Қазақстанда ақбөкендер саны

 

 

 

 

 

 

 

 

«Қазақстанның 

биоалуантүрлілігін 

сақтау 

ассоциациясы»-ның,  британияның  НПО  «Фауна  жəне 

флора»  халықаралық  қорымен  бірлескен 5-күндік 

программасы  аясында  жүзеге  асты.  Үйретуге  арналған 

семинар  ақбөкен  мүйіздерімен  төрт  жаңа  іздеуші 

иттермен  танастырудан  басталды.  Төрт  ит  малинуа 

тұқымы  (белгия  овчаркасы)  АҚШ-тан  жəне  Чехиядан 

əкелінкен.  Олар  алдын-ала  наркотиктерді  (героина, 

какоин,  марихуана,  метамфетамин),  табуға  үйретілген, 

өйткені  шекараны  өтерде  бірінші  рет  наркотиктер 

ізделеді  ғой.  Келгеннен  кейін  əрі  олар  жаңа 

инструкторлармен  танысқаннан  кейін  ақбөкендер 

мүйіздерін табуға қортынды түрінде үйретіле бастады.  

Бас  инструктор  жəне  наркотиктерді  іздестіру 

кинологтарың    Калифорния  ассоциациясының  негізін 

қалаушы  жəне  Макор-К9  иегері  Марка  Рисполидің 

сөзіне қарағанда, бұл дүние жүзінде бірінші рет ақбөкен 

мүйіздерін  іздеуде  иттерді  пайдалану.  Сондай-ақ 

уникальды 

болып 

табылады; 

мүйіздерді 

іздеу 

наркотиктерді іздеумен ұштасады.  

Басқа  жалған  ақшаларды  табуға  үйретілген  иттермен 

бірлесіп өткізген тренинг аяқталған соң, иттер өздерінің 

инструктораларымен-кинологтарымен 

жұмыс 

орындарына  кетті – Маңғыстау  жəне  Шығыс  Қазақстан 

облыстарындағы  кедендік  бақылау  Департменттеріне 

жəне  Қордай  кедендік  постына.  Бір  ит  Региональды 

кинологиялық орталықта қалды. 

Келешекте  үйретілген  иттерді  Қазақстанның  барлық 

шекаралық  кедендік  постыларында  ақбөкен  өнімдерін 

жəне  басқа  да  шығуы  табиғи  жасырын  алып  шыққан 

өнімдерді табу үшін пайдалану жоспарлануда. Сонымен 

бірге,  кинологиялық  орталық  базасында  ақбөкен 

мүйіздерін  іздеп  табатын  кинологтар  мен  иттерді 

дайындайтын  арнаулы  курс  ашылады,  ал  онда 

дайындалған,  оқыған  инструкторлар  құқық  қорғау 

органдарының  басқа  да  кинологтары  үшін  тренерлер 

болады,  сондай-ақ  жол  жəне  экологиялық  полицияның, 

өнеркəсіптік  кəсіпорын  «Охотзоопром»-ның  жəне  басқа 

да  мүдделі  ұйымдардың  жаттықтырушылары  болуға 

мүмкіндіктері бар» 

Үстірт  экосистемасын  сақтау  Инициативасы  қаржы 

жағынан  халықаралық  дамудың (USAID) Американдық 

агенстваның  «Маңызды  экосистемаларда  тұрақты 

табиғат  қорғау  тəсілдері»  программасы (SCAPES) 

аясында көмектесу нəтижесінде мүмкін болды. 

Толығырақ: 

http://www.acbk.kz/ru/news/4340/

, 

http://m.tengrinews.kz/en/crime/American-dog-trainers-

bring-detector-dogs-to-Almaty-help-Kazakhstan-stop-saiga-

253485/

  

популяциясы – Батыс  Қазақстан  облысы.  Ақбөкендер 

саны  өткен  жылмен  салыстырғанда 37% өсті, 

жануарлардың  жалпы  саны 256 мың  бастан  асты. 

Тұяқтының ең төменгі саны 2003 жылы болды, саны бар 

болғаны 21 мың бас болған еді. 

Толығырақ:  

http://www.newskaz.ru/society/20140613/6604841.html

, 

http://www.kazakh-

zerno.kz/index.php?option=com_content&task=view&

amp;id=92273&Itemid=108

 

 

Қазақстанда ақбөкенге заңсыз 

аңшылық жасау ұйымдасқан 

қылмыстар формасында өтетін болды

 

 

    Қызылорда  облысының  прокуратурасының  мəліметі 

бойынша 2014 жылдың  басынан  ақбөкендерді  заңсыз 

аулаудың  екі  фактісі  тіркелді.  Браконьерлер 20 

жануарларды  құртқан,  олардың  мүйіздері  кесіліп 

алынған. 

Қызылорда 

облысының 

прокуратура 

қызметкерлерінің 

мəліметі 

бойынша, 

облыста 

ақбөкендерді 

атумен 

шұғылданатын 

ұйымдасқан 

қылмыстық  группа  жұмыс  істейді.  Қылмыстылар 

ақбөкендерді  үш  группа  болып  аулайді:  бірінші  группа 

жануарлар  атып  алады,  екінші  группа – мүйіздерін 

аралап  алып  жинайді,  ал  үшінші  группа – кордондарда 

оларды өткізеді. 

Жануарлар популяциясын сақтау үшін Алматыға, одан 

əрі 

Қытайға 

тасымалдайтын 

қылмыскерлердің 

каналдарын  жабу  керек  деп  санайды  прокуратура 

қызметкерлерлері.  Аңшылар  ақбөкен  мүйіздері  үшін 

жалғыздан  əрекет  жасамайды;  олар  қазіргі  жол 

талғамайтын  автокөліктермен  жүреді,  сондықтанда 

охотинспекциялардың  қуып  жетуі  барлық  уақытта  бола 

бермейді. Сондай-ақ қылмыскерлер жақсы саймандарды 

пайдаланады. 

Прокуратура, 

сонымен 

бірге, 

браконьерлер  ақбөкен  етін  таныстарына  сатуы  мүмкін 

деп  жорамалдайды  немесе  сауда  орындарында  қойдың, 

жылқының  немесе  сиырдың  еттері деп өткізуі  де  ғажап 

емес.  Бірақ,  еті  үшін  ақбөкенге  аңшылық  жасайтын 

браконьерлер  мүйізі  үшін  аулайтын  браконьерлерге 

қарағанда онша жақсы жабдықталмаған. Қыста олардың 

кейбіреулері аң аулауға мотоциклдермен шығады. 

Толығырақ  Ресейдің  аңшылық  газетінде,  №4 (1016), 

2014 

ж. 

қаңтары 

жəне 

http://kazakh-

zerno.kz/index.php?option=com_content&task=view&id=88

400&Itemid=108

. 

 

Іздеуші иттер 

контрабандалық ақбөкен 

мүйіздерін табуға 

көмектеседі

 

 

Сəуір  айының  аяғында  Алматы  қаласында 

ақбөкен мүйіздерін іздестіруде пайдаланатын 

кинологтар-инспекторларды  жəне  іздеуші 

қызмет  иттерін  дайындау  тренингі  өтті! 

Тренинг  ҚР-сы  қаржы  министрлігінің  кеден 

бақылау 

комитетінің 

Регинальдық 

кинологиялық 

орталығы 

базасында, 

«Үстірттің 

экосистемасын 

сақтау 

инициативасы»  проектісі  төңірегінде,  РОО     

11 

Saiga News 

Ақбөкен мүйздерін табудың программасын жаңа бітірушілер 

толық үйренген жəне жұмысқа дайын.

 

Сурет

 К

. М

акато

ва

нікі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Өзбекстанда ақбөкен 

бейнесімен  марка шықты

 

 

Өзбекстан  почтасы  республика  территориясында 

мекендейтін,  сирек  кездесетін  жəне  Өзбекстанның 

қызыл кітабына енген жануарларға арналған  2 марканы 

жəне  почтовый  блокты  айналымға  шығарды. (Фауна, 

Өзбекстанның  сирек  жануарлары»  сериясына  ақбөкен 

бейнеленген почта блогы енді.  

Толығырақ: 

 

http://peterstamps.ru/news/2091

, 

http://infocom.uz/2014/06/05/vypushhena-novaya-seriya-

pochtovyx-marok-fauna-redkie-zhivotnye-uzbekistana/

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Рори  МакКенн:  мен  аағылшын  суретшісі – 

анималистпін, 

негізінен, 

мектептерде 

ірі 

масштабтағы 

проектілер 

бойынша 

қабырғаларда  суреттер  салумен  айналысамын. 

Мен  Сейшель  аралдарында,  Австралияда, 

Оманда  жəне  Жапонияда  фрески  жаздым. 

Өзбекстандағы  біздің  мақсатымыз – дала 

табиғатын  бейнелейтін  үлкен  сурет  салу  үшін 

жергілікті  оқушылармен  жұмыс  істеу  болды. 

Бұл,  біздің  ойымызша,  балалардың  туған 

табиғатына,  əсіресе,  ақбөкенді  сақтауға  деген 

қарым-қатынасын жақсартуға көмектеседі. 

Проект  əуел  бастан  табысты  болуға  тиіс.  Біз 

стеналық 

суреттерді 

балалардың 

туған 

табиғатына  деген  қызығушылығын  тудыру 

үшін  пайдалану  жəне  оны  сақтауды  үйрену 

қажет  екенін  ұғындыру  керек  болды.  Бұл  бізге 

онша  қиандық  тудырған  жоқ, өйткені  көптеген 

балалар  үнемі  біздің  қасымызға  келіп  жүрді; 

біздің  жаңа  не  суреттер  салғанымызбен 

танысты.  Олардың  қызығушылығы  тойымсыз 

болды,  олар  жалпы  дүние  жүзі  туралы  толық 

білгісі  келді,  сонымен  бірге  оларға  олардың 

туған 

табиғатындағы 

байлықтар 

туралы 

айтқанда өте қызығушылықпен тыңдады.  

12 

2014 ж. жазы: 18-шы шығарылуы 

Рори МакКенн – профессиональды суретші – эколог, Англиядан.

Сурет

 А

.Есипо

втікі

 

Мақалалар 

Бірігіп сурет салайық – Өзбекстанның адамдары мен 

табиғаты

 

Рори МакКенн,

 

www.rorymccannmurals.com

 

Ольга Есипова,

 

esipovaolya@gmail.com

 

Биылғы көктемде Өзбекстанда ақбөкенді қорғауға тіпті жаңа тəсіл апробацияланған. Британия суретшісі - 

анималист  Рори  МакКенн  даланың  жабайы  табиғаты  тақырыбына  фреска-суреттер  салу  үшін 

Қарақалпақияға  келді.  Өзбекстан  студенткасы  Ольга  Есипова  Рориге  айналасындағылармен  сөйлесуге  жəне 

сурет самуға көмектесті. Проектінің идеясы жергілікті балалардың қатысуымен ғимарат қабырғасына сурет 

салу  арқылы  ақбөкенді  қорғауға  қатынасты  өзгерту  болып  табылады.  Фреска  региональдық  мектептердің 

бірінде салынды. Оны салуға көптеген оқушылар қатысты. Проектіні  Coins for change фонда Диснея (Канада) 

фондысы программасы қолдады; ол бүкіл дүние жүзінде табиғат қорғау проектілерін қаржыландырады.

“Сіздің салған картинаңыз сондай өте тамаша, сөзімде артық айтқандық жоқ. Сіздің еңбегіңізді барлық біздің 

мектептер  бағалады.  Рори  тамаша  суретші,  ол  өзінің  суреттерін  шабыттылықпен  салады!  Ал,  Ольга  өзінің 

жастығына қарамастан жəне  өзінің өмірлік жолын жаңа ғана бастасада біраз нəтижеге жеткен, мен сенемін, 

оны үлкен келешек күтіп тұр! Сіздердің ынталы  жұмыстарың үшін, өздеріңнің ақылдарың арқылы басқа жұртты 

қуантқандарың  үшін  Рори  мен  Ольга  шекоіз  үлкен  алғысымызды  айтамыз.  Сіздердің  еңбектерің  сөзге  қарағанда 

жоғары тұрады!» 

- Айсұлу Джолдасбаева, № 37 мектеп, қ. Нөкіс 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ақбөкендердің  өмір  сүруі  үміті  кейде  оларға  да 

байланысты болады.Менің өзімнің үмітім сондай зор. 

Мен  тамаша  проектінің  бөлімі,  болдым  жəне  Э.Дж. 

Милнер-Гулландты  құттықтағым  келеді;  мұндай  проект 

пайда  болды  жəне  мүмкін  болды;  Карлин  Самюэлді 

менің  сапарымды  ұйымдастыруға  көмектескені  үшін, 

Елена  Быкова  мен  Александр  Есиповтін  олардың 

тамаша қонақжайлығы жəне компаниялығы үшін, Ольга 

Есипованы  оның  ғажайып  көркемдігі,  аударудағы 

таусылмайтын 

энергиясы 

жəне 

өте 

жақсы 

компаниялығы  үшін,  сондай-ақ  Нөкіс  қаласының  № 37 

мектебінің  қызметкерлері  мен  оқушыларына  олардың 

мейірмандығы,  білім  құмарлығы,  энтузиазмдігі  мен 

əдемі күлімсіреулер үшін үлкен алғысымды білдіремін. 

Ольга 

Есипова: 

Мен 18-жастағы 

англия 

филологиясының  студентімін;  Өзбекстаннан.  Соңғы 

бірнеше  жыл  бойы  волонтер  ретінде  Ақбөкенді  сақтау 

Альянсына (SCA) көмектесемін,  өйткені  маған  менің 

елімнің  табиғаты  ұнайды;  жəне  мен  сенемін  жұмысым 

келешек  те  оны  сақтуға  көмектеседі.  Сонымен  бірге, 

мені  искусствада  қызықтырады  жəне  живописті  де 

бірқатар  тəжрибемде  бар.  Таң  қалатын  емес,  мен  Рори 

проектісіне  өте  қызығушылық  білдірдім  жəне  үлкен 

сезіммен  Нөкіс  қаласында  фрески  ұйымдастыруға 

қатысу туралы ұсынысты қабылдадым. 

 

 

 

 

Мен  сол  күнді  білемін,  біздің  жаңа  ғана  Нөкіс 

мектебіне  келгенімізді.  Ол  мен  ойлағаннан  көбірек 

болды,  кейіннен  мен  білдім,  бұл  мектепте  шамамен  екі 

мыңдай бала оқиды екен. Бізді көріп, олардың барлығы 

таңқалды;  ешкімде  түсіне  алмады,  неге  таныс  емес 

адамдар  группасы  біздің  мектепке  кенеттен  келген.  Біз 

бұл  проектінің  көбірек  əсер  ететіндей  болуын  қаладық, 

оған  балаларды  қатыстырмай  көздеген  мақсатқа  жету 

қыйын  еді,  сонымен  бірге  бірден  стенаға  сурет  салудан 

бұрын,  бірінші  ретте,  біз  қысқа  презентация  жасауды 

ұйғардық, онда біздің проектіні жəне өзімізда таныстыру 

еді. 

Бұл 

жақсы 

келіскендік 

болды. 

Балалар 

қызығүшылық  білдірді,  биоалуантүрлілік  туралы  көп 

білгісі келді жəне біздің жұмысқа қатысқылары да келді, 

сондай-ақ адам түсінбейтін көптеген сұрақтар қойды! 

Соған  қарамастан,  біз  уақытты  жоғалтпауымыз  қажет 

жəне тез-ақ біздің фрескалар жөніндегі жұмысты бастау 

керек.  Келесі  күні  бізге  біраз  мектеп  оқушылары 

қосылды. Мен ешуақытта тазаланбаған стенада суреттер 

салып  көрген  емеспін;  сондай  жағдайды  жəне  балалар 

туралы  айтуға  болады.  Сондықтанда  алғашқы  кезде  біз 

өзімізді  үйренбегендіктен  біртүрлі  сезіндік  жəне 

комфортно  сезіне  алмадық,  бірақ  біз  көп  сурет  салған 

бойы  бұл  бізге  ұнады. Оқушылар  саны да  көбейе  түсті, 

олардың мұғалімдері мен ата-аналары бізге көмектесуге 

немесе  жай  біз  жануарлар  суеттерін  қалай  салып 

жатқанымазды көруге келеді. 

 

 

 

 

Мектеп  оқушылары  бір  суреттен  кейін  басқа  да 

суреттерді  түсіріп  жатты,  кішкентай  қағазға  қол 

қоюымызды  сұрады,  бірақ  бəрінен  бұрын  оларға 

сұрақтар қою ұнады. Маған ой келді, ақылға сыймайтын 

жігерлену  мен  қызығушылық  осы  жастағы  балаларға 

тəн,  қазірде  оларды  биоалуантүрлілігін  сақтауға 

қызығушыларын  тудыруға  мүмкіндік  бар.  Менің 

ойымша,  келешекте  бұл  мынаған  жеткізеді:  олар 

экологиялық  сауатты  ересектерге  айналады,  мүмкін 

болған  жағдайда,  барлық  жерде  қоршаған  ортаға 

көмектеседі. 

Біздің  жұмыс 8 күнге  созылды.  Біз  ақбөкен - негізгі 

түр  болып  табылатын  дала  экосистемасының  негізгі 

түрлерінің  суреттерін  салудан  бастадық.  Бұл  этапта 

балалар  бізбен  бірге  сурет  салды  жəне  бізде  олардың 

жұмыстарын  үйлестіруге  мүмкіндік  болды  жəне  біздің 

көруші-көмекшілердің  үздіксіз  қойған  сұрақтарына 

жауап  беруге  тура  келді.  Оған  қосымша,  біз  жұртты 

тұрақты  ауысу  жағдайында  сурет  салдық,  сондай-ақ 

бізге  залда  ұшып  жүрген  сұрқарлығаштар  қосылды 

(кейде  өзінің  түсті  шашырандысымен  қоса),  жəне  осы 

үйде  ұлттық  билермен  айналысып  жатқан  балалар 

классы қосылды. 

Сонымен,  мен  өзімнен  кейін  фресканы  (қабырғаға 

салынған  суреттер)  қалдырдым,  менің  шамалауымша, 

олар  шабыттанудың  көзі - көп  жылдар  бойына  оқу 

құралы  болып  саналады,  сондай-ақ  тірі  табиғатқа 

позитивтік  қатынастар  тəрбиелеуге  көмектеседі  жəне 

оны  қорғауға  көптеген  мыңдаған  жас  адамдардың 

позитивтік 

көзқарастарын 

қалыптастыруға 

жəрдемдеседі.  Менде  Өзбекстанның  ғажайып  дала 

табиғатын  суретке  салу  процессінен  көптеген  бақытты 

еске алу қалады; мəселен, қалай мен кенеттен дəстүрлік 

үйлену тойының куəсі болдым; əсіресе, Нөкісте тамаша 

мектеп оқушыларымен жүздесу, олармен байланыстар. 

 

 

 

Saiga News 

13

Балалар қабырғаға сурей салу процесіне құмарлана 

кірісші.

 

Сурет

 А

.Есипо

втікі

 

Жаслық поселкасының балалары үшін Рори үкулеледе 

ойнауда. 

Су

ре

т

А

.Есипо

втікі

 

Рори мен Ольга № 37 мектептің оқушыларымен 

əңгімелесуде, Нөкіс қаласы.

 

Сурет

 А

.Есипо

втікі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

салуға  қызығушылығы  жəне  укулеле  инструментінде 

тамаша ойнағаны үшін тағы да рахмет айтамын; сондай-

ақ    № 37 мектептің  барлық  оқушыларын,  мұғалімдері 

мен 

қызметкерлерін 

олардың 

біздің 

тəжрибені 

ұмытылматындай еткені үшін жəне баға жетпес барлық 

көмектері үшін зор алғысымызды білдіреміз. 

Дала  табиғаты  туралы    Фресканы  қалай  салғаны 

туралы видеоны көру болады: 

https://www.youtube.com/watch?v=v8up_3OQTkI

      и 

https://www.youtube.com/watch?v=iqDhLVLhVG4&featur

e=share

. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ақбөкен  мүйіздері  дəстүрлі  қытай  медицина - 

сында  (ТКМ)  жоғары  бағаланады;  олардың  дене 

қызуын  түсіретін  тиімділігі  үшін.  Сондай-ақ 

қазіргі  фармакологиялық  зерттеулер  қауіпты 

ауруларды  (грипп  сияқты)  емдеуде  тиімділігі 

едəір жоғары екендігін байқатты; тіпті созылмалы 

ауруларды (рак сияқты) емдеуде едəуір тиімділігі 

бар екен. Қазірде 60-тан астам кең қолданылатын 

жəне  рецепті  арқылы  берілетін  дəрі-дəрмектің 

құрамында  негізгі  нен  ақбөкен  мүйіздері  бар 

бөлшектер болады. Ақбөкен мүйіздеріне сұраныш 

көп  болғандықтак  Қытай  шеттен  оларды  əкелуші 

ірі  импортерға  айналды.  Ақбөкен  муйіздерімен 

сауда  жасау,  ақбөкендерге  браконьерлік  жасауға 

итермелейтін  факторлардың  бірі,  оның  нəтижесі 

қысқа  уақытта  ақбөкен  группасында  оның 

популяциясы 95%-ке  қысқарды.  Қысқару  сондай-

ақ  негізінен  аңның  еркектеріне  аңшылық   

Бізге  олар  əр  келгенде,  біз  даланың  жабайы 

мекендейтіндері  жəне  табиғатты  қорғау  туралы  жаңа 

мəліметтер беруге тырысамыз. Жеті күн сондай шапшаң 

өте шықты жəне міне мектептегі соңғы күніміз де келіп 

жетті.  Бізге  уақыт  жетіспеді,  сондықтанда  барлық 

күшіміз жеткенше жұмыс істеуге тура келді; бірақ, бұған 

қарамастан, біз алға қойған жұмысымызды аяқтадық-ау. 

Жоба  өте  табысты  болды.  Біз  бақытты  балаларды 

көрдік,  олардың  мектебінде  тамаша  фресканың  пайда 

болғанын  мақтанған  жас  өспірімдер;  ерекшелігі – 

олардың  өздері  де  оның  салынғанына  қатысушылар 

ретінде  сезінуі  де  мүмкін.  Нəтижесінде,  проект 

искусстваға 

жəне 

табиғатқа 

қызығушылықты 

қалыптастыруға  көмектесті.  Мен  үшін  өте  үлкен 

награда-балалар  байсалды  түрде  табиғат  қорғауға  жаңа 

өздерінің  қатынастарын  білдірді.  Маған  ой  келді,  бұл 

табысты 

тəжрибені 

ақбөкен 

мекендейтін 

басқа 

қоныстарда  жергілікті  тұрғындардың  оны  қорғаудағы 

жауапкершілігін 

арттыру 

мақсатында 

қолдану 

мүмкіндігін қарастыру қажет. 

Мен  өзімнің  папа-мамамды - Елена  Быкова  мен 

Александр 

Есиповты 

мені 

проектіге 

қатысуға 

шақырғаны  үшін,  оның  аяқталғанына  дейін  олардың 

мені тұрақты қолдағандары үшін; ал Рори МакКеннаны, 

ол  мен  үшін  тамаша  мұғалім  əрі  жақсы  досым  болды, 

құттықтағым келеді. Сондай-ақ  Рори МакКеннаны, тағы 

да оның еріктіріп əкететін энтузиазмі; қабырғаға сурет  

жүктеу/скачать 2,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: