4.​Дене тәрбиесі теориясындағы зерттеу әдістері

Дене тәрбиесі теориясы мен методикасы зерттейтін мәселелердің ауқымы кең. Сондықтан зерттеу кезінде педагогикалық әдістер ғана емес, шектес ғылымдарда – социологияда, психологияда, физиологияда, антропологияда, биохимияда т.б. пайдаланылатын әдістер де қолданылады. Дене тәрбиесі теориясында теориялық талдау және талдап қорыту, педагогикалық зерттеу және эксперимент әдістері пайдаланылады. Теориялық талдау және қорыту әдістері. Кез келген зерттеу әдеби мәліметтерді оқып-білу, талдау мен қорытудан басталады.Бұл үшін зерттеуші библиографиямен танысады және өзі талдап шығу тиіс әдеби түпнұсқаларды іріктеп алады, оларды нақты мәселелер бойынша жүйелейді, содан соң әр мәселе ішінде материалдарды әр түрге (ағымдағы, шолу жасайтын, қорытындылық) бөледі. Библиографияны іріктеген соң оны оқып игеру жоспарын жасау, жазба жұмыстар жүргізу және оларды талдау методикасын ойластыру керек. Әдеби мәліметтерді талдау және қорыту теориялық, сондай-ақ эксперименттік зерттеуде де қолданылады.Теориялық зерттеуде бұл әдіс бірден-бір әдіс болуы мүмкін, оның көмегімен, мәселен, нақты тарихи жағдайларға байланысты белгілі бір қағидалар, көзқарастар қалайша дамығандығын аңғаруға болады. Эксперименттік зерттеулер жасау үшін қандай мәселелер зерттеліп қойғандығын, олардың әдебиетте қандай дәрежеде баяндалғандығын және олардың қайсысының эксперименттік тексеруді талап ететіндігін анықтау керек. Дене тәрбиесі теориясы үшін маңызды көптеген мәліметтерді мектепке дейінгі мекемелер қызметкерлері құрастырған әр түрлі документтерді (мысалы, балаларға арналған дене жаттығуларын бір жылға таратып бөлу графигі, бір апталық жұмыстың календарлық жоспары, дене тәрбиесі сабақтарының, таңертеңгілік гимнастиканың, қимыл-қозғалыс ойындарының жоспар-конспектілері, тәрбиешінің күнделігі, педагогикалық мәжілістердің протоколдары, десаулық жағдайын, дененің дамуын дене әзірлігін т.б. есепке алу журналдары) талдау кезінде табуға болады. Осындай документтерді талдау нәтижесінде табылған мәліметтерді жұмыс жорамалы ретінде (эксперименттік зерттеулерден күтілетін нәтижелер) пайдаланыла алады фактілер жинау үшін анкеталар және сұрақ-жауап парақтары пайдалануы мүмкін. Анкеталардағы сұрақтар ия немесе жоқ деген қысқа жауап аларлықтай етіліп қойылады. Сұрақ-жауап парағында жауаптар жайылыңқы түрде беріледі мысалы, тәрбиешінің жасы, жұмысы, жұмыс стажы, білімі дене жаттықтыру сабақтары үшін жасалған жағдай сипаттамасы т.б. Біріншісінде де, екіншісінде де жауап жазба түрінде болуы тиіс.Анкеталар мен сұрақ-жауап парақтары көбіне зерттеу жұмысының бастапқы кезінде қолданылады және олар көмекші мәнге ие болады. Зерттеушіні қызықтыратын материалдар әңгімелесу кезінде алдын ала жасалған жоспар бойынша жиналуы да мүмкін. Сұрақтар еркін түрде қойылып, татымды жауап алынуына ықпалы тиюі керек. Мысалы, тәрбиеші баладан: Дұрыс иұра білесің бе? Қалай тұру керектігін көрсетші. Ал енді қалайша дұрыс тұруға болатынын айтшы, - деп сұрайды.