Ылғалмен, жылумен өндеу кезендері және олардың сиппатамалары

ЫЖӨ ғамалиясының оңтайлы әліпін анықтау, өндеудің сапасын беретін, өндірудің 
өнімділігінарттыратын параметрлерді табуға байланысты. Жумысшы құралдарды өыздыру, 
өнделетін буйымды ылғалдау тәсілдерін, белгілі қысым және өндеу уақытын қамтамасыз ететін, 
машина механизмінің құрамын таңдауды, тек жұмыс ғамалиясының әліпінің негізгі параметрлерін 
өндеу анықтаған соң шешуге болады. Осы параметрлерге байланысты өндеу ғамаиясының 
механизациялау және автоматтандыру мәселесін де шешуге болады. 
Енді, оңтайлы өндеу әліпіне байланысты шешілетін кейбір мяселелерді қарастырайық. Машина 
құралдарының жұмысшы жазықтығының температурасын таңдаған кезде, шекті мүмкінді өндеу 
температурасынаң заттың физика-механикалық және физико-химиялық қасиетәне сүйене отырып
аныұталатынынесте сақтау қажет. Ең алдымен температура мәдінің беріктігне әсер етеді. Жоғарғы 
температураның көптеген мәділерге әсері, олардың толық немесе жарым-жартылай бүлінуіне 
байланысты. Көп жағдайда мәділер жылытудың әсерінен түрін, өнделген бетін өзгертпей 
беріктігін жоғалтады. Үтіктеу жазықтығының шекті мүмкіндікті температурасы, өндеу 
уақытынан, мәдінің ылғалдығынынан және меншікті қысым мөлшеріне байланысты екенінде есте 
сақтаған дұрыс. Мысалы, меншікті қысым 1.5*10 – 4 Н/м2 ылғалдық 20-30 пайыз және өндеу 
уақыты30сек. Болғанда әртүрлі маталарға – 180-200 С; бөз мата үшін -225 С; капронды талшықты 
мата үшін – 160 С; ацетатты талшықты шәйі мата үшін -140 С. 
Ылғалмен жылумен өндеу ғамалиясына ылғалдың әсерән қарастырғанда ылғал полимер 
талшықтарды, қалыптауға даярлау кезінде,және қалыптау кезіндне пластификалаушы ретінде әсер 
етеді. Сонымен қатар, мәдідегі ылғал қысым күшін алған кезде, релаксиялық ғамалияны удетіп, 
мәділерді алғашқы қалпына келтіруі мүмкін. Қысым күшін алған соң мәдідегі артық ылғалды 
шығару үшін қосымша жылу қажет, ылғалды сорып шығару үшін қосымша энергия 
жаратылып,осы жумысты атқару үшін қосымша уақыт жарату қажет. Міне, осыған байланысты 
ылғалдау әліпін таңдаған кезде, алдынала зерттеліп нормаланған мөлшерін алу қажет. Кейбір 
зерттеушілердің жұмыс нәтижесі бойынша (ЦНИИШвейпром, КТИЛП), ылғалмен жылумен өндеу 
үшін,егер өнделетін бұйымның салмағының 20-30 пайыз ылғал болса, онда өндеуге қолайлы 
жағдай туады, деп есептейді. Ылғалмен жылумен өндеу кезіндегі, мәдіге түсірілеті меншікті 
қысым мөлшері, матаның түріне (қалындығына, талшықтарының түрінің құрамына, туктілігіне 
ж.б.), өнделетін бұйым торабының құрылысына, өндеу операциясының туріне байланысты. 
Мысалыға, кейбір операция турлеріне усынылатын меншікті қысым күшінің мөлшерлерін 
келтірейік, [МПа]: 
- тігісті жатқызып утіктеу -0,015-0,07; 
- етек өнірімен, жағаның төмеңгі өңірін пресстегенде -0,08-0,15; 
- жиектері утіктеу операциясы кезінде – 0,015-0,07; 
- ақырғы утіктеу кезінде – 0,01-0,02; 
- фальцтеу (буктеп утіктеу) кезінде – 0,15-0,25. 
Жұмысшы құралды бұйымға тигізіп қыздырған кезде, жылу беру шарты көп жағдайда 
меншікті қысым мөлшеріне байланысты. Кейбір маталарға, әсіресе ылғалдығы аз болғанда 
жағдайда, улкен меншікті қысым, зат бетінде жылтыр пайда болуына әкеліп соқтыруы мүмкін. 
Бұйым бетінде пайда болған жылтыр келесі өндеудің нәтижесінде кетірілмей қалуы да мүмкін. 
Өнделетін затқа машинаның жұмысшы құралының әсер ету уақыты, машина өнімділігін 
анықтайтын негізгі фактор. Міне соңдықтан да,басқа параметрлерді таңдаған кезде, олардың 

мәнін, машина жұмыс жасау уақытын азайтатындай етіп алу өажет. Бірақ, жұмыс жасау уақытын 
азайтумен қатар, шын жағдайдағы жұмысшы құралдан мәдіге жылу беру жағдайын, жылтқыш 
тетіктің қуатын, негізінен, тұрақты деформация алуға байланысты. Деформация тұрақты болу 
үшін, керекті қалыпқа келтірген соң полимерді пластикалайтын ылғалды шығару қажет. Кезең 
ұзақтығына, талшықтарды шишаланған жағдайда жеткізіп, алынған деформацияны бекіту үшін 
температураны азайту керектігі де әсер етеді.
Көп жағдайда ылғалмен жылумен өндеуге арналған бұйым көпқабатты болып келеді. Әрбір 
қабаттың өзі уақсаңлаулы жылусақтағыш жүйе болып келеді.
Матаның арасында ауа болғандықтан, көп кабаттың жоғарғы жылусақтағыш қасиеті болады.
Көп жағдайда матаның уақсаңлаулылығы 50- ден 90 пайызға деійн болады. Қайсыбір ылғалмен – 
жылумен өндеу жабдықтарын жобалаудың алғашқы кезеңінде, өндеудің оңтайлы әліпің 
анықтаумен қатар, өнделетін мәдіге қалай және немен әсер тілетінін және мата сияқты күрделі 
затты қалай суытатынын шешіп алу қажет.
Енді ылғалмен-жылумен өндеудің ғамалиясында матаға әсер ету тәсіледерін салыстыра 
қарастырайық. 

жүктеу/скачать 0,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: