1. Мемлекет және дін. Мемлекет жәнет құқық. Құқық және дін арақатынасы
Құқықтық мәдениет және діни құқықтық жүйелер
жүктеу/скачать 25,86 Kb.
|
1-ҚҚДмҚР
| 3. Құқықтық мәдениет және діни құқықтық жүйелер. Құқық, дін, адамгершілік және мәдени дәстүрлердің арақатынасы мәселесі ұзақ уақыт бойы және оны тек заңгерлер ғана емес, этнографтар, әлеуметтанушылар, саясаттанушылар да белсенді түрде дамытады, гуманитарлық білімнің басқа бағыттарын білдіретін философтар, сондай-ақ ғалымдар.
Құқықтанушылар бұл тақырыпқа, ең алдымен, құқық және құқықтық тарихты зерттеу кезінде жүгінеді ойлар, мінез-құлықтың құқықтық ережелерінің ерекшеліктерін басқа әлеуметтік ережелермен салыстыру әр түрлі құқықтық жүйелерді (отбасыларды) салыстыру барысында. Әр түрлі ұлттық мәдениеттерді қарастырған кезде, әдетте, мыналарға баса назар аударылады егер кейбір елдерде (мысалы, Батыс Еуропа) әлеуметтік-нормативтік жүйеде реттеудің Заңы айқын басым, содан кейін басқаларында (атап айтқанда, Қытайда немесе Жапонияда) басымдық беріледі адамгершілік, этикет және сыпайылық ережелері. Жаһандану және Интенсификация жағдайындағы әлемдік дамудың қазіргі кезеңі өркениеттер арасындағы байланыстарға жаңа көзқараспен қарауға мәжбүр етеді. Атап айтқанда, исламдық және еуропалық тікелей байланыс тәжірибесі. Еуропада және Батыстың басқа елдерінде мұсылман азшылықтарының пайда болуы нәтижесінде мәдениеттер, барлық сәйкес келетін құқықтық идеялардағы қарама қайшылықтың көруге мүмкіндік бермеді. Құқық, дін, адамгершілік пен мәдениеттің арақатынасының жаңа қырлары, қазіргі тәжірибені бағалау бұл құбылыстардың өзара әрекеттесуі оңай емес екендігін көрсетті. Бұл, ең алдымен, құқықтық мәдениет пен діни құқықтық жүйе ұғымына қатысты. Құқықтық мәдениет – қоғамның әлеуметтік-экономикалық және рухани дамуымен бірге жасайтын жалпы мәдениеттің бір түрі немесе адам баласының бойында қалыптасатын құқықтық сауаттылықтың көрініс табуымен айқындалатын, ұрпақтан-ұрпаққа берілетін игілікті құндылықтарымыздың бірі. Құқықтық мәдениет негізінен құқықтық заң нормаларын түсініп білуден, оларды қоғамда қолдану, іс-тәжірибеде орынды пайдалана білу қағидалары арқылы қалыптасады. Құқықтық мәдениет – жеке тұлғаның жоғары саяси және азаматтық қасиеттерін қалыптастырады, әлеуметтік-құқықтық белсенділігін арттырады, құқықтық сана мен мінез-құлық қағидаларын және мәдениет нормаларын, демократиялық қоғам құру белсенділігін күшейтеді, қазақстандық ұлтжандылықты, патриоттықты терең ұғынып, оны орнықты ету үшін идеялар мен басым қағидаларды қолдауға және жүзеге асыруға, құқықтық сана-сезімді қалыптасыру мақсатында нақты қарым-қатынастар жасауға мүмкіндік береді. Ұлттық құқықтық жүйе – бір елдің шеңберінде экономикалық, саяси, тарихи және ұлттық ерекшеліктерін ескере отырып, қалыптасқан құқықтық жүйе. Сонымен бірге бұл жүйе өз елінің рухани, мәдени, әдет–ғұрпын, салт–дәстүрін де бірлестіре дамиды. Бұл құқықтық жүйенің құндылығы – осы ұлттық өзгешіліктерді, ерекшеліктерді ескере, бірлестіре отырып қалыптасуында. Құқықтық «отбасылық» жүйе – құқықтық нормалардың мазмұнына қарай бірлестіріп, жүйелеу. Бұл жүйелеуге бір немесе бірнеше дәуірдің құқықтық нормалары кіруі мүмкін. «Отбасылық» жүйелеудің үш негізгі компоненті болады: құқық жүйесі, тәжірибе және құқықтық сана. Бұл үш элемент құқықтық «отбасыда» міндетті түрде болуға тиіс. Әр елдің ұлттық экономикалық, саяси, тарихи, мәдени т.б. ерекшеліктеріне сәйкес дамып, қалыптасқан құқықтық жүйеде, оның «отбасылық» мазмұны айқын көрініп, бір занды типологияны құрастырады. Дүниежүзілік қауымдастықтың құрамына кіретін мемлекеттердің өздеріне тән ұлттық дамуы және қалыптасқан мемлекеттік формаларымен қатар құқықтық жүйелері де дамып, материализацияланған құбылысқа ұласады. Құқықтық жүйелердің реттеу функциялары әдістемелері әр халықтың тарихи дамуына, этникалық ерекшеліктеріне, шаруашылық ұйымдастыру жағдайына байланысты болады. Негізінде дүние жүзінде қалыптасқан құкықтық жүйелер жалпы ұғым ретінде қабылданған болса, оның ішкі реттеу тетіктері, қалыптасқан ұлттық ерекшеліктерді, діни, әдет-ғұрып сияқты құндылықтарды ескеруді талап етеді. Қазіргі кезеңдегі құқықтық жүйе дегеніміз әр мемлекеттерде қалыптасқан қуұық реттеу және құқықты қолдануда өзіндік сипат пен ерекшеліктерге ие болған нормалардың, құндылықтардың, көзқарастардың, ерекшеліктердің жиынтығы. Дүниежүзілік құқықтык жүйе негізінде бес түрге бөлінеді: 1. Мұсылмандық құқықтық жүйе (діни); 2. Роман-германдық құқықтық жүйе; 3. Англо-саксондық құқықтық жүйе; 4. Дәстүрлік құқықтық жүйе; 5. Көшпелі өркениетінің құқықтық жүйесі. Құқықтық жүйелер ішкі жағынан да, формальды түрде де ерекшеленеді: құрылымдық ерекшеліктер (маңызды критерийлердің бірі сипат болуы кездейсоқ емес және нақты құқықтық институттардың болуы); сыртқы ерекшеліктері (құқықтың басқа әлеуметтік реттеушілермен арақатынасы, оның жалпы жүйедегі орны адамдардың мінез-құлқында басшылыққа алатын құндылықтар мен бағдарлар). Мұнда және құқықтың дінмен және адамгершілікпен байланысы анықталды. Құқық пен діннің қатынасы діни құқықтық жүйелер ерекшеліктерін нақтылауға мүмкіндік береді. Мұндай жүйелердің діни сипаты анық (мысалы, ислам құқығы) олардың негізгі принциптері, институттары мен нормалары ғана емес қалай болғанда да, олар діни постулаттармен байланысты және олардан қисынды түрде болуы. Бірегей маңыздылығы, бұл жүйелер ең алдымен діни басым қоғамға бағытталған сана, ал құндылықтар мен мінез-құлық ережелерінің иерархиясында басты орында Діни нұсқаулар жатыр. Қазіргі заманғы жүйелер қалыптасу кезеңінде және дамудың бастапқы кезеңдерінде теологиялық дереккөздерге сүйенді. жүктеу/скачать 25,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|