№1. Тақырып. Ойлау мәдениетінің пайда болуы. Дәріс жоспары

3. Ғарифолла Есім «Фәлсафа тарихы» – Алматы, 2000. 
4. Ғарифолла Есім «Қазақ философиясының тарихы» – Алматы, 2006. 
5. Ғарифолла Есім «Адам-зат» – Астана, 2008. 
6. Бертран Р. «История западной философии» – М.: Издатель Litres, 2018. – 
1195 с. 
7. Джонстон Д. «Философияның қысқаша тарихы. Сократтан Дерридаға 
дейін».Ғылыми ред. Нурышева Г.Ж. – Астана, 2018.– 216 б. 
8. Хесс Р. «Философияның таңдаулы 25 кітабы». Ғылыми ред. Раев Д.С. – 
Астана, 2018.–360 с. 
9. Кенни Э. «Батыс философиясының жаңа тарихы. 1-том: Антика 
философиясы» / ғылыми редактор Молдабеков Ж. Ж. – Астана, 2018. – 
408 с. 
10. Кенни Э. «Батыс философиясының жаңа тарихы. 2-том: Орта 
ғасырфилософиясы» / ғылыми редактор Оспанов С. – Астана, 2018. – 400 с. 
11. Карен Армстронг Иудаизм, христиандық пен исламдағы 4000 жылдық 
ізденіс: Құдайтану баяны/ Научн.редактор Кенжетай Д. – Астана, 2018. – 496 
с. 
№14. Тақырып. Дін философиясы. 
Дәріс жоспары 
1. Дін және философиялық білім. 
2. Діннің алғашқы формалары. Алғашқы діни формалардың мәселелері: 
эволюционизм (У.Тейлор), структурализм (Леви-Брюль, Леви-Строс), 
марксизм (С.Токарев). буддизм және оның негізгі бағыттары.. 
3. Христиан дінінің пайда болу тарихы және негізгі формалары. Ислам. 
Исламның қалыптасуы, догматикасы және тарихи формалары.. 
Дәріс тезистері.
1. Дін және философиялық білім. Дін – дүниеге көзқарас және дүние 
түйсінімі, сондай-ақ осыларға сәйкес мінез-құлық пен ерекеше іс-әрекеттер 
(табыну). Ол Құдайдың немесе құдайлардың өмір сүруіне, оның табиғаттан 
тыс екендігіне сенуге негізделеген. Философиядағы сияқты дінді де әңгіме 
адамдар өз өмірінде негізге алуы тиіс дүние туралы ең жалпы түсінімдер 
туралы болады. Өйткені дін адамның дүниені түсіндіру мен өзін-өзі түсіну 
әркеті мен қажеттігі ретінде пайда болған. 
Әдетте, діни түсінімдер құдай туралы, дүниені құдайдың жаратқаны, 
жанның өлмейтіндігі, адамның орындауы тиіс құдай өсиеттері және т.б. 
туралы ілімде білдіріледі. Бұл іргетастық діни идеялар өз сипаты бойынша 
философиялық идеяларға ұқсас. Алайда олар дін шеңберінде негізделмейді, 
сенім негізінде қабылданады және ешқандай сынға ұшырауға жатпайды. 
Философия болса, өз тұжырымдарын дәлелдеуге ұмтылады. Ол логикалық 
пайымдаулардың көмегімен идеялардың теориялық жүйелерін дамытады 
және бұл ретте өз қорытындыларын үнемі сынға ұшыратады. Философиялық 

ой қасаң қағидалардан азат болуы тиіс, ал кез келген дінде оларға қандай да 
бір күмән келтіру күнә ретінде айыпталатын қағидалар бар. 
Философия автономды, онда зерде ешқандай қысымға бағынбайды 
және барлық шешімдерді өзі қабылдайды. Дін өктемшіл, ол адам зердесіне 
белгілі бір «зердеден тыс» қағидаларды тықпалайды. Философияда 
рационалдық үрдістердің дамуы оның теологиямен (құдайылық іліммен) – 
құдайдың мәні және іс-әрекеттері туралы ілімді негіздеудің діни-
философиялық жүйесімен шұғыл жік ажыратуына әкелді. Мұны бірқатар 
ойшылдар (Декарт, Спиноза, Кант, Гегель, Рассел және басқалар) жүзеге 
асырды. 
Алайда құдай болмысын дәлелдеу, діни догматтарды рационалды 
негіздеу міндеті қойылған кезде дін философиямен етене жақындаса түседі. 
Мұндай міндет қою діни философияның құрылуына әкеледі. Алайда бұдан 
діни ілім философиялық ілімге айналмайды: оның өзі емес, оны негіздеу 
философиялық болып шығады. Философия мен діннің арақатынасын 
мынадай сызбада ұсынуға болады: 
Әртүрлі діни-философиялық доктриналар бар, оларда діни мазмұн 
дәлелдемелермен бекітіледі. Бірақ дінмен үйлеспейтін толып жатқан 
философиялық ілімдердің өмір сүретіні де өз-өзінен түсінікті. Философтар 
дінге сенушілер де, атеистер де болуы мүмкін. 
Дін философиясының пәндік саласы діннің дүниеге көзқарастық 
проблемаларын зерделеу, діннің негізінде жатқан жалпы идеялар мен 
принциптерді зерттеу болып табылатынын түсіну маңызды. 
Дін философиясы бұл «діни дәстүрлерге қатысты орталық тақырыптар мен 
түсініктердің философиялық сараптамасы». Мұндай тақырыптардағы 
философиялық пікірталастар ежелгі дәуірден бастау алады және белгілі 
болып келеді мәтіндер философияға қатысты. Бұл сала философияның 
көптеген басқа салаларымен байланысты, соның ішінде метафизика, 
гносеология, және этика.  
Дін философиясы ерекшеленеді діни философия өйткені ол белгілі бір мәселе 
туындаған мәселелерді зерттемей, жалпы діннің табиғатына қатысты 
сұрақтарды талқылауға тырысады сенім жүйесі. Кім екенін анықтайтындар 
оны ерсі түрде жүзеге асыра алады сенушілер немесе сенбейтіндер. 
Философ Уильям Л. Роу дін философиясын сипаттады: «негізгі діни 
нанымдар мен түсініктерді сыни тұрғыдан тексеру». Дін философиясы Құдай 
(немесе құдайлар) туралы баламалы нанымдарды, олардың түрлерін қамтиды 
діни тәжірибе, ғылым мен діннің өзара байланысы, жақсылық пен 
зұлымдықтың сипаты мен ауқымы және туу, тарих және өлімнің діни 
емделуі. Бұл салада діни міндеттемелердің этикалық салдары, сенім, ақыл-ой, 
тәжірибе мен дәстүрдің байланысы, ғажайыптар, қасиетті аян, мистицизм, 
күш пен құтқару туралы түсініктер бар.
Термин дін философиясы ХІХ ғасырға дейін батыста жалпы қолданысқа 
енбеді, және қазіргі заманға дейінгі және ерте заманғы философиялық 
еңбектердің көпшілігінде діни тақырыптар мен діни емес философиялық 
сұрақтар аралас болды. Азияда мысалдарға индуизм сияқты мәтіндер кіреді 

Упанишадтар, шығармалары Даосизм және Конфуцийшілдік және Будда 
мәтіндері. Грек философиялары ұнайды Пифагоризм және Стоицизм діни 
элементтер мен құдайлар туралы теорияларды, және Ортағасырлық 
философия үлкен үш монотеистік ықпал етті Ибраһимдік діндер. Батыс 
әлемінде ерте заманғы философтар сияқты Томас Гоббс, Джон Локк, және 
Джордж Беркли діни тақырыптарды зайырлы философиялық мәселелермен 
қатар талқылады.
Дін философиясының кейбір аспектілері классикалық түрде оның 
бөлігі ретінде қарастырылды метафизика. Жылы АристотельКеліңіздер 
Метафизика, мәңгілік қозғалыстың міндетті түрде алдын-ала себебі болды 
қозғалмайтын қозғалғыш, ол, қалау немесе ойлау объектісі сияқты, қозғалмай 
қозғалыс тудырады. Алайда, бүгінгі күні философтар тақырып үшін «дін 
философиясы» терминін қабылдады және әдетте оны жеке мамандандыру 
саласы ретінде қарастырады, дегенмен оны әлі күнге дейін кейбіреулер 
қарастырады, әсіресе Католик философтар, метафизиканың бөлігі ретінде. 

жүктеу/скачать 1,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: