Әдістемелік құралдың мазмұны функционалдық сауаттылықты және коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыруға бағытталған. 2-сыныпқа арналған қазақ тілі барлық оқыту процесінің негізі, олардың ойлауын, қи- ялын, зияткерлік және шығармашылық қабілеттерін дамыту құралы, тұлға- ны әлуметтендірудің негізгі арнасы болып табылады.
Қазақ тілін меңгеру ақпараттық мәдениетпен байланысты: оқу, жазу, кітаптармен тиімді жұмыс істеу және лингвистикалық сөздіктер мен анықтамаларды пайдалану дағдылары қалыптасады. 2 – сынып оқушыла- ры әр түрлі форматтарда (мәтін, сурет, кесте, сызба, сөз үлгісі, жаднама) ұсынылған ақпаратпен жұмыс істейді.
Тіл білімінің салалары бойынша әдістемелік құрал.
Тіл адам қарым-қатынасының негізгі құралы ретінде, тіл туралы түсінік- терді қалыптастыруға, оны сауатты пайдалануға, дұрыс ауызша және жаз- баша сөйлеу түрлерін түсінуге оқушылардың 2-сыныпта қазақ тілін үйре- нуін қалыптастырады.
Сөйлеу адамның жалпы мәдениетінің көрсеткіші болып табылады.
Қазақ тілі сабақтарында оқушылар қазақ әдеби тілінің нормалары мен сөйлеу этикетінің ережелері туралы түсінік алады және коммуникативтік міндеттерді табысты шешуін үйренеді.
Әдістемелік құралдың мазмұны негізгі тіл білімінің салалары бойынша тұрғызылған: «Тіл және сөйлеу», «Мәтін», «Сөйлем», «Лексика», «Фонети- ка», «Морфология», « Тіл дамыту».
2-сынып оқушыларына арналған қазақ тілі бойынша оқулық және әді- стемелік құралында (тіл және сөйлеу; мәтін туралы; мәтіннің түрлері; сөй- лем және сөйлемдердің түрлері; жалаң және жайылма сөйлемдер; тұрла- улы және тұрлаусыз мүшелер; сөз және оның құрамы; сөз таптары; буын; дауысты және дауыссыз дыбыстар) білім негіздерін беру үшін құрылған. Әр түрлі деңгейдегі тіл білімімен таныса отырып, оқушылар олардың рөлін, функцияларын, байланыстарын және қарым-қатынасын меңгереді.
Тіл және сөйлеу
Бұл сала сөз құдіретінің дамуымен, ауызша және жазбаша түрде өз ойын жеткізе білудің қалыптасуымен байланысты. Қазақ тілі балалардың тілінің дамуына, тәрбиелі және білімді, сауатты болуына, танымдық әре- кеттерін белсендіруге ықпал етеді.
Балалардың оқытылатын тіл білімі мен сөйлеу құралы – тілдің ауызша және жазбаша түрлерін, сөйлеу мәдениетін меңгеруге, өзінің және бөтен тілдерді дұрыс қабылдауға, талдауға, сондай-ақ дұрыс сөйлей білуге негіз болады.
Мысалы:
Мұғалім тақтаға доп, қуыршақ, юла, аю, қоян, машина бейнеленген суреттерді іледі. Сөреге аю мен қояннан басқа да ойыншықтар қойылады.
Суретте бейнеленген ойыншықтарды атаңыз.
Бұл ойыншық тобы сөреде тұрған ойыншық тобынан немен ерекше- ленеді? Олардың ұқсастығы неде?
Қазір мен сендерге түрлі сұрақтар қоямын. Тек сөреде тұрған ойын- шықтар арқылы жауап беру керек.
Сұрақтар:
Қуыршақпен кім ойнайды? (Қыз қуыршақпен ойнайды.)
Қыздың қасында қандай түсті доп жатыр? (Оның жанында қызыл түсті доп жатыр.)
Аю кімнің қолында? (Бұл сұраққа жауап беру қажет емес, себебі аю тек суретте салынған.)
Машина қайда тұрады? (Машина құмда тұр.)
Юланы кім айналдырды? (Юланы бала айналдырды.)
Қоянды кім ұстайды? (Бұл сұраққа жауап беру қажет емес, өйткені қоян тек суретте салынған.)
Жарайсыңдар! Енді суреттер бойынша әңгіме құрастырыңыз.
(Қыз қуыршақпен ойнайды. Оның жанында қызыл түсті доп жатыр.
Құмда машина тұр. Бала юланы айналдырды.)
Жарайсыңдар! Енді ойланып, қазір біз сізбен не істедік? (Сұрақтарға жауап беріп, әңгіме құрадық.)
Сұрақтарға жауап беру, әңгіме құрастыру үшін адам нені білуі керек? (Өз тілінде сөйлеп білу керек.)
Сөз дегеніміз не? (Балалардың түрлі пікірлері.)
Мен сіздің пікіріңізді нақтылаймын. Тіл – сөйлеу қабілеті. Менің сұрақтарыма жауап берген кезде сіз немен айналыстыңыз? (Біз тыңдап, айттық.)
Біз естіген және айтқан сөйлеудің түрін қалай атаймыз? (Ауызша.)
«Ауызша» деген сөз қайдан шыққан ? (Ауыздан ауызға тараған.)
Тағы қандай сөйлеудің түрін білесіңдер? (Жазбаша.)
Неге ол осылай аталады? Жазбаша сөйлеудің түрін қайдан табамыз? 2.Сөйлемдерді толықтырыңыз:
Адам ... біледі. (сөйлей)
Сөйлеу ... үшін қажет. (басқа адамдармен қарым-қатынас жасау) Ол ... тұрады. (сөйлемдерден)
Сөйлеудің ... болады. (ауызша және жазбаша түрлері)