1-тақырып. Кіріспе. Адам организмінің өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары
Балалар мен жасөспірімдердің ӨТС-ы
жүктеу/скачать 0,97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тыныс алудың нервтік және гуморальдық реттелуі
- Тыныс алу мүшелерінің қызметіне сыртқы ортаның әсері.
| Балалар мен жасөспірімдердің ӨТС-ы
Бала Жасы 6 7 10 12 15 17 Ер бала 1200 1400 1630 1975 2600 3520 Қыз бала 1100 1200 1460 1905 2530 2760 Ересек адам 1 минөтте өкпесінен 6-7 л ауаны өткізеді. Алмасатын ауаның мөлшері адамның салмағына, бойына байланысты. Тыныс алудың нервтік және гуморальдық реттелуі . Төменгі дәрежелі тыныс алу орталығы сопақша мида орналасқан. Ол дем алу мен дем шығаруға жауапты екі бөлімнен тұрады. Тыныс алу орталығындағы жүйке жасушаларының қозуы қандағы көмірқышқыл газының концентрациясына байланысты (гуморальды фактор). Көмірқышқыл газының тыныс орталығына әсері екі түрлі жолмен іске асады: а) нейрондарды қоректендіретін қанның құрамының тікелей әсері; б) рефлекторлы жолмен көмірқышқыл газының арнайы хеморецепторларға әсері. Бұлардан басқа рефлекторлы түрде болатын тыныс алу мүшелерінің қызметінің реттелуінің де маңызы үлкен. Айталық, дем алғанда өкпе керіледі де, оның қабырғасындағы және қабырға аралық бұлшықеттер мен диафрагмада орналасқан барорецепторлар тітіркенеді. Оларда пайда болған импульстар орталыққа тепкіш жол арқылы сопақша миға барып, оның нейрондарының қызметін тежейді де, дем алу тоқтап, дем шығару басталады. Өкпенің керіліп созылуы тоқтасымен тыныс алу орталығына баратын импульстер тоқтап, нейрондардың қозғыштығы артады да қайтадан дем алу басталады. Тыныс алу мүшелерінің қызметіне сыртқы ортаның әсері. Құрсақтық кезеңде ұрық оттегімен плацента арқылы қамтамасыз етіледі, оның жүйке жүйесіндегі тыныс орталығы 7 айлығында толық жетілгенімен қызмет атқармайды. Жаңа туылған нәрестенің алғаш дем алу механизмі қанда еріген көмірқышқыл газының концентрациясының тынысалу орталығындағы жүйке жасушаларына әсер етуімен байланысты. Бала туыларда плаценталық қанайналу бұзылып, қандағы жиналып қалған көмірқышқыл газының концентрациясы артып, тынысалу орталығының жүйке жасушаларына әсер етеді. Соның нәтижесінде тынысалу орталығы белсендіріліп, тынысалу механизмі іске қосылады да бала алғаш дем алады. Егер әйел ұзақ босанатын болса, ұрықтың қанында көмірқышқыл газы көбейіп, баланың тыныс алуы басының жатырдан шығуынан бұрын басталады. Мұндай жағдайда баланың тыныс жолдарына ұрық сұйықтығы кіреді де, бала тұншығады, шетінеп кетуі де мүмкін. Тұншығу (асфиксия) бала туғаннан кейін де болатын жағдайлар байқалады. Бала тірі, жүрегі соғып тұрады, бірақ дем алып, дем шығаруы өте әлсіз. Туа болған асфиксия тыныс жолдарының бекітіліп қалуына немесе жүйке жүйесіндегі тыныс орталығы дұрыс қызмет атқармағандықтан организмге оттегінің аз жеткізілуіне байланысты. Асфиксияның жеңіл түрлері туа және жүре келе жүйке жүйесінің, жүрек-қантамырларының, тыныс жүйесінің ауруларына, далаға шықпай, үнемі үйде отыра беруіне байланысты болуы мүмкін. Оттегінің мөлшері аз болса да, тым көп болса да адам ға әсер етеді. Мысалы, тауға шыққанда оттегінің аздығынан адамның «жүрегі айныйды», бұлшық еттері әлсірейді. Ал егер 3 атмосферадан жоғары таза оттегімен дем алғанда ұстама, өкпенің қабынуы сияқты аурулар пайда болады, тіпті адам өліп кетуі мүмкін. жүктеу/скачать 0,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|