4. Орфографиялық сөздіктер. Олардың әр жылғы басылымдарындағы өзгерістер
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
3cb6657a70360b9c12f83223ae5a1768 (8)
| уық (тау-ық емес), қа-йық (кай-ық емес), баянда-уыш (баяндау-ыш емес).
Екі (кейде үш) дауыссызға аяқталатын сездерді оларға қосымша жалғанып тұрған жерден тасымалдағанда, түбірдегі дауыссыздарды беліп жіберуге болмайды: қарт-тар (қар-ттар емес), театр-лар (теат-рлар емес), маркс-тік (мар-кстік емес). Түбір сөзде үш дауыссыз қатар келгенде, алдыңғы екі дауыссыз дыбыс алғашқы буын құрамына кіреді де, үшінші дауыссыз келесі буынның басқы дыбысы болады: құ-мырс-қа (кұмыр-сқа емес), жұ-мырт-қа (жұмыр-тқа емес). Екі дауыссызға аяқталатын сөздерге дауыссыздан басталатын косымша жалғанғанда да осы үлгімен буындалады: абоненттік (абонен-ттік емес). Біріккен сездер буын жігімен де, түбірлер жігімен де тасымалдана береді: бі- рыңғай немесе бір-ыңғай, өза-ра немесе өз-ара, де-малыс немесе дем-алыс. Орыс тілінен енген сөздерге қазақ тілінің қосымшалары жалғанғанда, олар буын жігіне қарай тасымалданады: ро-лінде (рол-інде емес), съез-дің (съезд-ің емес). Ұу, ый, ій қосар әріптерінін орнына жазылған у, и әріптері бар сөздер буындалғанда, келесі буын дауысты дыбыстан басталады және солай тасымалданады: су-ық, қу-ақы, ту-ынды, бу-ын, ки-ын, ки-ім, қи-ық. Орыс тілінен енген сөздер де буын жігі бойынша тасымалданады. Бұлардың ішінде екінші, үшінші буындардың дауысты дыбыстардан басталатындары кездесе береді: про-ект, ро-яль, по-эма. Екі, үш, кейде төрт-бес дыбыстардан тұратын бір буынды сөздер тасымалданбайды: төрт (тө-рт емес), жалт (жа-лт емес), пункт (пун-кт емес), взвод (вз-вод емес). Тыныс белгілері жазып келе жатқан жолда қалдырылады. Сан есіммен келетін қысқарған шартты белгілерді цифрдан бөліп тасымалдауға болмайды: 25 га, 15 см, 1987 ж. Әріптерден қысқарған сөздерді өз ішінен бөліп тасымалдауға болмайды: ЮНЕС-КО деп бөлуге болмайды. Сөз буын жігіне сәйкес тасымалданады: oqý-shylar, oqýshy-lar; bel-sendi, belsen- di; beı-bitshilik, beıbit-shilik, beıbitshi-lik. Буын й мен у дауыссыздарынан басталғанда da-ýys (daý-ys емес), sa-ýat (saý-at емес), da-ıyndyq (daı-yndyq емес), qu-ıyn (quı-yn емес) түрінде тасымалданады. Сөз ішінде үш дауыссыз дыбыс қатар келгенде, сөздің түбірі сақталып тасымалданады: kúńgirt-teý (kúńgir-tteý емес), jańǵyrt-ty (jańǵyr-tty емес). Біріккен және кіріккен сөздер буын жігімен тасымалданады: de-malys, dema-lys (dem-alys емес); kó-goraı, kógo-raı (kóg-oraı емес). Бір буынды сөздер тасымалданбайды: aı, kún, vólt, kvars, pýnkt. Сөздің жеке әрпі келесі жолға тасымалданбайды: ara (a-ra, ar-a емес), aıaq (a-ıaq емес), alaqan (a-laqan емес), uıa (u-ıa, uı-a емес). Бас әріптен қысқарған сөздерді тасымалдауға болмайды: AQSh, TMD, BUU. Кісі есімінің қысқартылған әрпі мен тегі тасымалданбайды: A.Baıtursynuly, B.Momyshuly, Ǵ.Mustafın, Á.Kekilbaı. Цифрлармен келген қысқарған өлшем бірлік атаулары және шартты таңбалар тасымалданбайды: 25 ga (25-ga емес), 50 sm (50-sm емес), 50 % (50-% емес). жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|