4-ші Дәріс– Тақырыбы: Топырақтың және топырақ түзуші тау жыныстарының химиялық құрамы. Дәрістің мақсаты
жүктеу/скачать 100,5 Kb.
|
4-ші дәріс
- Бұл бет үшін навигация:
- Топырақтың радиоактивтігі
| Микроэлементтер. Кейбір химиялық элементтердің мөлшері топырақта өте аз ((n10-3) болғандықтан, оларды: бор, молибден, мыс, жез, марганец, кобальт, мырыш, иод, фторды (B, Mn, Mo, Cu, Zn, Co, І, F) т.б. жеке топқа жатқызады. Микроэлементтер өсімдіктерге қоректік элемент ретінде тікелей сіңбейді, олар қоректік элементтермен бірге сіңіріледі және тірі организмдердің ферменттік құрамына кіреді де топырақта биохимиялық алмасу процестерін жеделдетеді. Өсімдіктер өнімі мен оның сапасының және топырақтағы микроэлементтер мөлшерлерінің арасында тікелей байланыс бар. Топырақта микроэлементтердің жетіспеуінен өсімдіктердің өнімі де, сапасы да төмендеп, тіпті ауруға шалдығады. Микроэлементтер жетіспесе немесе артық мөлшерде болса, онда ондай топырақты биохимиялық зарарлы эпидемия провинциялары деп атайды. Бұл табиғи факторлармен қатар, техногендік ластану, тыңайтқыштарды артық қолдану салдарынан болуы мүмкін. Топырақтағы микроэлементтердің мөлшері олардың топырақ түзуші аналық жынысындағы бастапқы мөлшерлеріне байланысты. Гумус белсенді түрде жиналатын процестерде микроэлементтер топырақтың беткі қабатында мол болады, ал шайылу процесі басым болған топырақтарда едәуір аз болады.
Тау жыныстарында, одан түзілген топырақтарда микроэлементтердің үлестері өте аз болғанымен, олардың тірі организмдердің тіршілігі үшін маңыздары аз емес. Топырақ түзілу құбылыстарының нәтижесінде жалпы тау жыныстарының құрамын сақтай отырып, оған көптеген элементтердің кларктары жөнінде өзгерістер енгізеді. Мәселен, топырақтағы оттегі мөлшері тау жыныстарындағы - 47% орнына 55%, көміртегі 0,023% орнына 0,1%, сутегі 0,15% орнына 5%, фосфор 0,1% орнына 0,5% т.б. Топырақтың радиоактивтігі Топырақтың радиоактивтігі топыраққа табиғи немесе антропогендік жолмен келген радиоактивті элементтерден пайда болады. Ол уақыттың бір мөлшерінде бөлінетін ядролық сандарымен белгіленеді. СИ жүйесінде радиоактивтік өлшем беккерельмен өлшенеді (1Бк=1с/ бөлшек) немесе белсенділіктің тағы бір өлшемі - кюри (1 Ки=3,7.1010 Бк). Топырақтың радиоактивтігі негізінен табиғи радиоактивті элементтермен байланысты (ТРЭ). Бұл радиоактивтіктің түрі әрқашанда азды-көпті мөлшерде барлық топырақтарда кездеседі. Олар екі топқа бөлінеді: біріншісі - топыраққа аналық жыныстармен немесе геохимиялық ағынмен келетін, екіншісі космогендік (топыраққа атмосферадан келген), яғни космостың сәулелерімен тұрақты элементтердің ядроларының қарым-қатынасынан пайда болатын топ. ТРЭ-нің концентрациясы әлемдік орта мөлшері 1000 Бк/кг (25.10-9 Ки/кг) белсенділік құрады, бірақ концентрациясының өзі өте үлкен аралықта өзгеріп тұрады (100 еседен кем болмайды), ол ТРЭ-нің топырақ түзуші жыныстардың ішіндегі мөлшеріне байланысты. жүктеу/скачать 100,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|