№1 Зертханалық жұмыс Тақырыбы: Салыстырмалы тығыздықты анықтау Жұмыстың мақсаты

№1 Зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Салыстырмалы тығыздықты анықтау 
 
Жұмыстың мақсаты. 
Тамақ өнімдерінің салыстырмалы тығыздығын анықтау 
Тығыздығы шикізат немесе өнім жағдайының көрсеткіші болып 
табылады (сұйық, қатты). Жиі өнімдерді сәйкестендіру үшін тығыздықты 
анықтау әдісін қолданады, себебі ол ерітіндідегі қоректік заттардың жанама 
көрсеткіші болып табылады. Тығыздығы (көлемді массасы) Мк тыныштық 
күйіндегі дене салмағының көлемі мен оның V көлемі деп аталады 
(кг/м
3
) 
Салыстырмалы тығыздық-зерттелетін заттың тығыздығының белгілі 
бір жағдайларда стандартты заттың тығыздығына қатынасы: 
Стандартты зат ретінде 4° және 760 мм.С температурада тазартылған 
суды қолданады. 
Бұл көрсеткіш (салыстырмалы тығыздық) көлемдік бірліктерді екі 
сұйықтықтың өлшенген және керісінше қайта есептеу үшін қажет. 
Ерітіндідегі салыстырмалы тығыздығы құрғақ заттардың концентрациясы 
неғұрлым жоғары. 
Егер температура 20°C-дан өзгеше болса, температуралық түзету енгізу 
қажет (сұйықтықтың әрбір түрі үшін әртүрлі). 
Ареометр көмегімен тығыздықты анықтаудың ең көп таралған әдісі. 
Ареометр-сұйықтар мен қатты денелердің тығыздығын өлшеуге арналған, 
бөліктерімен және төменде жүгі бар шыны қалта түріндегі аспап Ареометр 
құрылғысы Архимед заңына негізделген. Олар: - ареометрдің бату тереңдігі 
сұйықтықтың тығыздығына кері түсетін тұрақты салмақтағы ареометрлер; - 
тығыздығы ареометрдің бату үшін алынған немесе қосылған гирь салмағы 
бойынша ығыстырылған сұйықтықтың көлемін көрсететін белгіге дейін 
анықталатын тұрақты көлемді ареометрлер. 
Термоареометрлер де бар. Сұйықтықтың тығыздығын өлшеуге 
арналған тұрақты массаның ареометрлерін денсиметрлер деп атайды 
(тығыздық бірліктерінің шкаласы бар) сұйықтықта ерітілген заттардың 
пайыздық мөлшерін анықтайтын ареометр (спиртометрлер, сахариметрлер, 
қышқылға арналған ареометр), шартты бірліктерде есептеу беретін (арнайы 
металл спиртометр және т.б.). Олар шыны немесе металл. Зертханаларда 
жұмыс құралдарын пайдаланады. Ареометр әрқашан таза жуылған және 
кептірілген болуы керек, өйткені оның көрсеткіштері осыған байланысты. 
Ең дәл және сонымен қатар пикнометрдің көмегімен тығыздықты 
анықтау әдісі еңбекті көп қажет етеді. Пикнометр (грек. pyknós-тығыз), газ 
тәрізді, сұйық және қатты күйдегі заттардың тығыздығын өлшеу үшін 
қолданылатын арнайы формадағы және белгілі сыйымдылықтағы шыны 
ыдыс. 
Пикнометр 
тығыздығын 
өлшеу 
пикнометрдің 
номиналдық 
сыйымдылығына сәйкес пикнометрді мойында белгіге дейін немесе 

капиллярдың жоғарғы шетіне дейін толтыратын, ондағы заттарды (әдетте 
сұйық күйде) өлшеуге негізделген. Егер пикнометрдің бір белгісінің орнына 
шкала болса, көлемді өлшеу айтарлықтай жеңілдетіледі. 
Термометрдің денесі тығынмен жұмыс істейтін бүйірлік капиллярлы 
түтікшесі бар пикнометр өте ыңғайлы). Қатты денелердің тығыздығы оларды 
сұйықтықпен пикнометрге батырып анықтайды. Газдардың тығыздығын 
өлшеу үшін арнайы формадағы пикнометр қолданылады (шар тәрізді және 
т.б.). 
Тығыздықты 
анықтаудың 
пикнометриялық 
әдісінің 
негізгі 
артықшылықтары: өлшеудің жоғары дәлдігі (10-5 г/см3 дейін); заттың аз 
мөлшерін пайдалану мүмкіндігі (0,5-100 см3); пикнометрдегі сұйықтықтың 
бос бетінің шағын ауданы, бұл сұйықтықтың булануын және ауадан 
ылғалдың сіңірілуін жоққа шығарады; термостаттау және кейіннен өлшеу 
операцияларын бөлек жүргізу. 
Бұл әдіс консерві өнеркәсібінде сироптарда, шырындарда және т. б. 
еритін құрғақ заттардың үлесін анықтау үшін қолданылады. 
Пикнометрлер 
Капиллярлы түтік және термометрі бар Пикнометр 
 
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар. 
1. Тағам өнімдерінің салыстырмалы тығыздығы дегеніміз не? 
2. Тағам өнімдерінің салыстырмалы тығыздығын анықтау әдісінің 
мәні? 
3. Әр түрлі тағам өнімдерінің тығыздығын анықтау үшін қандай 
әдістер қолданылады? 

Қолданылған әдебиеттер тізімі: 
1.Анализатор качества молока «Лактан 1-4». Техническое описание 
инструкции 
по 
эксплуатации. 
– 
Краснообск.: 
Изд-во 
НПП 
«СИБАГРОПРИБОР», 1991. – 24 с. 
2.Геккелер К., Экштайн Х. Аналитические и препаративные 
лабораторные методы / Пер. с нем. – М.: «Химия», 1994. – 416 с. 
3.Крусь Г.Н., Шалыгина А.М., Волокитина З.В. Методы исследования 
молока и молочных продуктов. - М.: «Колос», 2000. – 367 с. 
4. Состав и свойства молока как сырья для молочной промышленности: 
Справочник/ Н.Ю.Алексеева, В.П, Аристова, А.П. Патратий и др.; Под ред. 
Я.И.Костина. – М.: Агропромиздат, 1996. – 236 с.