ОНҚ = Жалпы айлық қор / жұмысшылардың саны

ОНҚ = Жалпы айлық қор / жұмысшылардың саны

1. 
   Дәрежелі орташалар, оларға арифметикалық орташалар, гармоникалық орташалар, хронологиялық орташалар, геометриялық орташалар, квадраттық орташалар жатады.
   
2. 
   Құрылымдық орташалар, оған мода және медиана жатады.
   

Орташа шаманы есептеу үшін, алдымен әрбір нақты жағдайда осы орташа шама нені білдіретінін, оның әлеуметтік-экономикалық мағынасын, қандай шамалардың қатынасы арқылы есептелінетінін анықтап алу қажет. Содан кейін есептеп шығарылған орташа шаманың өзінің белгілі бір әлеуметтік-экономикалық мағынасы болу керек.

Әлеуметтік-экономикалық талдауда негізінен қолданылатын арифметикалық орташалар:

Арифметикалық орташанаң екі түрі бар:

1. 
   Егер белгілірдің жеке мәнін немесе варианттарды х; х; х...х деп, олардың санын n деп, ал орташа мәнін –, белгілердің соммасын деп белгілесек, арифметикалық орташаның жай түрінің формуласын келесі түрде көрсетуге болады:
   

2. 
   Егер жиынтыққа белгілердің немесе варианттардың мәндері бірдей кездеспейтін жағдайда, яғни жиілік белгілі болса, орташа шаманы арифметикалық орташаның өлшемдес түрін қолданады.
   

Мысалы: Еңбек стажы бойынша жұмысшылар келесіме бөлінген:

Жұмысшылардың орташа еңбек стажын анықтау қажет:

3. 
   Кейбір жағдайларда белгілердің жеке мағыналары белгілі, ал олардың жиілігі немесе варианттары берілмеген, ол болса xf, яғни f-белгісіз болған жағдайда. Орташа шаманы анықтау үшін Z = fx, осыдан f = ; енді = формуласын яғни f-ті x пен Z арқылы қарастырсақ x = ; бұл формуланы үйлесімді орташаның өлшемдес түрі дейді.
   

1. 
   Егер xf көбейтіндісі бірге тең болса, орташалайтын шаманы үйлесімді орташаның жай түрі қолданылады
   

4. 
   Орташа өсу коэфиценттін анықтау үшін геометриялық орташаны қолданады:
   

5. 
   Егер орташалайтын белгілердің бастапқы және соңғы мағынасы берілген жағдайда орташа шама келесі формуламен есептеледі:
   

6. 
   Егер орташалайтын шама квадраттық функция ретінде берілген болса, квадраттық орташаның жай түрі қолданылады:
   

ал f жиілік берілсе, квадраттық орташаның өлшемдес түрі қолданылады:

7. 
   Егер орташалайтын шама белгілі бір уақытқа берілетін болса, онда орташалайтын шаманы хронологиялық орташаны қолданып анықтайды.