Марковников ережесі. Марковников ережесі-сутегі галогендерін немесе суды асимметриялық алкендерге немесе алкиндерге қосқанда, сутегі атомы ең гидрленген (гидрленген) көміртек атомына (яғни Н атомдарының көп санымен байланысқан С атомына), ал галоген атомы (немесе –oh Тобы) ең аз гидрленгенге қосылады.
Сутегі галогендерінің (гидрогалогендеу) және судың (гидратация) қосылу реакциясының бағытын белгілейтін ережені 1869 жылы орыс химигі В. В. Марковников тұжырымдады.
Мысалы, гидробромирование бутена-2 и пропена:
Присоединениеводы к несимметричным алкенам также происходит по правилу Марковникова.
Например, гидратация пропена и бутена-1:
Харраш эффектісі. Пероксид әсерін түсіндіру үшін Хараш пен Майо қосылу екі түрлі механизмге сәйкес болуы мүмкін деп болжады. Марковников ережесі бойынша қосылу иондық механизмге сәйкес жүреді, ал марковников ережесіне қарсы Харраш эффектісі бойынша қосылу еркін радикалды түрде жүреді. Пероксидтер бос радикалды реакцияны олар болмаған кезде бастайды қосылу әдеттегі иондық механизм бойынша жүреді.
56.Диендер. Номенклатурасы, алыну жолдары Қосарланған диендер.
• Алкадиендер молекуласында екі қос байланыс болады. Сол байланыстардың өзара орналасуына қарай диендер үш түрге бөлінеді:
•Кумулирленген диендер(аллендер) H2C=C=CH-CH2-CH3 пентадиен 1 2 •Қосарланған диендер H2C=CH-CH=CH-CH3 пентадиен 1 3 •Оқшауланған диендер H2C=CH-CH2-CH=CH2 пентадиен 1 4
•Алқадиен номенклатурасы
Халықаралық номенклатура бойынша диенді көмірсутектерді
этиленовые деп те атайды. -ен жұрнағын диенмен алмастырады (екі қос байланыс). Әрбір қос байланыстың орны санмен көрсетіледі. Көміртек тізбегін нөмірлеу қосарлы байланыс ең жақын болатын ұшынан басталады. Кейбір алкадиендер үшін тривиальды атаулар қолданылады.
Алыну жолдары
Қосарланған диендер •Қосарланған диендер H2C=CH-CH=CH-CH3 пентадиен 1 3 қос байланыстар тізбекте бір σ-байланыс арқылы бөлінеді: СН2=СН-СН=СН2 (бутадиен-1,3).
Алкадиендердің ішінде бутадиен-1,3 және оның гомологтары сияқты конъюгацияланған диендер (немесе 1,3–диендер) теориялық және практикалық тұрғыдан ең маңызды болып табылады. Этилен көмірсутектеріне тән реакцияларға түсу қабілетіне ие, химиялық байланыстары бар көмірсутектер, сонымен қатар, кейбір сипаттамалық ерекшеліктерімен ерекшеленеді. Оларды толығырақ қарастырайық.
1. Галогендеу
Екі моновалентті атомдар немесе радикалдар қосылған кезде 1,4–қосылу немесе 1,2–қосылу өнімдері түзіледі. Мысалы, реакция жағдайларына байланысты бром (моноқосылу) жетіспеген кезде бутадиенді бромдау туындылар қоспасының пайда болуына әкеледі. Жоғары температурада (60-80) негізінен 1,4-дибромбутен-2 түзіледі, бұл жағдайда қос байланыс қозғалады: