1 заңды тұлғалардың қызметін реттейтін нормативтік құжат. Заңды тұлғалардың Жарғысын құрылтайшы белгілейді

Жарғы

2) заңмен және басқадай құқықтық актімен белгіленген ережелер жинағы. Ол белгілі бір сала бойынша мемл. басқару органдары мен шаруашылық саласындағы заңды тұлғалардың міндеттері мен құқықтарын белгілейді (мысалы, белгілі бір сала қызметкерлерінің тәртібі туралы Жарғы;

3) мемлекеттің Қарулы Күштері құрамалары мен бөлімдеріндегі ішкі тәртіп ережелері мен әскери іс-қимыл жүргізу ретін айқындайтын құжаттардың жалпылама атауы (қ. Әскери жарғы);

4) Ресей империясының қазақ даласын әкімш. тұрғыдан басқаруға арналған құқықтық ережелерінің жалпылама атауы. Мысалы, “Сібір қазақтары туралы жарғы” (1822) Орта жүзде хандық билікті жойып, әкімшілік басқару жүйесін Ресей үкіметінің басқаруына тікелей көшірді.

Жарғы — дәстүрлі қазақ қоғамындағы заңдар жинағының атауы. Ежелгі түркі тіліндегі “иар” (“жар”) сөзінен шыққан. Мағынасы — әмір, әмір беру, билік айту. Ал “Кодекс Куманикусте” бұл сөз — jar түрінде жазылған, мәні — шешім, берілген әмір. Қазақ хандығын билеген Тәуке хан заманында ұлы билер Төле би, Қаз дауысты Қазыбек би, Әйтеке би, т.б. қатысуымен ел ішіндегі құқықтық қарым-қатынастарды реттейтін заңдар жинағы — “Жеті жарғы” құрастырылды. Жарғы, негізінен, хан тарапынан бекітілген шешім болғандықтан, ол бүкіл хандық аумағында орындалуға тиіс болды. “ Жарғы ” термині қазіргі кезде “устав” сөзінің баламасы ретінде қолданылып жүр.

Жарғы-күрделі құжат. Оның құрылымы мен мазмұны Қазақстан Республикасы заңнамалары бойынша белгіленеді.

Мемлекет заңына сәйкес жарғы мен құрылтай шарты, құрылтай құжаттары болып танылады. Жарғы немесе құрылтай шарты фирманың айқындаушы құжаттары ретінде міндетті нотариалық куәландырады, талап етеді. Онсыз олар заңды деп танылмайды.

Екі құжат мазмұндары сәйкестендіріліп, мұқият өңделуі тиіс. Олар банктер, салық, төрелік сот, заң және рұқсат қағаз беруші ұйымдар тарапынан қатаң тексеруден өтеді. Жарғы жазылғаннан кейін басқа нәрселермен айналысқыңыз келсе, жарғыны ауыстырып, қайта тіркеуден өтуге тура келеді. Жарғыны мемлекеттік өкімет және басқару органдары бекітеді, ал қоғамдық ұйымдардың жарғыларын құрылтайшылар жиналыста қабылдайды және бекітеді.

Жарғылар типтік сипаттағы және дара сипаттағы жарғы болып екіге бөлінеді.

Мемлекеттік ұйымдардың жарғыларын жоғары тұрған мемлекеттік органдар бекітеді. Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын ұйымдардың жарғыларын жергілікті атқару органдары бекітеді. Мемлекеттік емес ұйымдардың жарғыларын сол ұйымның иелері, ұжымы бекітеді. Жарғыны бекіту оны әділет органдарында мемлекеттік тіркеуден өткізбес бұрын сол ұйым иелері немесе ұжымы тарапынан жүзеге асырылады. Қоғамдық бірлестікер жарғыларын сол бірлестіктердің құрылтайлары бекітеді. Заң құжаттары; жарғы, ереже, тұжырымдама, кодекс құрылымы, қажетті деректемелер, қолданылатын тілдік құралдары жағынан бір – біріне ұқсас келеді.

Жарғының деректемелері:

1. 
   Құрылтайшылар жиналысының бекіту белгісі.
   
2. 
   Мемлекеттік тіркеу белгісі.
   
3. 
   Мәтіннің атауы.
   
4. 
   Жарғының мәтіні.
   
5. 
   Фирма атқарушы органы басшысының қолы.
   

Мемлекет заңына сәйкес құрылтай құжаттары жарғы мен құрылтай шарты болып танылады. Дегенмен ұйымдастырушыларға қалыптасу, тіркелу барысында басқа да құжаттар толтыруға тура келеді. Президенттің «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы» Жарлығына сәйкес, түрлі қуқықтық ө ұйымдық нысандар әділет органдарына құжаттардың әр түрлі мәтіндерін ұсынады. Олардың жалпы жобасы мынадай: арыз,, құрылтай және басқа құжаттар пакеті, Мемлекеттік тірлеу үшін алымдардың төленгенін растайтын түбіртек немесе оның көшірмесі. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін тіркеу құжаттарының толық пакеті мынадай:

• 
  Тіркеу туралы арыз;
  
• 
  Құрылтайшылар бекіткен жарғы;
  
• 
  Құрылтай шарты (құрылтайшы біреуден көп болса);
  
• 
  Құрылтай құжаттарында көрсетілген негізгі жарғылық қордың 25 пайызы банк депозитіне төленгендігі жөнінде банктен алынған анықтама ( ал заттай төленсе, аудиторлық тұжырымдама керек болады);
  
• 
  Санақ карточкасы;
  
• 
  Егер құрылтайшылардың біреуі мемлекеттік кәсіпорын болса, меншік иесінің немесе оның өкілінің келісімі;
  
• 
  Заңды тұлғаның мекен - жайын растайтын құжат;
  
• 
  Тіркеу үшін алымдардың төленгендігін растайтын түбіртек немесе оның көшірмесі.
  
• 
  Жарғы немесе құрылтай шарты, фирманың негізгі құжаттары ретінде, міндетті түрде нотариалдық куәландыруды талап етеді. Онсыз олар заңды деп танылмайды.
  

• 
  жалпы ережелер: ұйымдық - құқықтық нысаны, атауы,мекен – жайы;
  
• 
  қызметінің мақсаты мен мәні (туризм, сауда, жарнамалық және делдалдық қызмет т.б.);
  
• 
  серіктестік қатысушыларының құқықтары мен міндеттері және жауапкершілігі;
  
• 
  мүлкі, қорлары,табысы;
  
• 
  басқару және бақылау органдары;
  
• 
  жұмысшылардың еңбегі, жалақысы және оларға берілетін әлеуметтік кепілдіктер;
  
• 
  есепке алу және есеп беру; дауларды шешу қызметін тоқтату.