1 сұрақ Зат алмасу туралы жалпы түсінік және ондағы ферменттердің рөлі
Негіздердің комплементарлы жұптасуы кезіндегі ДНҚ репликациясы
жүктеу/скачать 4,52 Mb.
|
молек био
- Бұл бет үшін навигация:
- 23Репликация кезіндегі ДНҚ тізбектерінің үздікті және үздіксіз түзілуі
| 22Негіздердің комплементарлы жұптасуы кезіндегі ДНҚ репликациясы
ДНҚ-ның репликациясы - бұл ДНК молекуласының бірдей ДНК спиралдарының өндірісі. Әрбір молекула бастапқы молекуладан және жаңадан қалыптасқан шпалдардан тұрады. Репликация алдында ДНҚ бөлінбейді және жіптер бөлінеді. Репликалау үшін шаблон ретінде қызмет ететін репликалау форматы жасалады. Праймерлер ДНҚ-мен байланысады және ДНК полимеразы 5-тен 3-ге дейін жаңа нуклеотидтік тізбектерді қосады. Бұл қосымша жетекші тізбекте үздіксіз және үзілген жолда үзілген. ДНҚ тізбектерінің ұзаруы аяқталғаннан кейін, жолақтар қателерге тексеріліп, жөндеу жүргізіледі және ДНҚ аяғына теломерді дәйектемелер қосылады Репликация процессін (үрдісін) катилиздейтін ферменттер дәл және тез жұмыс істеуі керек. Бұндағы жылдамдықпен дәлдік репликация үрдісін бағыттайтын ерекше мультифермент арқылы іске асады. Ақуыздың бірнеше түрінен тұратын бұл кешен, күрделі әрі шыңдалған «репликация аппараты» болады. Адамның ДНК-сында 3000 млн жұптасқан негіз және шамамен 100 000 ген болады. ДНҚ-ның басым бөлігінде (шамамен 65%) код болмайтындықтан ондай бөлік қандай да бір айқын функция жүрмейді деген жорамал жасалынған. Нақтылап айтқанда бұндай бөлікте белоктың синтезі де, РНК синтезі де кодталынбайды.ДНҚ-ның матрицалық активтілігі ондағы нуклеотид ретінің ДНҚ немесе РНҚ нуклеотидтерінің ретіне негіздердің комплементарлы жұптасуы арқылы (А-Т немесе Г-Ц) білінеді. Бұл процесте әрбір полимерленбеген комплементарлы нуклеотид мономері ДНҚ тізбегінің бірімен комплементарлы жұптасады. Осылайша нуклеотидтің әр дарасы полимерленіп ДНҚ-ның матрицалық тізбегінің бойында жаңа полинуклеотидті тізбек түзеді. 23Репликация кезіндегі ДНҚ тізбектерінің үздікті және үздіксіз түзілуі Репликация процессі геликаза ферментімен іске асырылатын ДНҚ қос спиральінің жазылуымен бір-бірінен ажырасуымен басталады. Бұдан кейін ДНҚ – полимераза ферменті ДНҚ-ның бір тізбегіне бекіп, осы тізбек бойымен жылжиды. Бұл фермент ДНҚ тізбегіндегі кезекті негізге жеткенде бос нуклеотидтер тізбекке жақындап олардың ішінен комплементарлы негізі болатын онымен сутекті байланыс орнатады. Ферменттің бос нуклеотидті тізбектегі нуклеотидпен байланыстыру нәтижесінде ДНҚ-ның жаңа қос тізбегі ұзарып отырады. Бұл ұзару тек 51 → 31 бағытында бола алады. Бұндай жағдайда ДНҚ бір тізбегі ғана үздіксіз көшіріліп алынады, себебі ДНҚ полимераза қос спиральді жазып бір-бірінен ажырататын ферменттің бағытымен жылжып отырады. Бұл процесті (үрдісті) үздіксіз репликация деп атайды. Келесі тізбекті көшіру (копиялау) әркезде жаңадан басталуы керек, себебі ДНҚ – полимераза ДНҚ-ның спиральін жазып, қос тізбекті бір-бірінен ажырататын ферменттен 5 → 3 бағытында алшақтауы керек. Нәтижеде тізбекте жалғаспаған бөліктер пайда болады, себебі ДНҚ – полимераза жаңадан синтезделінген, ДНҚ 3-ші және 5-ші бөліктерін өзара байланыстыра алмайды. Бұл үзілген бөлікті жалғау үшін басқа фермент ДНҚ-лигаза қажет. Бұндай репликацияны үздікті репликация деп атайды. Ал Уотсон мен Крик ұсынған ДНҚ репликациясы жартылай консервативті репликация деген атпен белгілі, себебі жаңадан түзілген қос спиральдың әрқайсысында ДНҚ-ның бастапқы қос спиралінің бірі сақталынады. жүктеу/скачать 4,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|