1-тақырып. Кіріспе. Адам организмінің өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары

И.П.Павлов барлық рефлекстерді шартты және шартсыз рефлекстер деп екіге бөлді

жүктеу/скачать 0,72 Mb. бет 15/83 Дата 17.10.2023 өлшемі 0,72 Mb. #117687

Бұл бет үшін навигация:

• Шартсыз рефлекс Шартты рефлекс

И.П.Павлов барлық рефлекстерді шартты және шартсыз рефлекстер деп екіге бөлді. Шартты және шартсыз рефлекстердің айырмашылығы Шартсыз рефлекс Шартты рефлекс 1 Туа пайда болған 1. Жүре пайда болған 2. Тұқым қуалайды 2. Тұқым қуаламайды 3. Рефлекторлық доғасы жүйке жүйесінің төменгі дәрежедегі жұлын, сопақша ми секілді бөлімдері арқылы қалыптасады 3. Рефлекторлық доғасы ми сыңарларының қыртысында қалыптасады. 4. Шартсыз рефлекс қалыптасу үшін қосымша жағдайлар қажет емес 4. Қажет Шартсыз релекстер ұрық кезеңінде де, бала туылғаннан кейін қалыптаса береді. Айталық, қорғаныс рефлексі,сору тамақтану туғаннан ақ болады, ал жыныс рефлекстері жыныстық жетілу кезінде пайда болады.Шартты рефлекстер тұқым қуаламайды тек өмір тәжірбиесінің негізінде, сыртқы ортамен байланыстың арқасында пайда болып отырады.Шартты рефлестер организмді сыртқы ортаның өзгермелі жағдайларына бейімдейді. Балалардың шартты реф. бақылау арқылы олардың миының даму дәрежесін, ақыл ойының дамуын бақылуға болады. Барлық шартты рефлекстердің қалыптасуы үшін сыртқы ортаның қажетті жағдайларын тудыру керек: - әсер етуші шартты және шартсыз тітіркендіргіштер қажет; - шартты тітіркендіргіштердің әсері шартсыз тітіркендіргіштердің әсерінен сәл бұрын басталып (15-20 сек), олар біраз уақыт әсер ету керек; - тітіркендіргіштер тұрақты ретпен әсер ету керек; - аталған жағдайлар ұзақ уақыт қайталану қажет; -шартты тітіркендіргіштердің шартсыз тітіркендіргіштен әлсіздеу болуы; - ми қыртысының қызметі дұрыс болу керек. Балаларда шартты рефлекстерді тудыру үшін 3 жасқа дейін шартты әсер ретінде баланың жақсы көретін тамағын немесе ойыншығын қолданады. Мысалы баланы жүргізіп үйреткенде кәмпит немесе ойыншықты көрсетіп шақырады да бала тәй-тәй басып келгенде бере қояды. Кейіннен кәмпитті алуға ұмтылған бала аяғын тезірек басуға ұмтылады. Сөз әсеріне шартты рефлекс тудыру үшін 3 жасқа дейінгі балаларда негізінен 3 жағдайды сақтау керек. Сонда бала тез, уақытында сөйлеп үйренеді: 1. Үйретіп отырған сөздің мағынасына байланысты бейненің болуы. Мысалы, «әке» деген сөзді үйрету үшін «әке» деп айтып отырып, әкесін көрсету керек. 2. Сөзді айтушы болу керек және алғаш кезде ол тұрақты кісі, айталық шешесі болуы тиіс. Сөзді айтушы болмаса , бала сөйлеп үйренбейді. Мыс; сақау адамдардың баласы сөйлеу қабілеті бола тұра, сөйлеп үйренбеуі мүмкін 3. Бала сөздің мағынасына байланысты затты дұрыс көріп тұру керек. Мұндай жағдай 3 жасқа дейін ғана. Кейін баланың сөз қоры көбейіп, маңызы төмендеп, біртіндеп жойылады.3 жастан кейін сөзді айтушының бейенің тұрақты болуы шарт емес мысалы кішкетай баланы бөтен адам сөйлетсе, ол тұрып қалады, болмаса жылап жібереді.Өсе келе ол кітап оқып, мұғалімдердің айтуымен, теледидардан жаңа сөздер үйренеді. Баланың алғашқы аптаның өмірінен шартты рефлекстер пайда болады.5-10-шы күндері тамақтануға байланысты шартты рефлекстер қалыптасады. 3-4 айлық кезінде баланың ажырату шартты рефлекстері пайда болады. Көп дыбыстардың ішінен анасының дауысын айыруы 4-ші айда баланың дыбыс шыққын жаққа қарай басын бұрып қолын созыпгу-гулей бастайды,содан кейін жарыққа деген шартты рефлекстер қалыптасады.3-4 Айда сыртқыортаны бағдарлау рефлексі қалыптасады. 5-7ж қозу мен тежелу күшейе түседі.Ішкі тежелу жақсарады,ми қыртысының жұмысы артады. Бала 15-20мин. бір нәрсеге зейін тоқтата алады.Баланың сөзге байланысты санасы 5-7жаста жақсы дамиды. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу: