμнінде Ењбекпен

ќамту басќармасыныњ басшысына сын ескертпе

айтты. "Ж±мыспен ќамтудыњ жол картасыныњ"

орындалуы кμњілге ќонымсыз, – деді Архимед

М±хамбетов. Ифраќ±рымдарды ќалпына келтіру

баѓыты бойынша 27 єлеуметтік нысан жμндеуден

μтуі тиіс. Ол ‰шін ќазынадан 2,5 млрд тењге ќ±йыл-

ды. Біраќ, тењ жартысына єлі к‰нге дейін тендер

μткізілмеген. Соныњ нєтижесінде, ќаржы игеру дењ-

гейі тμмен.

Ведомства басшысы б‰гінде елді мекендерде

ж±мысыздыќпен к‰рес к‰шейгенін айтты. Биыл

мемлекеттік баѓдарламаныњ іске асыруѓа 4

млрд.782 млн тењге бμлінді. Соныњ 2,3 млрд. тењ-

гесі ±лттыќ ќордан ќарастырылѓан. Екінші баѓыт

аясында 132 млн. тењгеге μз ісін ашуѓа 55 адам-

нан μтініш келіп т‰сті.  Оныњ 60 пайызѓа жуыѓы

кєсібін кењейтуді кμздейді. Ќайта даярлау курста-

рына 412 млн. тењге бμлінді. 230 адамды оќыту

жоспарланѓан, – дейді  облыстыќ ж±мыспен ќамту

басќармасыныњ басшысы Г‰лнар Єбенова.

Ж±мыссыздыќпен ќатар ењбек ќауіпсіздігі де

басты назарда ±сталынѓан. Жыл басынан бері 51

адам ењбек орындарында жараќат алса, соныњ

6-ы кμз ж±мѓан. Ж±мыскер мен ж±мыс беруші ара-

сында ±жымдыќ келісім-шарт болуы міндет. Тек

сонда ѓана зањ б±зушылыќтардыњ саны азаяды –

дейді аймаќ басшысы. Екі жаќтыњ ќосымша міндет-

тері кμрсетілген мањызды ќ±жат ж±мыскер мен

ж±мыс берушініњ ортаќ мємілеге келуіне ыќпал

етпек.

шараларѓа ќатысып, μнер кμрсеткені, єн

айтып т±рѓаны, ойын ойнаѓаны туралы

суреттер жинаќталѓан, бір сμзбен айт-

ќанда,  суреттер олардыњ алањсыз

шуаќты к‰ндерінен сыр шертеді. Кішкен-

тай болса да μздерініњ жетістіктерін, та-

быстарын кμрсін деп сый ретінде осын-

дай буклет жасадыќ. ¤мірдіњ ќандай

1 маусым 2016 жыл

3

Адам капиталы – жеке адамныњ ѓана

емес, т±тастай мемлекеттіњ басты бай-

лыѓы. Ол – адамгершілік ќасиеттіњ ѓана

емес, оќу-білімніњ жєне кемелдік сананыњ

да тоѓысы. Ал, б±лар ел экономикасына

тиімді баѓытталса, сμзсіз мемлекетті алѓа

с‰йрейді. Сол себептен де болар, 2011-

2025 жылдар аралыѓын ќамтитын мемле-

кеттік стратегияда Ќазаќстанныњ дамуы

адам капиталына инвестиция ќ±юмен тіке-

лей байланысты екені атап айтылады.

Осы баѓыттаѓы, ќолѓа алынѓан істердіњ

нєтижесінен болар, еліміздегі халыќтыњ

табиѓи μсімі он жылдан бері 42,5% жоѓа-

рылаѓан. Б±л жайында Ќазаќстан Респуб-

ликасы ‡кіметі премьер-министрініњ бас-

пасμз ќызметі хабар таратуда. ¦лттыќ эко-

номика министрлігі келтірген мєліметке

ж‰гінер болсаќ, былтырѓы жылдыњ μзінде

ѓана 397,6 мыњ сєби д‰ниеге келген. Оныњ

225 383-і ќалалыќ болса, 172 251-і ауыл-

да туѓан. 2015 жылѓы сєбилердіњ 51,5%  –  ±л,

48,5%  – нєзік жандылар. Бала с‰ю баќыты

б±йырѓандардыњ орташа жасы – 28,2. Осыдан он

жыл б±рын дєл осы кμрсеткіштіњ 27,7 шамасында

болѓанын айта кеткен жμн.

Бала туу жаѓынан Мањѓыстау облысы (1000

адамѓа шаќќанда 31,25 сєби д‰ниеге келген) кμш

басында. Тізімді  Астана ќаласы (30,23), Оњт‰стік

Ќазаќстан облысы (29,0) жалѓастырады. Ал,

Солт‰стік Ќазаќстан облысы (14,23), Шыѓыс Ќазаќ-

стан облыстарындаѓы (16,37) халыќтыњ табиѓи

μсімі тμменгі дењгейде болып шыќты. Ќостанай

облысындаѓы  жаѓдайдыњ да оњып т±рѓаны шама-

лы. Аймаќта мыњ адамѓа шаќќанда 14 сєби д‰-

ниеге келеді.

Кμрші елмен ќоњсылас орналасќан аймаќта

т±раќты мекенін ауыстырѓандардыњ саны да к‰н

санап артып келеді. "Ќостанай тањы" газеті жанын-

даѓы социологиялыќ зерттеу орталыѓыныњ мєліме-

тіне ж‰гінсек, облыс т±рѓындарыныњ 11,3% (!)

Ќазаќстаннан т‰пкілікті кеткісі келетінін жеткізіпті.

Сауалнамаѓа ќатысќан єрбір мыњ адамныњ 2,3%

μзге елдерден ж±мыс ќарап ж‰ргенін айтса, ел-

дегі саяси басќару ж‰йесі μзгерген жаѓдайда кμшу-

ге бел буып отырѓандар 4,7 пайыз екен. Жалпы,

кμші-ќонды ќоѓамдыќ-саяси мєселе есебінде ќа-

растыратын ќостанайлыќтардыњ ќатары 27

пайызѓа жоѓарылаѓан.

¤њірдегі адам саныныњ кемуіне єлеуметтік-эко-

номикалыќ жаѓдай да єсер етуде. Мєселен, мате-

риалдыќ м‰мкіндігін кењейту маќсатында т±рѓын-

дардыњ 2,3 пайызы μзге елге ќоныс аударуѓа ын-

талы. Єлеуметтік жаѓдайѓа кμбірек кμњіл бμлінсе,

социологиялыќ орталыќ ±сынѓан кμрсеткіштіњ єлі

де ќысќарары сμзсіз. Олай дейтініміз, дєл осы са-

уалнамаѓа ќатысќан 1000 т±рѓынныњ 34,2 пайы-

зы мемлекетіміздіњ халыќтыњ μмірлік ќажеттілік-

терін толыќтай ќамтамасыз етіп отырѓанын айт-

ќан.  Ал, 40,9 пайызы мемлекеттік баѓдарламалар-

дыњ тењ жартысыныњ орындаусыз  тасада ќалѓа-

нына налиды. Десек те, олардыњ орындаларына

ш‰бє келтірмейді.

Республикалыќ кμрсеткішке кμз ж‰гіртер бол-

саќ, ‰стіміздегі жылдыњ алѓашќы тоќсанында 5 434

ќазаќстандыќ μз еркімен осы елдіњ азаматтыѓы-

нан бас тартыпты.  Ќоныс аударѓандардыњ дені

алысќа ±замай,  кμрші елге табан тіреген. 3053

адам біздіњ елге кμшіп келген. Ќандастарымызды

тарихи Отанына ќайтару тетіктері жетілдіріліп,

мемлекеттік баѓдарламалар ж‰зеге асырылып

жатса да, ќазаќ еліне ќоныстанушылардыњ ќата-

ры ќалыњдар емес.

Кμп жаѓдайда, тарихи Отанына оралуѓа ниетті-

лерді еліміздегі мемлекеттік єлеуметтік кμмектіњ

тμмендігі тоќтататын кμрінеді. Мєселен, бала ту-

ѓанда берілетін бір реттік тμлем (66 620 тењге),

бала бір жасќа толѓанша берілетін ай сайынѓы

жєрдемаќыныњ (12 216 тењге) тμмендігі, зейнет

жасыныњ ±лѓайтылуы – ќоныс аударѓысы келетін-

дерді ќатты толѓандыруда. Ресейдегі ќандасымыз

Б‡ГІНГІ К‡ННІЊ Б‡ЛКІЛІ

Жазира Ахметованыњ айтуынша, екі елдегі

т±рмыс-тіршілік бір дењгейде болѓанымен, ол жаќ-

та адам капиталына ерекше кμњіл бμлінеді.

"Меніњ єке-шешем, ата-єжелерім де осы елде

туып μскен. Ќазаќстанѓа ќонаќќа барып т±рѓаным

болмаса, ол жаќќа ќоныс аудару єзір ойымда жоќ.

Кμњіл ќ±лазыѓан кейбір сєттерде, ѓаламторды сан

аќтарып, екі елдіњ т±рмыс-тіршілігін сарапќа са-

ламын. Ќазаќстанда білімге, ж±мыссыздыќпен

к‰рес, жастар мєселесіне ерекше кμњіл бμлінеді

екен. Осы баѓытта ауќымды істердіњ тындырылып

жатќанын ањѓару ќиын емес. Ал, Ресейде демо-

графиялыќ мєселеге ерекше мєн беріледі. Мєсе-

лен, балалы болѓан жастарѓа "отбасылыќ капи-

тал" ќарастырылѓан. Екінші сєби д‰ниеге келген-

де 500 000 тењге кμлеміндегі жєрдемаќы беріледі.

Ќордаѓы ќаржыны баспана алуѓа ж±мсауѓа бола-

ды. Кμптеген жас отбасылар аќшаны ипотека

рєсімдеуге ж±мсайды. Себебі, ‰шінші сєби д‰ние-

ге келгенде ипотекалыќ тμлемніњ жартысы

‰кіметтіњ есебінен жабылады. Ал, тμртінші бала

сізді ќаржылыќ б±ѓаудан м‰лдем босаттыра ала-

ды", – дейді єлеуметтік желі арќылы сыр бμліскен

Жазира Ахметова.

Ќандасымыз мекен еткен Самара облысында

арнайы баѓдарлама бойынша, сєбилі болѓан жас

отбасына губернаторлыќ 500 000 тењге жєрдем-

аќы мен тегін 10 сотыќ жер беріледі екен. Ќол-

даѓы ќаржыњызды ‰й салуѓа ж±мсауѓа болады. Ал,

ауылдыќ аймаќтарда "селолыќ баспана" арнайы

ипотекалыќ баѓдарламасымен пайызсыз несие

беріледі. Баѓдарламаныњ алѓышартыныњ бірі –

оѓан баласы бар жас отбасылар ѓана ќатыса ала-

ды.

"Самарада "Оњт‰стік ќала" т±рѓын ‰й кешені бой

кμтерген еді. Ресей рублі ќ±нсызданѓан мезетте

осы елдіњ біраз азаматы баспанасын жањарту

м‰мкіндігіне ие болды. Біз де, ќолдаѓы жиѓан-тер-

генімізді ќосып, жања ‰йге кμшіп алдыќ. Бір

ќызыѓы, аќша айырмашылыѓын тиімді пайдалан-

ѓандардыњ дені ќазаќстандыќтар екен. Біреулері

бизнес есебінде пєтерлерін жалѓа берген, енді бірі

т‰бегейлі кμшіп келген. Ќоныс тепкендердіњ ба-

сым бμлігі ќазаќтар. Кμршілеріміздіњ дені ќазаќы-

ланып ќалды. Ендеше, Ќазаќстанѓа ќоныс ауда-

рып ќайтеміз?" – дейді Жєзира.

Айтса айтќандай, кμрші елде адам капиталына

ерекше кμњіл бμлінген. Мемлекеттік дењгейде

ауќымды жобалар ж‰зеге асырылып, демогра-

фиялыќ ахуалды д±рыстаудыњ μзге де тєсілдері

ќарастырылып жатыр. Мєселен, Ресейдіњ белгілі

саясаткері В.Жириновский бойдаќ жандарѓа пєтер

алуѓа, рєсімдеуге тыйым салу керектігін зањмен бе-

кітуді ±сынды. Саясаткердіњ пікірінше, м±ндай

ќадам елдегі отбасылардыњ ќатарын ќалыњдатып,

демографиялыќ жаѓдайды жаќсартуы тиіс. Айта

берсењіз, кμрші елде осы тектес істердіњ талайын

тілге тиек ете аласыз. Ал, біздіњ ќатарымызды

ќалыњдату ‰шін не істеуге болады? М±ны білетін-

дер бар ма?!

Ж±матай

         КЄКІМЖАНОВ

ЌАТАРЫМЫЗ

ќашан

 К¤БЕЙЕДІ?

Былтырѓы жылы μњірімізде 365 адам μз-μзіне ќол са-

лыпты. Б±л – єр к‰н сайын бір адам μз μмірін ќияды

деген сμз. Тіпті, жол-кμлік апатынан кμз ж±мѓан 105

адам мен кісі ќолынан ќаза тапќан 63 адам жєне суѓа

кеткен 23 адамды ќосќанда да μз ќалауымен μмірін ерте

ќиѓандардыњ жартысын ѓана ќ±райды екен. Облыстыќ

прокуратурада μткен консультативті кењес мєжілісінде

осындай жаѓа ±статарлыќ жаѓдайдыњ алдын алу мен

болдырмау мєселесі талќыланды. Себебі, біздіњ еліміз

суицидке барудан єлем бойынша алдыњѓы орындарда.

Д‰ниеж‰зілік денсаулыќ саќтау ±йымыныњ дерегі бой-

ынша єр 100 мыњ адамѓа шаќќанда 20 адам μздігінен

μмірімен ќош айтысатын болса, Ќазаќстанда б±л сан

кμњіл кμншітпейді – 27 адам.

Жалпы, μткен жылы аймаѓымызда μздеріне ќол сал-

ѓандардыњ арасында 96 жас азамат пен  кємелетке тол-

маѓан 16 жасμспірім бар. Балалар мен жасμспірімдердіњ

μмірмен ерте ќоштасуына єлеуметтік желілердіњ кењ

етек жаюы жайында талай айтылып келеді. 2013 жыл-

дан бері Ел ‡кіметініњ ќоѓам дертіне тосќауыл ќою ша-

раларын ж‰зеге асыру маќсатында суицидолгиялыќ

ќызмет ж±мыс істеп келеді. Алайда, б±л ж±мыс єзірге

оњ нєтиже беріп жатќан жоќ. Оѓан μкілетті органдардыњ

тиісті шараларды ќабылдамауы себеп. Суицидпен к‰рес

кμбіне мектеп ќабырѓасынан арнайы білім ордалары жєне

жоѓары оќу орындары арасында кμбірек ќамтылѓан.

– ¤њіріміздегі мектептердіњ ‰штен бірінде, яѓни, 165

білім  ордасында педагог-психолог мамандарѓа арнал-

ѓан кабинеттер жоќ. Ал барлыќ 382 педагог-психолог-

тыњ 3% (11 маман) ѓана жоѓары санатќа ие, 249-ында

(65%) санат м‰лдем жоќ. Ал 156 маман ‰ш жылѓа дейін

ѓана ењбек μтілі барлар. Ќазір аймаѓымыздыњ мектеп-

терінде осындай 37 мамандыќ иегері жетіспейді, – деді

облыс прокурорыныњ аѓа кμмекшісі Ринат Кєрімов.

Прокурорлар ќоѓам дертімен к‰ресу білім саласымен

ќатар, єсіресе, денсаулыќ саќтау, ішкі істер органдары

жєне жастар саясаты мекемелерімен бірлесіп атќара-

тын шаруа екенін айтады. ¤зіне ќол салудыњ негізгі

себептері – мектеп психологтарыныњ тиімсіз ж±мыста-

ры, білім мекемелеріндегі арнайы кабинеттердіњ жаб-

дыќталмауы, елді мекендердегі психиатр дєрігерлердіњ

жетіспеуі, суицид жμнінде скринингтердіњ болмауы.

Айта кету керек, облыстаѓы денсаулыќ саќтау мекеме-

лерінде 28 психиатр-маман жетіспейді. Сонымен ќатар

т±рмыстыќ зорлыќ-зомбылыќ, єсіресе, жуан ж±дырыќ-

тылардыњ єйелдерге к‰ш кμрсетуінен халыќтыњ хабар-

дар болмауы да μз еркімен μмірін ќиюѓа єкеп соѓады.

– 165 мектепте психолог маманныњ болмауы алањ-

датарлыќ жаѓдай. Ал біліктілігі жоќ, жаѓдайы жасалма-

ѓан ±стаздан не талап етуге болады? Міне, білім орда-

ларыныњ  басшылары  осы  мєселеге  мєн  беріп,  μздері

жаѓдайды  ќадаѓалауѓа  алмаса болмайды, – деді

М.Ќайбжанов.

Прокурорлар суицидтіњ алдын алу мен болдырмау

‰шін т±жырымдама жобасын талќыѓа ±сынды. Мєселен,

μз μмірін ќиятындарѓа тосќауыл жμніндегі ±лттыќ стра-

тегия єлемніњ 28 мемлекетінде бар болса, Ќазаќстан

осы тізімде жоќ. Сол себепті ќ±зырлы орган μкілдері

елімізде де осындай стратегия бекітуді ±сынып отыр.

Ол ‰шін алдымен μњірдегі єкімдіктерде ведомствоара-

лыќ ж±мыс топтары ќ±рылу керек. Топтарѓа єр ай сай-

ын суицидке байланысты іс материалдарымен танысып,

сараптама жасап, оларды шешу жолдарын ќарастыру

міндеті ж‰ктелмек. ¤зін ќоѓамнан алшаќтатып, μмірін

ќиюѓа талпынѓандарды арнайы топтар есепке тіркеп, жіті

ќадаѓалауѓа алып, бастапќы райынан ќайтаруѓа бар к‰ш-

жігерін салуѓа болады екен. Ќ±зырлы орган ќызметкер-

лері б±л т±жырым алдаѓы уаќыт бекітілетін болса, зор

нєтиже к‰тілетінін жеткізді.

Айтпаќшы, суицид кμрсеткіші μте тμмен аудандар –

аймаѓымыздыњ к‰нгейіндегі Арќалыќ, Аманкелді, Жан-

келдин, Науырзым μњірлері екен. Кењеске ќатысушы-

лар осы жайттыњ мєнісін аныќтап кμрмек болды. Жи-

ында сμз алѓан облыстыќ денсаулыќ саќтау басќарма-

сыныњ басшысы О.Бекмаѓамбетов "¤з басым м±ны

дєст‰рдіњ берік саќталѓанынан деп білемін. Ол меніњ

жеке пікірім" деді.