1 Механикалық қозғалыс. Материялық нүкте. Жол және орын ауыстыру Жылдамдық. Жылдамдықтың түрлері. Бірқалыпты қозғалыс
жүктеу/скачать 0,71 Mb.
|
1 вопрос
|
1)Механикалық қозғалыс. Материялық нүкте. Жол және орын ауыстыру Жылдамдық. Жылдамдықтың түрлері. Бірқалыпты қозғалыс. Ответ: Механика – материя қозғалысының ең қарапайым формасын, яғни денелердің немесе олардың жеке бөліктерінің бір-бірімен салыстырғанда орын ауыстыруын зерттейтін ғылым. Бұл қозғалыс механикалық қозғалыс деп аталады. Механикалық қозғалыстардың ішіндегі ең қарапайымы болып материялық нүкте қозғалысы табылады. Материялық нүкте – деп қарастырылып отырған жағдайда өлшемі мен пішінін ескермеуге болатын денені айтады. Материялық нүктенің уақытты санау басталған мезеттен жүріп өткен АВ траекториясы участогының ұзындығы дельта S жол деп аталады. Дельта r=r-r0 векторы, яғни дененің бастапқы және соңғы орнын қосатын вектор- орын ауыстыру деп аталады: ол дененің бастапқы қозғалыс нүктесінен соңғы нүктесіне бағытталады. Қозғалыс жылдамдығы - материялық нүкте қозғалысын, қозғалыстың шапшаңдығын және бағытын сипаттайтын физикалық векторлық шама. Лездік жылдамдық v – векторлық шама, ол қозғалыстағы нүктенің радиус векторының уақыт бойынша бірінші туындысына тең. Егер қозғалыс бірқалыпсыз болса, онда лездік жылдамдықтың сандық мәні уақыт өтуімен өзгергенде, берілген учаскедегі бірқалыпсыз қозғалыстың скалярлық шамасы s/t Егер бірқалыпты қозғалыста лездік жылдамдықтың сандық мағынасы тұрақты болса, онда жол формуласы мына түрге келеді: s=v•t 2)Үдеу және оның құраушылары. Бірқалыпты үдемелі қозғалыс. Денелердің еркін тусуі. Жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын бағыты мен модулі бойынша сипаттайтын физикалық шама үдеу болып табылады. Бірқалыпсыз қозғалыс кезіндегі дененің t-дан t+дельта t уақыт интервалындағы орташа үдеуі деп, жылдамдық өзгерісінің дельтаt уақыт интервалына қатынасына тең векторлық шаманы айтады: a=v/t Материялық нүктенің t уақыт мезетіндегі a лездік үдеуі орташа үдеудің шегі болып табылады. дельта v векторын екі құраушыға жіктеуге болады: үдеудің нормаль құраушысы деп аталады және траекторияға нормаль бойынша оның қисығының центріне қарай бағытталады (сондықтан оны центрге тартқыш aц деп те атайды) Үдеудің тангенциал құраушысы жылдамдық өзгерісінің шашаңдығын модулі бойынша сипаттайды (траекторияға жанама бойымен бағытталады), ал үдеудің нормаль құраушысы жылдамдық өзгерісінің шапшаңдығын бағыты бойынша сипаттайды (траектория қисығының центріне қарай бағытталады. Дененің вертикаль бағыттағы Жердің ауырлық өрісіндегі қозғалысының кинематикалық теңдеуі мына түрде жазылады: v=v0+_gt h=v0+_ gt2/2 мұндағы g=9,81 м/с2 – еркін түсу үдеуі. Қозғалыс түзусызықты бірқалыпты айнымалы болып табылады. Егер де ауа кедергісін ескермесек, онда барлық денелер Жер бетіне бірдей үдеумен келіп түседі және де ол еркін түсу үдеуіне тең болады 3)Бұрыштық жылдамдық және бұрыштық үдеу. Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыс. Бұрыштық жылдамдық деп дененің бұрылу бұрышының уақыт бойынша бірінші туындысына тең шама аталады. Бұрыштық жылдамдық векторының бағыты бұрғы ережесімен анықталады: бұрыштық жылдамдық векторының бағыты винт ұшының ілгерлемелі қозғалысының бағытына сәйкес келеді, егер винт басы нүктенің шеңбер бойымен қозғалысының бағыты бойынша айналатын болса. Бұрыштық жылдамдық өлшемі [омега] = Т–1 , ал оның өлшем бірлігі – радиан секунд (рад/с) Егер = const болса, онда айналу бірқалыпты және оны мына шамамен сипаттауға болады Т –айналу периоды деп нүктенің шеңбер бойымен толық бір айналым жасауға кеткен уақыт аралығын айтады, яғни ол 2п бұрышына бұрылады. Уақыт аралығы дельтаt = Т болғандықтан оған дельта фи= 2п сәйкес келеді, яғни w=2п/T, бұдан T=2П/T Бірлік уақыт ішінде, дененің шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалысы кезінде жасаған толық айналым саны айналу жиілігі деп аталады: Бұрыштық үдеу деп бұрыштық жылдамдықтың уақыт бойынша бірінші туындысына тең шама аталады: 4)Ньютонның бірінші заңы. Дене салмағы. Ньютонның екінші заңы. Күш және үдеу. Ньютонның бірінші заңы: кез келгген дене оған басқа денелер әсер етіп оны осы күйден шығарғанша өзінің алғашқы салыстырмалы тыныштығын немесе түзу сызықты және бірқалыпты қозғалысын сақтап қалады. Ньютонның бірінші заңы барлық санақ жүйелерінде орындалмайды, ал ол орындалатын жүйелер инерциалық санақ жүйелері деп аталады. Дене салмағы – физикалық шама, материяның инерттілік (инертті масса) және гравитациялық (гравитациялық масса) қасиеттерін анықтайтын негізгі сипаттамаларының бірі болып табылады. Күш деп бір дененің екінші денеге механикалық әсерін сипаттайтын және осы әсердің өлшемі болатын векторлық физикалық шаманы айтады. Ньютонның екінші заңы – динамиканың ілгерлемелі қозғалысының негізгі заңы – ол күш әсер еткен кездегі материялық нүктенің (дененің) механикалық қозғалысының өзгеруін қарастырады. a=kF/m Бұл қатынас Ньютонның екінші заңын сипаттайды: материялық нүкте (дене) үдеуі осы денеге әсер еткен күшпен бағыттас және бұл күштің материялық нүкте массасына қатынасына тең. 5)Ньютонның үшінші заңы. Бүкіләлемдік тартылыс заңы. Серпімділік күші. Үйкеліс күші. Материялық нүктелердің (денелердің) әсерлесу сипаты Ньютонның үшінші заңымен анықталады: Өзара әсерлесуші денелердің бір-біріне әсер ететін күштері бір түзудің бойымен бағытталады да, модульдері жағынан тең, ал бағыттары қарамақарсы болады: F12 = - F21 , мұндағы F12 – екінші материялық нүкте тарапынан бірінші денеге әсер етуші күш; F21 – бірінші материалық нүкте тарапынан екінші денеге әсер етуші күш. И. Ньютон Кеплер заңдары негізіндегі аспан денелерінің қозғалысын меңгере отырып, бүкіләлемдік тартылыс заңын ашты: Барлық денелердің бір-бірімен тартылатын күші модулі жағынан олардың массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал, ал ара қашықтығының квадратына кері пропорционал болады: F=Gm1m2/r2, Бұл күш гравитациялық немесе бүкіләлемдік тартылыс күші деп аталады. G=6,6720X10–11 НXм 2 /кг2 - пропорционалдық коэффициенті гравитациялық тұрақтысы деп аталады. Табиғатта абсолют қатты дене болмайды, барлық нақты денелер күштің әсерінен деформацияланады, яғни өзінің пішінін және өлшемін өзгертеді. Қатты дененің деформация түрлері: сығылу деформациясы (созылу), бұралу деформациясы, иілу деформациясы. Егер сыртқы күштердің әсері тоқтағаннан кейін дене өзінің бұрынғы күйіне қайтып келсе, деформация серпімді -деформациялану деп аталады. Сыртқы күштердің әсері тоқтағаннан кейін дене өзінің бұрынғы қалпына қайта келмесе, онда ондай деформацияны пластикалық деформация деп атайды. Үйкеліс күші дегеніміз – денелер тікелей жанасқанда пайда болатын және әрдайым жанасу бетінің бойымен бағытталатын күшті айтамыз. Үйкелістің екі түрі бар: сыртқы үйкеліс (құрғақ) және ішкі үйкеліс (сұйық немесе тұтқыр). Екі дененің өзара әсерлесу күшін сыртқы үйкеліс күші деп атайды. 6)Тұрақты күштің жұмысы. Қуат. Кинетикалық энергия. Жылдамдықтың өзгеруі кезіндегі жұмыс. Өзара әсерлесу нәтижесінде денелердің энергиясы өзгеріске түсуі мүмкін. Өзара әсерлесуші денелер энергияcы өзгерісін сипаттау үшін, арнайы физикалық шама- күш жұмысы енгізілген. Егер күш тұрақты болса F =const, онда жұмыс мына формула арқылы өрнектеледі A=Fds=Fdscosa=Fsds N-қуат физикалық шама, ол ∆А жұмысының осы жұмысты істеуге кеткен ∆t уақытқа қатынасына тең. N=A/t Дененің кинетикалық энергиясы оның механикалық қозғалысының өлшемі болып табылады және осы денені қозғалысқа келтіру үшін істелінген жұмыспен анықталады. Егер F күші тыныштықта тұрған денеге әсер ететін болса және оны жылдамдықпен қозғалтатын болса, онда ол жұмыс істейді, ал қозғалыстағы дененің энергиясы жұмсалған жұмыстың шамасына дейін өседі. Осыдан дененің, жылдамдығын 0 ден v дейін арттыруға кеткен уақыт аралығында жүріп өткен жолындағы F күшінің жұмысы дененің кинетикалық энергиясын арттыруға жұмсалады. 7)Потенциалдық энергия Ауырлық күшінің жұмысы. Серпімді–деформацияланған дененің потенциалдық энергиясы. Потенциалдық энергия (латынның potentia – мүмкіндік деген сөзі)– денелер мен бөлшектердің өзара орналасуына байланысты олардың өзара әсерлесу энергиясы. Жүйенің жалпы механикалық энергиясының бір бөлігі. Дененің Жер бетіне h биіктіктен құлау кезіндегі потенциалдық энергиясы ауырлық күшінің істеген жұмысына тең деген тұжырымнан ЕП=mgh теңдігі шығады. Дене төмен қозғалған кездегі ауырлық күшінің жұмысы оң таңбалы: күш пен қозғалыс жылдамдығының бағыттары сәйкес келеді. Серпімділік күші деформациялануға пропорционал: Fсерп = - kx. мұндағы, k- серпімділік коэффициенті (серіппе жағдайында – қатаңдық коэффициенті), ал минус таңбасы серпімділік күшінің деформациялануға қарама-қарсы бағытталғанын көрсетеді. Ньютонның үшінші заңы бойынша, серпімділік күшіне ие болу үшін оған күш түсірілуі қажет F= – Fсерп = kx 8)Дененің импульсі. Импульстің сақталу заңы. Механикалық энергияның сақталу заңы Механизмдердің ПӘК-і. Дененің импульсі (қозғалыс мөлшері) деп – дене массасының жылдамдыққа көбейтіндісін айтады. p = mxv . Импульс векторлық шама, оның бағыты лездік жылдамдық бағытымен бағыттас. Өлшем бірлігі [p]=1 кгм/с . Механикалық жүйедегі материялық нүктелердің өзара әсерлесу күштері ішкі күштер деп аталады. Жүйенің материялық нүктелеріне сыртқы денелерің әсер ету күштері сыртқы күштер деп аталады. Сыртқы күштер әсер етпейтін денелердің механикалық жүйесі тұйық жүйе (немесе оқшауланған жүйе) деп аталады. Тұйық жүйедегі қозғалыс мөлшері (импульс) сақталады, яғни уақыт өтуіне байланысты өзгермейді. Механикалық жүйедегі импульстер қосындысы жүйеге кіретін импульстердің геометриялық қосындысы арқылы анықталады. Энергия – материяның барлық түрлерінің әсерлесуінің және қозғалыстың жалпы (әмбебап) сандық өлшеуіші. Энергия ешқайда жоғалмайды да пайда болмайды да, ол бір түрден екінші түрге өзгеріп отырады. Бұл заңдылық толық энергияның сақталу немесе түрлену заңы деп аталады. Жай механизмдердің ПӘК-і басқа машиналар немесе механизмдегілердей пайдалы жұмыстың толық жұмысқа қатынасымен есептеледі. 9)Инерция моменті. Штейнер теоремасы. Айналмалы қозғалыстың кинетикалық энергиясы. Жүйенің немесе дененің берілген өске қатысты инерция моменті деп жүйені құрап тұрған n материялық нүктелер массаларының олардың қарастырылып отырған өске дейінгі қашықтықтарының квадратына көбейтіндісінің қосындысына тең физикалық шама. Штейнер теоремасы J=Jc+ma2 Дененің инерция моменті – ілгерілемелі қозғалыс кезіндегі массаға теңдес физикалық шама; ол дененің формасына, мөлшеріне, массасына және оның дене ішінде таралуына, сонымен қоса айналу өсін таңдауға тәуелді, ол айналмалы қозғалыс кезіндегі дененің инерттілігін сипаттайды. Айналмалы қозғалыс жасап тұрған дененің кинетикалық энергиясын элементар көлемдердің кинетикалық энергияларының қосындысы арқылы табамыз. 10)Күш моменті. Қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының негізгі теңдеуі. Импульс моменті және оның сақталу заңы. Қозғалмайтын О нүктесіне қатысты F күшінің моменті деп – О нүктесінен күш түсірілген А нүктесіне жүргізілген r радиус вектордың F күшіне векторлық көбейтіндісімен анықталатын физикалық шаманы айтамыз M [r,F] Күш моментінің модулі M=Frsinα=Fl Қозғалмайтын z өсіне қатысты импульс моменті деп - берілген z өсінің қандайда бір О нүктесіне қатысты анықталған импульс моменті векторының осы өстегі проекциясына тең Lz скаляр шаманы айтамыз. Lz моментінің мәні О нүктесінің z өсіндегі орнына тәуелді емес 11)Бернулли теңдеуі. Ньютонның тұтқырлық үйкеліс заңы. Стокс формуласы. Пуазейль формуласы. Кез келген тоқтың ағын сызығының бойымен стационарлы ағымдағы сығылмайтын идеалды сұйықта мына шарт орындылады (Бернулли теңдеуі): pv2/2+pgh+p=const. Pv2/2– динамикалық қысым; pgh – гидростатикалық қысым; p – статикалық қысым. Әр түрлі жылдамдықпен бір-біріне параллелді қозғалушы сұйықтың екі көршілес қабатырының арасындағы үйкеліс күші Ньютонның тұтқырлық үйкеліс заңы бойында болады Стокс формуласы. Аздау Re кезінде, яғни қозғалыстың бояу жылдамдығы тұсында (және аздау l), ортаның қарсылығы іс жүзінде тек үйкеліс күштерінің негізінде ғана болады. Стокс бұл жағдайда қарсылық күші динамикалық тұтқырлық коеффициентіне , дене қозғалысының v жылдамдығына және денеге тән мөлшерге l: F lv пропорционалды екенін анықтады. Мысалы, шар үшін, егер l орнына шардың r радиусын алар болсақ, пропорционалдылық коеффициенті 6п тең болып шығады. Ендеше: F=6пnrv Бұл формула Стокс формуласы деп аталады. Пуазейль формуласы. Сұйықтың дөңгелек құбыр ішіндегі қозғалысы кезінде жылдамдық құбыр қабырғасына қарай нөлге тең және құбырдың осінде максималды болады. Ағынды ламинарлы десек, құбыр осінен r қашықтағы жылдамдық өзгерісі заңын табуға болады: v(r)=v0(1-r2/R2) мұнда vo – құбыр осіндегі жылдамдықтың мәні, ал R – құбыр радиусы. 12)Молекула-кинетикалық теориясының негізгі қағидалары. Изопроцестер. Идеал газдың күй теңдеуі (Менделеев-Клапейрон теңдеуі). Молекула-кинетикалық теориясының негізгі қағидалары: 1) барлық заттар бөлшектерден тұрады (молекулалар, атомдар); 2) бұл бөлшектер бейберекет қозғалыста болады; 3) бұл бөлшектер бір-бірімен өзара әсерлеседі 13) Идеал газдың молекулалы – кинетикалық теориясының негізгі теңдеуі. Барометрлік формула. 14)Ішкі энергия. Термодинамиканың бірінші бастамасы. Термодинамикадағы жұмыс. Дененің ішкі энергиясы – бұл молекулалардың жылулық қозғалысының кинетикалық энергиясы мен олардың өзара әсерлесуінің потенциалдық энергиясының жиынтығы. Механикалық қозғалыстың энергиясы жылулық қозғалыстың энергиясына ауыса алады және керісінше. Осындай ауысу кезінде энергияның сақталу және түрлендірілу заңы орындалады. Термодинамикалық процестерге қатысты бұл заң термодинамиканың бірінші бастамасы болып табылады. 15)Газдың жылу сыйымдылығы. Термодинамиканың екінші бастамасының тұжырымдамалары. Энтропия. Дененің температурасын 1К-ге арттыру үшін оған келтірілген жылу мөлшеріне тең шаманы дененің жылу сыйымдылығы деп атайды. Меншікті жылу сыйымдылық – бұл 1кг заттың жылу сыйымдылығы. Молдік жылу сыйымдылық – бұл 1 моль заттың жылу сыйымдылығы. Егер жүйенің күйін анықтайтын макроскопиялық параметлер (қысым, температура) тұрақты болып қалса, жүйе термодинамикалық тепе-теңдік күйде болады. Тепе-теңдік күйдегі жүйеде жылу өткізгіштік, диффузия, химиялық реакциялар, фазалық ауысулар жүре алмайды. Егер термодинамикалық процесс алдымен түзу бағытта, сонан соң кері бағытта өтіп жүйе бастапқы күйіне қайтып оралғанда, не қоршаған ортада, не жүйенің өзінде ешқандай өзгеріс болмаса, ондай процесс қайтымды деп аталады. Бұл шартқа бағынбайтын процесті қайтымсыз деп атайды. Қайтымды процестер – нақты процестердің идеалдық түрі. Оларды қарастырудың екі себебі бар: 1) табиғаттағы немесе техникадағы процестерді шын мәнінде қайтымды деп есептеуге болады; 2) қайтымды процестер ең үнемді болып табылады. Энтропия–тұйықтермодинамикалық жүйедегі өздігінен жүретін процестің өту бағытын сипаттайтын күй функциясы. Энтропияның күй функциясы екендігі термодинамиканың екінші бастамасында тұжырымдалады. Энтропия ұғымын термодинамикаға 1865 ж. Р.Клаузиус енгізген. 16)Электростатика. Электостатикалық өрістің кернеулігі мен потенциалы. Электростатика, электр теориясының стационарлық электр зарядтарының өзара әсерлесуін зерттейтін бөлімі. Оң және теріс дененің жалпы заряды әрқашан элементарлы электр зарядтарының еселігі болып табылады. Электростатикада кеңістік пен уақыт бойынша орташа физикалық шамалар зерттеледі. Кеңістікте орташаланған кезде, үзіліссіз ортаның физикасының әдеттегі әдістері қолданылады, уақыт бойынша орташа есептер жылулық қозғалыстағы стационарлық зарядтарды қарастыруға мүмкіндік береді. Электростатикалық өріс тыныштық күйдегі зарядтардың өзара әрекеттесуін қамтамасыз ететін материяның ерекше түрі болып табылады. Электростатикалық өрістің негізгі касиеттері: 1) электростатикалық өріс кез келген электр зарядының айналасында пайда болады, 2) сол өрісте орналасқан кез келген басқа зарядқа белгілі күш әсер етеді. 17)Электростатикалық өрістерді есептеу. Электростатикалық өрістегі өткізгіштер. Өткізгіштегі заряд тасушылары қандай да болмасын аз күштің әсерінен қозғала алады. Сондықтан, өткізгіштегі зарядтардың тепе-теңдігін қамтамасыз ету үшін мына екі шарт орындалу қажет: 1. Өткізгіштің ішіндегі кез-келген нүктеде өріс кернеулігі нөлге тең болуы тиіс 2. Өткізгіш бетіндегі өріс кернеулігі әр нүктеде бетке жүргізілген нормаль бойымен бағытталуы тиіс. Демек, зарядтардың тепе-теңдігі жағдайында өткізгіштің беті эквипотенциалды болып табылады, ал өткізгішке келтірілген заряд оның беті бойынша кейбір тығыздықпен таралады. 18)Конденсаторлар. Өлшемдері шамалы және қоршаған денелермен салыстырғанда потенциалы азғантай болғанымен, өздерінде едәуір зарядты жинақтай алатын құрылғыны конденсатор деп атайды. Конденсатор бірінен-бірі диэлектрик қабатымен бөлінген қос өткізгіштен (астарлардан) тұрады. Өріс конденсатордың ішінде ғана жинақталады, ал кернеулік сызықтары оның бір астарларынан басталып екіншісінде аяқталады. Конденсатордың сыйымдылығын мына өрнектің көмегімен анықтайды: С=q/ф1-ф2 мұндағы q – астарлардың біреуіндегі заряд, ф1-ф2 - конденсатор астарларының арасындағы потенциалдар айырмасы. 19)Ток күші. Ом заңы. Ток күші I – бірлік уақыт ішінде өткізгіштің көлденең қимасы арқылы өтетін электр зарядымен анықталатын физикалық шама. Егер токтың күші және бағыты уақытқа орай өзгермесе, мұндай ток тұрақты деп аталады. Ток күшінің өлшем бірлігі – ампер (А) Металдар үшін бұл тәуелділікті алғаш рет эксперименталды түрде неміс физигі Г. Ом анықтаған болатын. Тізбек бөлігі үшін Ом заңы бойынша ток күші түсірілген кернеуге пропорционал болады, яғни I=1/RXU , мұндағы R – өткізгіштің электр кедергісі. Кедергінің өлшем бірлігі – ом (Ом): 1 Ом - ұштарында 1 В кернеу кезінде өзі арқылы күші 1 А тұрақты токты өткізетін өткізгіштің кедергісі. Өткізгіштің кедергісі олардың өлшемдері мен пішініне, сондай-ақ өткізгіш ретінде қолданылатын материалға тәуелді. Цилиндр пішінді өткізгіш үшін бұл тәуелділікті әсіресе қарапайым түрде жазуға болады:R=pX l/S , мұндағы l - өткізгіштің ұзындығы, S - оның көлденең қимасының ауданы, p - заттың тегі мен күйіне ғана тәуелді болып келетін меншікті кедергі. Меншікті кедергінің өлшем бірлігі - Ом•м. 20)Токтың жұмысы мен қуаты. Егер өткізгіште электр өрісін тудырып, бірақ оны сақтап тұру үшін ешқандай шара қолданбаса, онда ток тасушыларының тасымалдануы тез арада өткізгіштің ұштарындығы потенциалдардың теңестірілуіне әкеледі де ток жоғалады. Токты мейлінше ұзақ уақыт ұстап тұру үшін, ток тасушы зарядтарды (оң зарядты тасушылар үшін) өткізгіштің потенциалы аз ұшынан үздіксіз әкетіп, потенциалы жоғары ұшына оларды үздіксіз жеткізіп отыру қажет. Электрлостатикалық өріс күштері зарядтардың мұндай орын ауыстыруын жүзеге асыра алмайды. Бұл үшін бөгде күштердің көмегі қажет. Бөгде күштерді олардың зарядтарды тізбек бойымен орын ауыстыруында атқаратын жұмысы арқылы сипаттауға болады. Бірлік оң зарядтың орын ауыстыруында істелінетін бөгде күштердің жұмысына тең шаманы тізбектегі немесе оның бөлігіндегі әсер ететін E электр қозғаушы күш (э.қ.к.) деп атайды. Э.қ.к.-ң өлшем бірлігі – вольт (В) . Кедергісі R және U кернеуге қосылған өткізгіште тұрақты токтың атқаратын жұмысы келесі өрнектер арқылы есептеледі: A=UIt=I2Rt=U2/RXt . Сонда тұрақты токтың қуаты: P=UI= I2R=U2/R 21)Металдағы, вакуумдағы және газдағы электр тогы. Металдардағы ток тасушылар еркін электрондар болып табылады. 1913 жылы орыс физиктері С.Л. Мандельштам және Н.Д. Папалексидің ұсынылған идеясы бойынша жүргізілген электрондар инерциясымен байланысты тәжірибелерде металдардағы токтың табиғаты электрондық екені әбден дәлелденді. Еркін электрондар туралы түсініктерге сүйене отырып, неміс физигі П. Друде металдардың классикалық электрондық теориясын құрды, кейін оны голланд физигі Х. Лоренц жетілдірді. Бұл теория өткізгіштік электрондарының тәртібі идеал газ молекулаларының тәртібіне ұқсас деген болжамға негізделген. Өздерінің қозғалысы кезінде өткізгіштік электрондары кристалл торының түйіндерінде орналасқан иондармен соқтығысады, нәтижесінде электрондық газ бен тордың арасында термодинамикалық тепе-теңдік орнықталады. Классикалық электрондық теорияның көмегімен металдардағы электр кедергісінің пайда болуын, Ом және Джоуль-Ленц заңдарын жақсы түсіндіруге болады. Электрондарға энергия беру тәсіліне байланысты термоэлектрондық, фотоэлектрондық және екінші қайтара электрондық эмиссияны ажыратады. Термоэлектрондық эмиссияны вакуумдық диодтың көмегімен жүзеге асыруға болады. Вакуумдық диодтың вольтамперлік сипаттамасы сызықты емес. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|