1 Пәннің мақсаттары мен міндеттерін тұжырымдаңыз. Ғылым дамуының негізгі кезеңдерін сипаттаңыз
жүктеу/скачать 4,25 Mb.
|
цито сессия
| Провизорлық мүшелер (нем. provisorisch — алдын-алы, уақытша) — омыртқалылардың ересек дараларында болмайтын, тек ұрықтың дамуы үшін ғана қажет уақытша мүшелер. Оларға - саруызды қапшық және ұрық қабықтары - қағанақ (амнион), хорион, аллантойстар жатады. Провизорлық мүшелер ұрықты механикалық зақымданудан сақтайды, оның дамуы үшін қолайлы жағдайлар - сұйық орта қалыптастырады және тыныс алу, қоректену, бөліп шығару, қозғалу, қантүзу және т.б. қызметтерді атқарады.
16 билет 1 сурак Құрылымның қандай ерекшеліктері ядроға оның қызметін орындауға мүмкіндік береді? 1. Өзіне тән ядролық кеуектері бар қос мембрананың болуы, соның арқасында ядроның цитоплазмамен байланысы қамтамасыз етіледі. 2. РНҚ синтезделетін және рибосомалар түзілетін ядролардың болуы. 3. Жасушаның тұқым қуалайтын аппараты болып табылатын және ядроның бөлінуін қамтамасыз ететін хромосомалардың болуы. 2 сурак Адамның терісі қандай ұлпалардан түзілген? Бұл ұлпалар қалай ерекшеленеді? Эпителий ұлпасы Эпителий ұлпалары (textus epitelialus) iшкi, сыртқы орта шекарасында (ас қорыту жолының кiлегейлi қабығы, терi сыртқабықшасы, сыртқы ортамен байланысқан түтiктi және қуыс ағзалар), әрі организмнің iшкi ортасында (эндокриндi жасуша) орналасады. Эпителий ұлпасы: жабынды және безді эпителий болып екіге бөлінеді. Жабынды эпителий ұлпасы организмді қаптап, оның ішкі ортасын қоршаған сыртқы ортадан бөліп тұрады. Эпителий ұлпасы бір-бірімен тығыз орналасқан эпителий жасушаларынан (эпителиоциттерден) құралған. Эпителий ұлпасы шекаралас борпылдақ дәнекер ұлпасынан негіздік жарғақ (базальды мембрана) оқшауланады. Дәнекер ұлпасы Дәнекер ұлпасы (textus соп- nectivus; лат. textus — ұлпа, connectivus — дәнекер) — адам мен жануарлар организмдерінің барлық мүшелері құрамына кіретін, денедегі ең көп тараған ұлпа. Дәнекер ұлпасы — мезенхимадан дамып, организмнің ішкі ортасын құрайды. Құрылысы жағынан дәнекер ұлпасы жасушалардан және жасушааралық заттан тұрады. Оның кейбір түрлерінде жасушалар басым болады, ал басқа өкілдерінде керісінше жасушааралық заттар көбірек болады. Дәнекер ұлпасының атқаратын қызметі жасушалар мен жасушааралық заттың арақатнасына тікелей байланысты. Сұйық дәнекер ұлпасы қан мен лимфада қоректік (трофикалық) және қорғаныс қызметтері басымырақ, ал жасушааралық заттары тығыз, қатты ұлпаларда (шеміршек, сүйек ұлпалары) тіректік және механикалық қызметтер жақсы жетілген. Дәнекер ұлпасының 4 түрі бар 1. Шеміршекті 2. Сүйек 3. Май 4. Қан 1.Шеміршекті дәнекер ұлпа жасушалары домалақ пішінді, әр жерде топтанып тұрады. Жасушааралық заттары мөлдір болады. Омыртқалардың бірімен - бірі байланысқан жері, көмей қақпағы, кеңірдек пен құлақ қалқаны шеміршекті дәнекер ұлпасынан түзілген. Мұрынның, жіліктердің, қабырғалардың ұштары да шеміршекті ұлпа. Шеміршектер қатты болғанымен серпінділік қасиеті бар. 2. Сүйекті дәнекер ұлпа құрамында кальций тұзы бар, бірімен-бірі байланысқан сүйек тақташаларынан түзіген. 3.Борпылдақ талшықты дәнекер ұлпасының талшықтары бірімен-бірі өріліп, жасушалары тығыз орналасқан. 4.Қан - дәнекер ұлпа. Қан мен дәнекер ұлпаларының жасушалары ұқсас болғандықтан, қанды дәнекер ұлпасына жатқызады. Бұлшық ет ұлпасы Бұлшықет ұлпасы (textus mus- cularis; лат. textus — ұлпа; лат. Musculus — бұлшық ет) — адам мен жануарлар организмдерінде жиырылу қызметін атқарып, қимыл-қозғалыстарды іс жүзіне асыратын ұлпа. Омыртқалы жануарлар денесінде бұлшықет ұлпасының үш түрі болады Бұлшықет ұлпасы - денедегі бұлшықеттерді түзеді. Бұлшықет ұлпасына тән қасиет оның - жиырылғыштығы, жиырылуы арқылы ағза мен мүшелерді қозғалысқа келтірді. Бұлшықет жасушалары ұзын, жіңішке болғандықтан оларды талшықтардеп атайды. Талшықтарында бір - бірімен қатарласа орналасқан өте көп жиырылғыш жіңішке миофибриллалар (грекше "myos" - бұлшықет, латынша Fibrilla - талшық, жіпше ) болады. Бұлшықеттердің жиырылғыштық қасиеті осы миофибриллаларға байланысты. Жүйке ұлпасы Жүйке ұлпасы жүйке жасушаларынан түзілген. Жүйке жасушасының құрылысы: денеден қысқа өсінділер мен ұзын өсіндіден тұрады. Қысқа өсінділері көп ағашқа ұқсап тармақталғандықтан осылай атаған, ұзын өсіндісі біреу, оны аксон дейді. Ұзын өсіндісі тармақталмаған 3 сурак Эмбрионның дамуының негізінде жатқан биологиялық процестер туралы түсінік-индукция, детерминация, бөліну, жасуша миграциясы, өсу, дифференциация, жасушаның өзара әрекеттесуі, жойылу. Провизорлық органдар туралы түсінік, олардың рөлі мен құрылымы. Ұрықтық немесе эмбрионның дамуы тірі ағзаның дамуы анасының ағзасынан тыс немесе оның ішінде жұмыртқа қабықтарында болады. Осы эмбрионның даму барысында аналық жасушадан өз бетінше өмір сүруге қабілетті әртүрлі органдар мен тіндерден тұратын көп жасушалы организм пайда болады. Барлық жануарларда эмбрионның дамуы жұмыртқаның ұрықтандыруын немесе партеногенез жағдайында, оның активтендірілуін қамтиды, одан кейін ұсақтау, гаструляция, органогенез кезеңдері жүреді, одан кейін жұмыртқа қабығынан шығу немесе туылу. Эмбрионның дамуы ана ағзасында немесе су ортасында болады. Ұрықтандыру үшін жұмыртқаны ұсақтау керек, оның барысында ол біртіндеп және бірнеше рет бластомерлерге бөлінеді-алдымен ірі, содан кейін одан да көп және одан да көп ұсақ жасушалар. Нәтижесінде көп жасушалы организм — эмбрионды даму сатылары басталады. Ұсақтаудың бөлу тізбегі саралаудың пайда болуына, яғни ұрықтың бөліктері арасындағы айырмашылықтың пайда болуына алғышарттар жасайды. Жұмыртқаның әртүрлі бөліктерінен пайда болған жасушалардың цитоплазмасының біртекті емес құрамын бастапқы саралау. Эмбрионалды жасушалардың қозғалу қабілеті де ересек ағзаның ағзаларын қалыптастыру үшін маңызды. Гаструляция кезеңінде ұрық жапырақтары оқшауланады, нәтижесінде үш қабатты құрылым пайда болады — эктодерма (сыртқы қабат), энтодерма (ішкі қабат), мезодерма (аралық қабат). Ерте даму сатысында эмбриональды жасушалар әртүрлі бағыттарда дами алады, бірқатар факторлардың әсерінен олар біртіндеп детерминацияланады жүктеу/скачать 4,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|