1.«Қазақстан тарихы» курсының пәні, мақсаты мен міндеттері
жүктеу/скачать 0,86 Mb.
|
тарих сессия
| Шаруашылығы.
Ақ Орданың негізгі халқы көшпеліөмір салтын өткізген. Көптеген ғасырлар бойы көшпелі өмір салтының негізгі қағидаттары мен ұстанымдары өзгеріссіз қалған. Көшпенділерде әдеттегідей меридионалды жартылай көшпелі мал шаруашылығы басым келеді. Олар бұрыңғы көшпелі бағдарларды мен тұрақты қысқы қоныстарды сақтап отырды. Мәліметтерге қарағанда, Шығыс Дешті Қыпшақтың көшпенділері қысқа Сарыарқадан Жетісуге –Қаратал, Ақсу мен Лепсу жағалауларына көшіп келген. Олар мұз қатқан Балқашпен жүрген. Қараталдағы қыстақта олар Ақ Орданың Тимур-Малика ханымен мен Тоқтамышпен –Ұрыс ханның ұлымен кездесті. Ұрыстың басқа ұлы –Құйурчук Тоқтамыштың жеңісінен кейін осы жерге көшіп келген. Қазіргі археологиялық зерттеулер бойынша егін шаруашылығы – көшпелі ортада жиі кездесетін шаруашылықтың түрі. Ертіс, Шу, Сырдария, Сарысу, Нұра, Есіл, Торғай, Тобыл, Жем, Жайық ірі өзендерінің бойында жыл бойы қоныстар болды. XIII- XV ғасырлар арасында Қазақстанда аңшылық көшпенділерге үлкен көмек тигізген. Аңдардың тері мен жүні – сауданың негізгі заттары. Марко Поло Кончичинің иелігін сипаттай отырғанда, былай дейді: «мұндағы тұрғындар тауларда мен алқаптарда да тұра береді.Олар – үлкен аңшылар.Бағасы қымбат аңдарды аулап, пайдасын табады. Аңшылар тиіндерді, қара түлкілерді мен ақкісті аулап, олардан қымбат тондарды жасайды. Оларда қате жасай алмайтын мықты қару бар». Ақ Ордағы экономика мен сауданың дамуына мемлекеттің тұрақты саяси дамуы, елдің гомогенді сипаты ықпал еткен. Алдын Ордаға тұрақты мен күшті орталықтандырылған билікті талап ететін мемлекеттің гетерогенді сипаты тән болатын. XIV ғасырда мемлекеттің кеңеюі, Сырдария маңындағы қалалардың тізімінен оның құрамына қосылуы Ақ Орданың әскери-саяси күшінің тұрақтылығына ықпал еткен. Өзара соғыстар мен сыртқы соғыстар (XIVғасырдың Баян мен Мұбарақ-Ходжа хандардың тұсында) Ақ Орданың экономикалық пен саяси дамуына нашар әсер еткен. XIV ғасырдың соңғы ширегінде Ақ Орданың экономикасы ыдырай бастады. Соған эмир Тимурдің жорықтары мен Поволжьянің алтын ордалы қалалары үшін күрес себепші болды. Діні. Шығыс Дешті Қыпшақтағы көптеген ғасырлар бойы ислам үстемділігіне қарамастан, моңғолдардың келуіне дейін, көшпенділердің үлкен бөлігі тенгриандік дінін ұстаған.Марко Поло айтуынша, «Коничинің (Канчи) иелігінде тұратын халық татар (моңгол –авторл.)заңына бағынады.Бұл –жабайы заң, бірақ тұрғындар заңды Шыңғыс хан мен басқа нағыз татарлар сияқты қатан ұстайды.Өз Құдайын олар киізден жасап, оны Начига (төменгі Құдайлардан шығар –авторл.) деп атап, оған жұбайын да жасап отырады. Оларды Начигай мен оның әйелі деп атайды, олар жер Құдайлары болғандықтан, олар малын, нанын және бар мүлігін сақтап жүр екен. Олар Құдайларға сыйынады да, егер тәтті нәрселер жейтін болса, онда өз Құдайларының ауыздарын сол тәттімен жағады». Сонымен бірге, Жошының ұлдары ислам қабылдай бастайды.Берке исламға шақырады.Орданың кейбір ұлдарына мен мұрагерлеріне исламдық есімдер қойылады.1320 жж. ислам ресми түрде Ақ Ордада мен Алтын Ордада қабылданды. XIVғ.Қазақстан халқы ислам дінін ұстана бастады. Сол кезде медреселер, мешіттер салына бастайды. Хандар өздерінің есімдеріне ислам есімдерін қосып айта бастады: мысалы, Тоқтамыш –Махмұд-Тоқтамыш, Ұрыс-хан –Мұхаммед –Ұрыс, және т.б.. Тоқтамыш пен эмир Тимурдің шайқасы. Орта ғасырлы миниатюра.Герат. 1420-1440 жж. Топкапы мұражайы. Стамбул. жүктеу/скачать 0,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|