1.Қазақстан аумағындағы тас ғасырына қатысты археологиялық ескерткіштердің ашылуы. Ежелгі адамгың шаруашылығы мен тұрмысы
Түркілер өркениеті және Ұлы жібек жолы
жүктеу/скачать 379,46 Kb.
|
| 27 Түркілер өркениеті және Ұлы жібек жолы.
Ұлы Жiбек жолының ашылуы. Халықаралық сауда жолының тарихы б.з.б. 3–2 мыңжылдықтардан, Шығыс Түркiстаннан Иран, Мысыр, Қытай мен Сирияға лазурит пен нефрит тасудан басталады. Б.з.б. 138 жылы Қытайдан император У-дидiң Батыстың беймәлім елдерiне (күн қайда батса, сол жаққа) жiберген елшiлiк керуенi жолға шығады. Ол алғаш рет Қытайдан Орталық Азияға тiке жол тартты. Са- пар барысында сауда үшін қолайлы жолдар анықталды. Бұл жолдар Ұлы Жібек жолының негізін қалады. Тарих ғылымында б.з.б. II ғасырды Ұлы Жiбек жолының тұрақты жұмыс істеуінің басталуы деп есептеу қабылданған. Қытай елшiсiнен кейiн iлешала бұл жолмен Батысқа жiбек керуендерi жүрдi. Рим мен Византия, Үндiстан, Иран, Араб халифатынан осы елдерде өндiрiлетiн тауарлар тасылды. Ұлы Жiбек жолының маңызы – халықтар мен мәдениеттерді жақындастырып, өзара байытуында болды. Ұлы Жібек жолы өзінің атауын ХIХ ғасырда ғана алды. Оны немiс ғалымы, Азияның физикалық географиясы туралы еңбектердiң авторы фон Рихтго-фен ұсынды. . Жібек матасы сауданың басты түрі болды. Жібек алтынмен бірге халықаралық валюта міндетін атқарды. Оны патшалар мен елшілерге тарту етті, жалдамалы әскерге жалақы және мемлекеттік қарыздардың өтеуі ретінде төледі.Жiбек жолымен ежелгi мәдениет пен өнер Туындылары таратылды. Орталық Азия, Түркiс-Таннан келген музыкант, бишi, акробаттар Қытай Императоры мен Византия сарайларында өз өнер-Лерiн көрсеттi.Жібек жолымен қытайлықтар өз елінде жоға-Ры бағаланатын асыл тұқымды жылқы мен түйе-Лерді Орталық Азиядан алдырды. Қытайлықтар Керуен саудасы арқылы әкелінген ауылшаруа-Шылығы дақылдарын – бұршақ, пияз, қияр, сәбіз, анар, грек жаңғағы т.б. өз елдерінде өсіруді Үйренді.Орталық Азиядан Қытайға жүннен тоқылған Әртүрлі бұйымдар – кілем, Жапқыш, төсеніштер әкелінді. Жүн өңдеу мен кілем Тоқу әдісімен таныс емес Қытайлықтарға бұл бұйымдар ерекше әсер етті.Ұлы Жібек жолындағы сауда. Жібек жолы Бағытымен өткен керуен саудасы пайда әкелумен Қатар, үлкен қауіп-қатерге де толы еді. Сол ссебепт Көпестер жолға жалғыз емес, қарулы адамдардан Тұратын ірі керуендермен шықты.Керуендер жүк артылған бірнеше жүздеген Малдан құралды. Олармен бірге саудагерлер, аудар-Машылар, нөкерлерін ерткен елшілер, дін тарату-Шылар да сапар шекті.Керуен саудасы арқылы жол бойында тұрақты түрде қызмет көрсететін орындар ашылды. Сол себепті Ұлы Жібек жолы бойында керуен са-Райлар (жолаушылар тоқтап, демалатын жайлар) Салынды. ∆VI–ІX ғасырларда түркілер рухани және материал-Дық дамуда үлкен жетістіктерге жетті. Түркілердің руналық жазуы пай-Да болды. Темiрдi өнеркәсiптiк негiзде өндiру қолға алынды, қалалар са-Лынды. Тәңіршілдік, будда, манихей, христиан, ислам дiндерi таралды.Түркілердiң ортағасырлық мәдениетi көшпелiлер мен отырықшыларды бiрiктiрiп, бiртұтас түркi мәдениетiн қалыптастырды. Түркілер табиғат жағдайлары көшпелi өмiрге қо-Лайлы жайылымдық жерлерден басқа аумақтарда да қала және ауыл Тұрғындары ретiнде өмір сүрді. Ерте орта ғасырларда қала мәдениетi Оңтүстiк Қазақстан мен Жетiсу Аймақтарында дамыды. Оңтүстiк Қазақстанда ортағасырлық қала Мәдениетi ежелгі қаңлылар дәстүрінде қалыптасты. Осы аумақта қала мәдениетiн өркендетуде соғдылар Маңызды рөл атқарды. VI–ІХ ғасырларда Оңтүстiк Қазақстанда түркi-соғдылық аталған мәдени кешен Пайда болды.Қалалардың негiзгi халқын түркілер құрады. Бұған қалалардың Түркiлiк атаулары дәлел бола алады. Ең ірі Тараз «әйгілі түркі қаласы» Ретінде атап көрсетілді.Қыстаулар мен Көктемгi жайылымдарда халықтың бiр бөлiгi қалдырылды. Олар мұнда дәндi дақылдар өсiрдi, осы Жерлерге қолөнершiлер қоныстана бастады, көпестерТоқтады. Олар негiзiнен мал айдайтын жолдың бойы-На шоғырланды. Билеушiлердiң ордалары тiршiлiк көзiне қолайлы Жерлерде – өзен алқаптары мен сауда жолдарында ор-Наласты. Кейін олар да әкімшілік билік, қолөнер мен сауда орталығына, Қалаларға айналды.VІ–ІХ ғасырларда қала мәдениетiн дамытуда Ұлы Жiбек жолы және халықаралық керуен сау-Дасы маңызды рөл атқарды. Қарқынды сауда Iле, Шу және Талас өзендерiнiң алқаптарында ондаған қалалар мен бекiнiстi Қалашықтардың пайда болуына әсер етті.VI–VІІІ ғасырларда Шу алқабында iрi қалалар мен көптеген шағын Қоныстар болды. «Хұдуд әл-алам» деректерiнде қарлұқтар елiнде 25 қала Мен қоныс болғандығы айтылады. Олардың көпшілігі Ұлы Жiбек жолы Бойында орналасты. Қалалар туралы деректер руна жазуларында сақталған. Мәселен, Көне түркі руна ескерткiштерiнде «балық» – қала, «барқ» – ғимарат де-Ген түркiлiк атаулар келтірілген. жүктеу/скачать 379,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|