1. Сөзжасам және граматика
жүктеу/скачать 23,41 Kb.
|
| Лексикалық мағынасы: Лексикалық мағына – зат, қасиет, процесс, құбылыс және т.б Сөздердің лексикалық ортақтығы, әдетте, түбір морфемада – концептуалды ойды жеткізушіде жатыр. Демек, лексикалық мағына сөздің семантикалық жағы болып табылады және стандартты (тұрақты) өрнектен айырылады. Классикалық анықтамасы бойынша В.В. Виноградовтың пікірінше, сөздің лексикалық мағынасы «берілген тілдің грамматикасының заңдылықтарына сәйкес жасалған және осы тіл сөздігінің жалпы семантикалық жүйесінің элементі болып табылатын пәндік-материалдық мазмұн». Сөздің мағыналық құрылымында тілдің басқа жақтары сияқты жаңаның элементтері, өмір сүретін, дамып келе жатқан және ескінің элементтері, өлетін, өткенге шегінетін элементтері бар. Сөздің тікелей бейнелейтін бірнеше еркін мағыналары болуы мүмкін әртүрлі заттар және шындық құбылыстары (қараңыз. қалпақ – «бас киім» және «бірнеше мақалаларға ортақ үлкен әріппен жазылған айдар»).
1) сөз атауға қызмет ететін объект («сөз – объектілерді, процестерді, қасиеттерді атау үшін қызмет ететін тілдің ең маңызды құрылымдық-семантикалық бірлігі» - О.С. Ахманованың ұсынған сөзінің анықтамасы); 2) дыбыс қабықшасы (келесі анықтама: сөз – мағынасы бар және сөйлеуде дербес тұтастықта қолданылатын дыбыс немесе дыбыстар кешені – А.В. Калинин); 3) адам санасында туындайтын атаулы объект туралы түсінік (қараңыз. сөз - объект, процесс, шындық құбылысы, олардың қасиеттері немесе олардың арасындағы байланыстар туралы ұғымды білдіретін тілдің ең қысқа бірлігі – Д.Э. Розенталь) . Үш элемент те бір-бірімен байланысып, семантикалық үшбұрыш деп аталатын үшбұрышты құрайды, оның төбесі сөздің дыбыстық қабығы, ал қарама-қарсы екі бұрышы тақырып пен ұғым болып табылады. Сөздің фонетикалық қабықшасы (яғни дыбыстардың реттілігі) адам санасында және тіл жүйесінде бір жағынан шындық субъектісімен (құбылыс, процесс, белгі), екінші жағынан байланысты. , осы тақырыптың тұжырымдамасымен, идеясымен. Концепт сөз мағынасының қалыптасуына негіз болады. Сөз мағынасы – зат (құбылыс, процесс, белгі) туралы ойдың сөзде бейнеленуі, ол адамның психикалық әрекетінің жемісі. Ол салыстыру, жіктеу, жалпылау сияқты ойлау процестерінің түрлерімен байланысты. Сөздің мазмұны ретіндегі мағынасы сыртқы дүниенің заттары мен құбылыстарының адам санасында бейнеленуі ретіндегі ұғыммен байланысты. Бұл мағынада сөз мағынасында тілдік және экстралингвистикалық мазмұнның диалектикалық бірлігі бекітіледі. Сөздің лексикалық мағынасы осылайша оның бір жағынан сәйкес ұғыммен, екінші жағынан тілдегі қалған сөздермен арақатынасы арқылы анықталады, т.а. тілдің лексикалық жүйесіндегі орны арқылы. Демек, мағына мен ұғым бір-бірімен тығыз байланысты. жүктеу/скачать 23,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|