ВЕСТНИК КЭУ: ЭКОНОМИКА, ФИЛОСОФИЯ, ПЕДАГОГИКА, ЮРИСПРУДЕНЦИЯ

3 (25) • 2012
307
Бұл  айтылып  отырған  жайттарды  болдыр-
мас  үшін,  көру-есту  моторы  арқылы  қабылдана-
тын  жаңа әсерлер  мәтіннің құрылысымен, мазм-
ұнымен  сабақтасуы  керек.  Сондықтар,  жоғары-
дағы  байланыс  нақты,  белгілі  шарттылықпен
бөлінген  көру-есту  -  мағына  арасындағы  байла-
нысты орнтау  -  жаңа  технология  арқылы оқыту-
ды  жүзеге  асыруға септігін тигізеді.  Берілген  ма-
териалды  студенттердің жеңіл қабылдап түсінуі-
не адамның жады зор әсер етеді. "Жад дегеніміз -
бір  жағынан,  неше  түрлі  еске  алуларды  жинап
қоятын қойма, екінші жақтан білгілі нәрсені еске
түсіретін қуат орнына  жүреді".
Жадымызда талай нәрсе сақталуы, оның бәрі
бұл сағатта есімізде  жоқ,  бірақ  жеткілікті  оспақ
берілсе, ол нәрселерді еске түсіру оңай.
Ж.Аймауытовтың  бұл  келтірілген  пікірінен
қазақ  тіліндегі  жаңа  технологиялардың,  оның
ішінде  дамыта  оқыту  технологиясының  жадыға
тигізетін  әсерінің  ерекше  екендігін  байқауға  бо-
лады. Дамыта оқыту технологиясы тіл үйренуші-
лердің берілген  ақпаратты қабылдауымен  байла-
нысты  болғандықтан,  сол  қабылдаған ақпаратты
жадында сақтау басты талаптың бірі болып табы-
лады.  Ж.Аймауытов  айтқандай, жадының  көмегі
арқылы  қажетті  деректі  студент  керек  кезінде
бірден есіне түсіре алмаса да, ол арнайы тапсыр-
малар  мен  жаттығулар  жүйесі  арқылы  жадын-
дағы сақтаулы естіген, оқыған деректерін  сыртқы
ортаға  жеткізуге мүмкінлішік алады.
Дамыта оқыту технологиясын қолдануда сту-
денттердің пәнге деген қызығушылығы үлкен рөл
атқарады.
Ал,  студенттердің  қызығушылығын  оятуда
мынадай белгілеріне көңіл  бөліп  қараймыз.
Көптеген психологтар "қызығушылықты" зер-
ттей келе,  оған тән жалпы белгілерді көрсетеді.
Олар:
1. Қызығушылық қажеттіліктен туындайды;
2. Қызығушылық  белгілі  бір  әрекетке  тән
уәж;
3. Қажеттілік мотивацияның көзі болу үшін
танылуы қажет;
4. Қажеттілік  адамның  ішкі  белсенділігіне
әсер етеді;
5. Ең  алғашқы  звено танымдық  емес,  сезім
мен  эмоцияға  байланысты  пайда  болатын  тіке-
лей қызығушылық;
6. Танымдық  қызығушылық  -  қызығушы-
лықтың ең жоғары формасы, жаңа дүниені білуге
құмартушы  қажеттілікті  білдіретін  психикалық
жағдай;
7. Тікелей қызығушылықтың туындауы ада-
мға күтпеген  әсер  қалдыруы мүмкін.
Бұл  айтылған белгілерді қазақ  тілін  дамыта
оқыту  технологиясы  барысында  қолдануды
төмендегіше  түсіндіруге  болады.  Тілдік  матери-
алды  студентке  меңгертуде  ұсынатын  жайттар-
дың  бірі - олардың  танымдық  бағыттағы қызығу-
шылықтарын ояту. Оған тапсырмадағы сезім мен
эмоцияны ояту нәтижесінде  пайда  болатын тіке-
лей қызығушылық арқылы жетуге болады.
Сезім  мен эмоция мәтіндегі  ақпараттармен
танысу  салдарынан  пайда  болады.  Эмоция  сту-
денттің ішкі дүниесіне байланысты отырып, оның
қызығушылығын  арттырады.
Бұл  қызығушылық  тіл  үйренушінің  пәнге
құмарлығынан,  пәннің  мазмұндылығынан,  осы
пәннен  алған  білімін  қолданыста  жүзеге  асыру-
ынан  және  өз  әрекетінің  жемісіне  қанағаттануы-
нан туындайды. Қазақ тілін оқыту барысында сту-
денттердің  қызығушылығы  тілдік  материалға,
тілдік  материалдың  көмегі  арқылы  берілетін
мәтін  мазмұнына,  мағынасына  аударылады.
Сондықтан  тілді  дамыта  оқыту  технологясы
арқылы меңгертуде негізгі қызмет атқаратын пси-
хикалық процесстерді естен шығармаған  жөн.
Студенттер  мен  оқытушылар  арасындағы
өзара қарым - қатынас жасау мәселесі - жаңа тех-
нологиядағы негізгі бағытқа алатын мәселелердің
қатарына жатады.  Оқытушы  мен студенттер  ара-
сындағы өзара қарым - қатынас жасауда әр қилы
қиыншылықтардың үнемі кездесіп отыратындығы
мәлім.
Мектеп  оқушылары  үшін  мұғалім  барлық
бейнесімен ерекше із қалдырып, оларға күшті әсер
ететін  тұлға  болса,  ал  студенттер  оқытушының
әрбір қозғалысына, іс - әрекеті мен сөйлеген сөзіне,
оның  ақыл  кеңесіне,  өзге  адамдармен  қарым  -
қатынасына,  студенттерге  қоятын түрлі  талапта-
рына  өздерінше  іштей  сын  көзбен  қарайды.  Да-
мыта  оқыту  технологиясы  бойынша  студенттер
тарапынан  оқытушыларға  қойылатын  талаптар
мен  тілектерді төрт  топқа бөліп қарастыруға  бо-
лады.
Бірінші топқа оқытушы мен студент арасын-
дағы  қарым  -  қатынастағы  оқытушының  адам-
гершілік  сапалары  жатады.  Олар:  игі  тілек,  сту-
денттерге мүмкіндігінше  шын  ықыласпен  көмек
көрсету, олардың жан  дүниесін түсіну.
Екінші  топқа  оқытушының  әдістемелік  ше-
берлігіне  байланысты  қойылатын  талап  -  тілек-
тер  жатады.  Оқытушының  өз  пәнін  жетік
білетіндігі, студенттерге оқу материалдарын жете
түсіндіріп ұғындыра  алатындығы,  әр  алуан амал
-  тәсілдер  қолданып,  сабақты  тартымды  және
қызықты етіп өткізетіндігі.
Үшінші топқа оқытушы мен студенттердің бір
-  бірімен  өзара  қатынасына,  олардың  өміріндегі
күйініш  -  сүйініштеріне,  табыстары  мен
сәтсіздіктеріне,  әр  түрлі  қоғамдық  -  көпшілік
жұмыстарға қатысуына байланысты іс - әрекетте-
ріне көңіл бөліп, мән беруі жатады.
Төртінші топқа оқытушының жеке басына тән
мінез  -  құлық ерекшеліктері жатады.
Демек,  жаңа  технологиялар  арқылы  сабақ
беруде  оқытушы  мен  студенттер  арасындағы
қарым  -  қатынас  психологиясы  төмендегідей
негізгі төрт топтан  тұрады:
1. Оқытушының  адамгершілік  сапалары
мен  өзіндік  қасиеттері; студенттерге  деген  қаты-
насы,  сапалық ерекшеліктері:
а)  студенттердің  адамгершілік  қасиеттерін
ескеріп, үнемі санасып отыру;
ә)  студенттермен  бірдей  деңгейде  қарым  -
қатынас  жасау, олардың  пікірлерімен  санасу;
б)  студенттерге  сенім  білдіру;  олардың  бой-
ындағы  кемшіліктерді  көпшілік  талқысына  сал-

ВЕСТНИК КЭУ: ЭКОНОМИКА, ФИЛОСОФИЯ, ПЕДАГОГИКА, ЮРИСПРУДЕНЦИЯ
308
май, жеке өзіне оңаша айту;
в) студенттермен сөйлескенде  үнемі сыпайы-
лық  пен әдептілік үлгісін  көрсету;
г) әрбір істе үнемі әділетті болу т.б.
          2. Оқытушының өз пәнін меңгеруі мен
ұстаздық шеберлігі және сапалары:
а)  өз  пәнін  жетік  білу,  бағдарламадан  тыс
материалды  қамти  алу;
ә) пәнаралық байланыс  орнату;
б) сабақты түсінікті, нақты жүргізу;
в) өз  ынтасымен қосымша материалдар дай-
ындаған студенттерді тез  аңғарып,  оларды  көтер-
мелеп отыру;
г) студенттердің дербес жұмыс жасауын қам-
тамасыз  ету,  пәнге  деген  студенттердің  ынтасын
арттыру т.б.
3.  Оқытушының аудиторияны  дұрыс  игеріп,
оған жетекшілік ете алу сапалары:
а) қоғамдық ұйымдар мен аудиториядан тыс
жүргізілетін  жұмыстарды  қызықты  әрі  тартым-
ды етіп өткізу;
ә)  студенттердің белсенділігі  мен дербестігін
бағалау,  бастамасын  қолдау;
б)   студентке берілген уәдені орындау;
в)    Студентердің  өзара  қарым  -  қатынасына
мән беру, т.б.
4. Оқытушының мінез - құлқындағы даралық
сапалары,  бойындағы қасиет ерекшеліктері:
а)  әрбір  істі  көңілді  орындап,  сөзді  тапқыр
сөйлеу;
ә) мінез - құлқының қарапайымдылығы;
б) өзін - өзі меңгеріп, ұстамдық үлгісін көрсе-
ту, т.б.
Осындай  топтастырып  көрсетілген  сапалар
студенттердің оқытушылар  жайындағы  шынайы
ой  -  пікірлерін білдіреді.
Мұндай ұнамды  сапалармен  қатар  студент-
тер  өз  оқытушыларын  әс  -әрекеті  мен  мінез  -
құлқындағы  және  студенттермен  қарым  -  қаты-
насындағы  ұнамсыз  ерекшеліктері  мен  жағым-
сыз  сиаттарын  атап көрсетеді.
Қазіргі  кезде  Қазақстан  Республикасының
жоғары  оқу  орындарында  жаңадан  жазылған
оқулықтар  мен  бағдарламалар  негізінде  оқыту-
дың  жаңа  технологиялары  кеңінен  енгізіле  бас-
тады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. С.  Елеусізова, Қарым  -  қатынас психоло-
гиясы,  Алматы, Рауан,1996ж.
2. Ж.  Аймауытов.  Психология.  Бес томдық
шығармалар  жинағы.  Алматы,  1998ж.
3. Ф.Ш.Оразбаева. Тілдік қатынас: оқыту тех-
нологиясы. Алматы,  2000ж.
4. Б.А.Тұрғынбаева. Дамыта оқыту техноло-
гиялары.  Алматы,  2000ж.
Б.У. Сейтхожин
старший научный сотрудник
НИИ экономических и правовых исследований
Карагандинского экономического
университета Казпотебсоюза
ПРАВОВОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ ИНДУСТРИАЛЬНО-ИННОВАЦИОННОГО
РАЗВИТИЯ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Правильная  экономическая политика госу-
дарства  является  залогом  успешного  развития
нашей  страны  в  целом,  при  этом  немаловаж-
ной  её  составляющей  является  индустриально-
инновационная  политика.  Государство  здесь
выступает  во  многих  ролях:  кредитора,  гаран-
та,  законодателя,  регулятора  и  многих  других.
В Послании Президента Республики Казах-
стан  Н.А.  Назарбаева  "Социально-экономичес-
кая  модернизация  -  главный  вектор  развития
Казахстана"  от  27  января  2012  г.  отмечено,  что
новый этап Казахстанского пути  - это новые за-
дачи  укрепления  экономики,  повышения  бла-
госостояния  народа.  Казахстану  жизненно  важ-
но найти оптимальный баланс между экономи-
ческими  успехами  и  обеспечением  обществен-
ных  благ.  В  современном  мире  это  коренной
вопрос  социально-экономической  модерниза-
ции. Это главный вектор развития Казахстана в
ближайшем  десятилетии  [1].
Особого внимания заслуживают те положе-
ния Послания, в которых Президент страны раз-
вил принципиально новые подходы к экономи-
ческому  и  технологическому  переустройству
государства:  стратегия  индустриально-иннова-
ционного  развития,  создание  производственно-
экономических  кластеров  и  уникальной  в  ми-
ровой  практике  национальной  инновационной
системы.  Этими  положениями  закладываются
базовые  основы  грядущего  экономического  и
технологического  могущества  государства,
фундамент  развития  конкурентоспособного
производства.
Государственная  поддержка  индустриаль-
но-инновационной  деятельности  осуществляет-
ся  в  соответствии  с  законодательством  Респуб-
лики  Казахстан  по  следующим  основным  на-
правлениям:
1) стимулирование инновационной деятель-
ности  путем  создания  организационных  и  эко-
номических условий,  в том числе обеспечиваю-
щих  привлечение  инвестиций  для  реализации
государственной  инновационной  политики;
2) определение приоритетов инновационно-
го  развития;
3)  формирование  и  развитие  инновацион-

3 (25) • 2012
309
ной инфраструктуры;
4)  участие государства  в создании  и  внедре-
нии инноваций;
5) продвижение отечественных инноваций на
внешние  рынки;
6)  международное  сотрудничество  в  сфере
инновационной деятельности, включая трансферт
технологий.
Государственная поддержка  индустриально-
инновационной  деятельности  осуществляется  в
соответствии  с  законодательством  Республики
Казахстан в следующих  основных формах:
1)  участие  в  создании  специализированных
субъектов  инновационной  деятельности;
2)  создание,  координация  деятельности  и
дальнейшее  развитие  существующих  государ-
ственных институтов развития;
3)  реализация  инновационных  проектов  за
счет бюджетных средств;
4) предоставление инновационных грантов на
условиях,  определенных  бюджетным  законода-
тельством Республики Казахстан и Законом о го-
сударственной  поддержке  инновационной  дея-
тельности;
5) организация кадрового обеспечения инно-
вационной  деятельности,  в  том  числе  путем  обу-
чения основам инновационного  менеджмента;
6)  создание  необходимых организационных,
правовых и экономических условий,  обеспечива-
ющих привлечение инвестиций для  реализации
государственной  политики  в  области  инноваци-
онной  деятельности  [2].
Основными  программными  документами,
регулирующими  порядок  осуществления  индус-
триально-инновационной  деятельности  в  Казах-
стане являются следующие: 1) Долгосрочная стра-
тегия развития Казахстана "Казахстан - 2030. Про-
цветание,  безопасность  и улучшение  благососто-
яния  всех  Казахстанцев" от  11  октября  1997г.;  2)
"Соглашение  о формировании  и статусе  межго-
сударственных  инновационных  программ и про-
ектов  в научно-технологической  сфере":  утверж-
дено Постановлением Правительства РК от 3 мар-
та  1999г.  №  196  /Бюллетень  международных  до-
говоров РК 2003г. № 3, ст.28; 3) "Концепция науч-
ной и научно-технической политики РК": утверж-
дена  Постановлением  Правительства  РК  от  12
июля 2000г., № 1059; 4) "Программа инновацион-
ного  развития  Республики  Казахстан  на  2001-
2003г.г.": утверждена Постановлением Правитель-
ства РК 10 мая 2001г. № 617; 5) "Программа науч-
но-технического  обеспечения  инновационных
производств на  2003-2005  г.г.": утверждена  Поста-
новлением  Правительства  РК  от  18  марта  2003г.
№  263;  6)  "Стратегия  индустриально-инноваци-
онного  развития  Республики  Казахстан на  2003-
2015 годы" от 17 мая 2003г. № 1096.; 7) "Создание
акционерного  общества  "Национальный  иннова-
ционный фонд": утвержден Постановлением Пра-
вительства  РК  от 30 мая 2003г. №  502; 8)  "О  нео-
тложных  мерах  по  развитию  институционально-
го  обеспечения  научно-инновационной  деятель-
ности,  направленных  на  реализацию  Стратегии
индустриально-инновационного  развития  РК  на
2003-2015г.г.":  утверждена  постановлением  Пра-
вительства  РК от 1 августа  2003 г.; 9) "Программа
по  формированию  и  развитию  национальной
инновационной  системы  Республики  Казахстан
на 2005-2015 г.г." от 25 мая 2005 г. № 387; 10) Указ
Президента  РК  "О мерах  по дальнейшему  повы-
шению  конкурентоспособности  национальной
экономики  в  рамках  индустриально-инноваци-
онной  политики  Республики  Казахстан"  от  16
марта 2006г.; 11) "План мероприятий на 2006-2008
г.г.  по  реализации Стратегии индустриально-ин-
новационного  развития  РК  на  2003-2015г.г.":  ут-
вержден постановлением Правительства РК от 30
июня 2006 г.; 12) "Концепция формирования и раз-
вития  индустриально-инновационной  инфра-
структуры":  утверждена  постановлением  Прави-
тельства  РК  26  декабря  2007  г.  №  1294;  13)  Указ
Президента РК "О некоторых  мерах по обеспече-
нию конкурентноспособности и устойчивости на-
циональной  экономики"  от 13  октября  2008г.  №
669;  14)  Указ  Президента  РК  "Государственная
программа  по форсированному  индустриально-
инновационному развитию РК на 2010-2014 годы"
от 19 марта 2010г. №  958.
В целях реализации положений вышеуказан-
ных  документов  в  сфере  индустриально-иннова-
ционной  деятельности были разработаны  и  при-
няты  следующие  законодательные  акты:  1)  "Па-
тентный закон РК" от 16 июля 1999г. № 427; 2) За-
кон  РК  "Об  инновационной  деятельности"  от  3
июля  2002г.;  3)  Закон  РК  "Об  инвестициях"  от  8
января  2003г.;  4)  Закон  РК  "О  государственном
регулировании  и  надзоре  финансового  рынка  и
финансовых организаций" от 4 июля 2003г. (с изм.
и доп.);  5)  Закон  РК "О  регулировании  торговой
деятельности" от 12 апреля 2004г.; 6) Закон РК "Об
инвестиционных  фондах" от 7 июля 2004г.;  7) За-
кон РК "О техническом регулировании" от 9 нояб-
ря 2004г.; 8) Закон РК "Об информатизации" от 11
января 2007г.; 9) Закон РК "О внесении изменений
и дополнений в некоторые законодательные акты
РК по вопросам устойчивости финансовой систе-
мы" от 23 октября 2008г.; 10) Закон РК "О науке" от
18  февраля  2011г.;  11) Закон  РК  "О  государствен-
ной  поддержке  индустриально-инновационной
деятельности"  от 9 января  2012г.
Эти основополагающие нормативные право-
вые  акты  определяют  основное  экономическое
развитие нашей страны, согласно которой эконо-
мический  рост  достигается  за  счет  привлечения
всех  видов  ресурсов:  материальных,  трудовых  и
финансовых, с целью увеличения объемов произ-
водства  и  позволит  достичь  поставленных  целей
по  воссозданию  казахстанской  модели  государ-
ственного управления  инновациями.  Поддержка
устойчивого  экономического  роста требует  пере-
хода  к  интенсивному  типу,  когда рост  обеспечи-
вается за счет привлечения и использования в про-
изводстве  высокопроизводительных новых техно-
логий,  реконструкции  и  модернизации  устарев-
ших  средств  и  орудий  труда,  рациональную  их
эксплуатацию.
Стратегия  индустриально-инновационного
развития  Республики  Казахстан  на  2003-2015

ВЕСТНИК КЭУ: ЭКОНОМИКА, ФИЛОСОФИЯ, ПЕДАГОГИКА, ЮРИСПРУДЕНЦИЯ
310
годы предполагает проведение активной государ-
ственной  научной  и  инновационной  политики.
Достижению  поставленных  целей призвано  слу-
жить дальнейшее развитие финансового рынка и
модернизация  фискальной, образовательной, ан-
тимонопольной  и  инфраструктурной  политики.
Согласно положениям "Стратегии" во всех отрас-
лях  экономики  Казахстана  должен  быть  осуще-
ствлен  переход  к  передовым  мировым  стандар-
там.
Очевидно, что инновационная экономика для
Казахстана - это способ реагирования  на систем-
ные  ограничения  на пути  экономического  роста
за  счет  создания,  внедрения  и  коммерциализа-
ции новых технологий на всех уровнях принятия
решений. В  современных  условиях  только  инно-
вационная  экономика,  основанная  на  заимство-
вании,  адаптации к  местным условиям и  разра-
ботке  новейших  технологий,  способна  поднять
конкурентоспособность  страны,  а  значит,  и  уро-
вень  жизни  населения  страны  на  достаточно  вы-
сокий уровень.
Следовательно,  успешная  реализация  Стра-
тегии  индустриально-инновационного  развития
должна способствовать проведению качественных
изменений  в  структуре  экономики  Казахстана,
которые приведут к  ее  устойчивому  росту, осно-
ванному на  эффективном использовании челове-
ческого, произведенного  и  природного капитала,
выходу Казахстана на новый уровень социально-
го развития и устройства общества.
Все  вышеизложенное  позволяет  говорить  о
том, что казахстанское Правительство четко видит
перед собой цели индустриально-инновационной
политики и не намерено отступать от намеченно-
го пути. Не дожидаясь получения результатов от
принимаемых  программ, оно  принимает  новые,
более прогрессивные  документы  в  рамках  очер-
ченного  курса.  Такая  бескомпромиссность  Пра-
вительства  РК  оправдана  в  условиях  глобальной
конкуренции,  однако  стоит  задуматься  над  эф-
фективностью предпринимаемых мер. Ведь госу-
дарственное управление  инновационной деятель-
ностью  подразумевает  не  только  стратегическое
планирование  и  формирование  необходимой
нормативно-правовой базы. Правительство Казах-
стана  должно  осознавать, что отечественный  биз-
нес не готов взять на себя ответственность за осво-
ение  и распространение  инноваций,  определяю-
щих  конкурентоспособность общества,  что  отече-
ственная наука не совсем готова предлагать "про-
рывные" технологии, и отечественное образование
не вполне готово формировать необходимый для
"прорыва" кадровый  потенциал. Во  всех этих  на-
правлениях  государство  должно  создать  необхо-
димые стартовые  позиции.  В  противном  случае,
казахстанская  индустриально-инновационная
политика рискует  оказаться  политикой  на  бума-
ге.
Анализ проблематики  современного состоя-
ния казахстанской экономики приводит к выводу
о  необходимости  совершенствования  индустри-
ально-инновационной  политики  государства.
Все это требует выработки научно обоснован-
ных новых подходов к формированию индустри-
ально-инновационной  политики.  Она  должна
быть нацелена  на активизацию существующих  и
выявлению  новых  конкурентных  преимуществ,
стимулирование  которых  выведет  отечественные
предприятия уже в  ближайшем будущем  на но-
вый технологический уровень, что  создаст "локо-
мотивы роста" экономики страны в целом. Имен-
но пониманием этого вызваны предпринимаемые
Президентом страны и Правительством Казахста-
на  шаги по активизации  индустриально-иннова-
ционной  деятельности  в  нашем государстве.

жүктеу/скачать 5,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: