-сурет – Тұрғын үй ғимаратындағы жылу жоғалту көздері

155
Раздел «Строительство. Транспорт»
шау конструкциялары, жарық өткізгіш мөлдір 
қоршаулар);
•
инженерлік жүйелер (жылыту, желдету, 
кондиционерлеу, кәдеге жарату, реттеу, автомат-
тандыру және басқару).
Сондықтан ғимараттардың энергетикалық 
көрсеткіштерін зерттеуге және олардың энергия 
тиімділігін оңтайландырудың дұрыс шешімдерін 
табуға деген көзқарас үш негізгі бағытты құрай-
тын өзара байланысты күрделі мәселелерді ше-
шуді анықтайды:
•
үй-жайлардың микроклиматын ұйымдас- 
тыру;
•
энергия шығындарын азайту;
•
ғимараттың үнемділігі, материалдық ресур-
старды ұтымды пайдалануы.
Осы бағыттар бойынша оңтайлы нәтижелерге 
қол жеткізу белгілі бір шарттарды сақтай отырып 
мүмкін болады:
1. Ғимараттың үй-жайларындағы ауаның са-
пасын қоса алғанда, есептік ішкі жағдайлардың 
мақсаты. Оңтайлы және рұқсат етілген жағдай-
лар, өзгерістер диапазонының төменгі және 
жоғарғы шектері, есептік параметрлердің қамта-
масыз етілуі жалпы жылдың суық кезеңі.
2. Метеорологиялық элементтердің әртүр-
лі ықтималдық қауіпсіздігімен сыртқы ауаның 
есептік параметрлерін таңдау.
3. Сәулет-жоспарлау шешімдерінің нұсқала-
рын таңдау, соның ішінде:
•
қала құрылысы және көлемдік-жоспарлау 
шешімдері, құрылыс тығыздығы, алшақтық, кө-
галдандыру, жел бағыты, жарық пен жел бағыты, 
ғимарат пішіні, бұғаттау, корпустың ені, қасбет-
тердің әйнектелуі мен қорғалуы, шатыр, жер асты 
бөлігі, ғимараттың қабаты, еденнің биіктігі, функ-
ционалды жоспарлау, аулалар, баспалдақтар мен 
лифт холдары;
•
сыртқы қабырғалардың, аражабындардың, 
терезелердің, есіктердің заманауи, неғұрлым пер-
спективалы конструктивтік шешімдері. Жоғары 
жылу қорғанысы бар құрылымдардың темпера-
туралық-ылғалдылық және фильтрлеу режимін 
бағалау. Жылу техникалық, жарық техникалық 
және аэродинамикалық қасиеттері бойынша жа-
рық саңылауларын толтыру конструкцияларын 
таңдау және есептеу. Ғимарат қасбеттерінің әй-
нектелуін оңтайландыру.
4. Ғимараттағы температура мен ылғалдылық 
және ауа алмасу режимі. Ғимарат қабығы эле-
менттерінің жылу, ауа, ылғалдан қорғайтын си-
паттамалары. Қоршау конструкцияларының 
нақты сипаттамалары және ғимараттың инженер-
лік жүйелерінің энергетикалық көрсеткіштері. 
Данияның үй-жайларының жылу және ауа ре-
жимдерін есептеу әдістері.
5. Ғимараттың температуралық-ылғалдылық 
режимін қамтамасыз ететін инженерлік жүйелер. 
Дәстүрлі және балама энергия көздері. Ғимарат 
қабықшасы мен инженерлік жүйелердің бірлес-
кен жұмысы.
•
Ғимаратты жылытудың энергия үнемдей-
тін тиімді жүйелері – секциялық, қасбеттік және 
пәтер бойынша, тік, көлденең, бір және екі құбы-
рлы, радиаторлық, конвекторлық, панельді – сәу-
лелі, ауа, электр, автоматты реттеумен және ғима-
ратты жылытуға жылу шығынын өлшейтін.
•
Энергияны үнемдейтін және тиімді желдету 
жүйелерінің шешімдері. Жоғары аэродинамика-
лық тұрақтылығы бар, ауа жинағыштағы ретте-
уші клапандары бар және терезе құрылымындағы 
клапандар арқылы реттелетін ағыны ұйымдасты-
рылған сыртқа тарату, гравитациялық желдету 
жүйелері. Соратын ауаның жылуын кәдеге жара-
татын, соратын механикалық жүйелер. Жылуды 
қалпына келтіретін механикалық сору-шығару 
жүйелері.
•
Су мен жылуды үнемді жұмсай отырып, 
ванналардан және қолжуғыштардан шартты түр-
де таза сулардың бөлек шаруашылық-тұрмыстық 
кәріз жүйесімен, ыстық сумен жабдықтау жүйе-
лері. Ыстық суды орталықтандырылмаған кезде 
дайындау үшін бу компрессорлық жылу сорғыла-
рын пайдалану шешімдерінің нұсқалары. Жылу 
сорғыларының, буландырғыштарының жұмысы 
үшін төмен потенциалды жылу көзі ретінде жер 
асты ұңғымаларының жылуын, шартты таза кәріз 
суларын және желдету жүйесінің шығатын ауа 
жылуын пайдалану.
•
Жылумен жабдықтау жүйелерінің жеке 
жылу пункттері. Орталықтандырылмаған авто-
номды көздер. Күннің, топырақтың жаңартыла-
тын көздерінің энергиясын, технологиялық про-
цестерді, шығарылатын ауаның жылуын және 
шартты таза кәріз суларын пайдалану. Ғимарат-
тың сыртқы жабдықтау жүйесі мен ішкі тұты-
ну жүйелері элементтерінің комбинацияларын 
неғұрлым ұтымды пайдалануды таңдау.
•
Ғимараттың температуралық-ылғалдылық 
режимін реттеу және басқару жүйелері. Ең жоға-
ры жүктемелерді және энергияны күнделікті 
тұтынуды, кәдеге жарату және жинақтау жүйе-
сін азайту жолдары. Энергия тұтынуды реттеуді, 
басқаруды, есепке алуды автоматтандыру.
•
Электрмен жабдықтау (жиілікті реттей-
тін электр қозғалтқыштарын қолдану, үнемді 
жарықтандыру аппаратурасы мен аспаптары, 
электр энергиясын төлеудің екі-үш тарифтік 
жүйесіне көшу).
6. Ғимараттардың микроклиматын қамтама-
сыз ететін шешімдердің тиімділігі мен оңтайлан-
дырылуы. Ғимараттардың микроклиматының 
тиімділігі, қауіпсіздігі, сенімділігі, басқару көрсет-
кіштері. Нұсқаларды техникалық-экономикалық 
оңтайландыру және шешімдердің орындылығы. 
Тұрғын үй кварталдарын салу жобаларын әзірлеу 
кезінде оларды пайдалану кезеңінде ірі ауқымды 
энергия үнемдеу проблемаларына ерекше назар 
аударылуға тиіс. Энергия шығындарын азайтуға 
ғимараттарды салу және қайта құру кезінде ғи-
мараттардың бүкіл өмірлік циклі ішінде әрекет 
етуге бағытталған энергия үнемдейтін іс-шаралар 

156
Труды университета №3 (84) • 2021
кешенін жүзеге асыру арқылы қол жеткізіледі. 
Олардың ішінде жаңа көлемді жоспарлау шешім-
дерін қолдану арқылы ғимараттардың жылу 
шығынын азайту шаралары жетекші орын ала-
ды. Ғимараттардың нақты жылу шығыны сырт-
қы қоршаулар алаңының жылытылатын бөлме-
лердің көлеміне немесе ауданының қатынасына 
байланысты екені белгілі. Биіктігі 9-12 қабатты 
кең корпустық үйлерде бұл қатынас ескі ғимарат-
тардың 5 қабатты үйлеріне қарағанда шамамен 
40% аз. Энергия үнемдеу іс-шараларының маңы-
здылығы бойынша екінші кешенді жаңа ғима-
раттарды салу және қолданыстағы ғимараттарды 
қайта жаңарту кезінде жылу беруге келтірілген 
қарсылық талаптар мен қолданыстағы норматив-
терге сәйкес келетін көп қабатты сыртқы қоршау 
конструкцияларының жаңа түрлеріне көшу бо-
лып табылады.
Энергия үнемдеу шараларының үшінші ке-
шені жетілдірілген инженерлік жүйелерді қол-
данумен байланысты: жылыту, желдету, ыстық 
сумен жабдықтау, энергиямен жабдықтау, авто-
маттандыру, дәстүрлі емес жылу көздерін пай-
далану. Осылайша, кешенді талдау мыналарды 
қамтиды:
1. Ғимараттың микроклимат жүйесін бөлік-
тер (ішкі жүйелер) және олардың технологиялық 
байланыстары түрінде ұсыну – жылу, суық-су, 
электрмен жабдықтаудың сыртқы жүйелерімен 
өзара байланыстыру болып табылады.
2. Технологиялық параметрлер түрінде жыл-
дық пайдалану циклі үшін жүйенің және оның 
кіші жүйелерінің жұмыс істеуі туралы мәлімет-
тердің болуы: жылу, суық, ауа, электр энергиясы 
және су шығынына тәуелді.
3. Ғимарат микроклиматы жүйесі бойынша 
қабылданатын шешімдердің сапасын бағалау 
үшін техникалық-экономикалық көрсеткіштердің 
қатаң белгіленген құрылымы:
•
функционалдық және технологиялық;
•
құрылымдық-орналасу (алып жатқан алаң-
дар, металл шығыны, құнды материалдар және 
т.б.);
•
пайдалану-энергетикалық (отын шығы-
ны, электр энергиясы, пайдалану ыңғайлылығы, 
сенімділігі және т.б.);
•
экономикалық (табиғи көрсеткіштерді ақ-
шалай бағалау); бұл ретте экономикалық шығын-
дардың белгілі атаулары пайдаланылуы мүмкін: 
күрделі, пайдалану, келтірілген, бірақ нарықтық 
жағдайларға қатысты оларды трассалаумен жүзе-
ге асырылады.
4. Шешілетін міндеттердің мөлшерін азайту-
ды қамтамасыз ететін менеджерлер тобына көп-
теген факторларды жалпылау.
5. Техникалық-экономикалық көрсеткіштер 
кешенімен факторлардың өзара байланысын 
қамтамасыз ететін математикалық модельдің 
болуы, көрсеткіштерді қалаған бағытта жақсар-
ту процесінде диалогтық режимді іске асыру 
мүмкіндігі.
Соңғы жылдары бірқатар елдерде ғимарат-
тарды жылумен қорғаудың нормаланған көрсет-
кіштері өзгерді [4]. Сонымен, Данияда жылыту 
және желдету үшін тұрғын үйдің жалпы жылу 
жүктемесі 1 м
2
жылытылатын алаңға жылына 250 
МДж/м
2
аспауы керек. Басқа параметрлер ара-
сында есептеу кезінде күн радиациясы, адамдар-
дың жылу шығаруы, ғимараттың жылу жинақтау 
қасиеттері ескеріледі. Сыртқы қоршаулар келесі-
дей қалыпқа келтірілген:
•
салмағы 100 кг/м кем болған кезде жылу беру 
коэффициенті 0,3 Вт/(м
2
°С), жоғары салмақтық 
сипаттамалары кезінде – 0,4 Вт/(м
2
°С) аз болуы 
тиіс;
•
терезелердің, сыртқы есіктердің, жарық шам- 
дарының жылу беру коэффициенті – 0,9 Вт/(м
2
°С);
•
ауа алмасудың нормативтік жиілігі – 1 сағат
–1
.
Практикалық бөлімі. Көлемді жоспарлау 
және дизайн шешімдері ғимараттың энергия 
тұтынуына айтарлықтай әсер етеді. Ғимараттың 
оңтайлы пішінін таңдау, оның бағыты, орналасуы, 
жарық саңылауларының аудандарын белгілеу, 
сүзу процестерін басқару сыртқы климаттың 
ғимараттың жылу балансына теріс жылу-энер-
гетикалық әсерін азайтуға мүмкіндік береді. Ғи-
маратта жылудың жоғалуы оның пішініне және 
көкжиектің бүйірлеріне бағдарлануына тікелей 
байланысты (2-сурет) [5].
Жеке энергиялық тиімді ғимараттарды сол 
кубатура кезінде жобалау кезінде жарық ойықта-
рының, оның ішінде әйнектелген лоджиялар мен 
балкондардың оңтүстік бағдарлануы есебінен 
жылу беру кезеңінде пассивті күн әсер етуін ба-
рынша пайдалана отырып, шар тәрізді (кубтық) 
нысандағы ғимараттарға ұмтылу қажет. Сыртқы 
климатты пайдалану тиімділігі ғимараттың энер-
гия белсенді элементтерін (пассивті және белсен-
ді күн қабылдағыштары, термосифонды қоршау 
конструкциялары, жылу аккумуляторлары, жылу 
сорғыларының сіңіргіштері және т.б.) құру кезін-
де артады. Бұл жағдайда ең үлкен әсер 1-23 қабат-
ты ғимараттарда көрінеді, олардың белсенді мен-
шікті қоршау беті бар.
Ғимараттардың жылу тиімділігі ғимараттың 
жарық нүктелеріне бағдарлануының әсеріне бай-
ланысты. Ғимараттың қасбеттері арқылы әр түрлі 
бағытта жылу шығыны бірдей емес. Жеке ғимарат 
үшін солтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай 
бағытқа бағытталған қасбеттер, оңтүстік-шығы-
стан оңтүстік-батысқа қарай бағытқа бағытталған 
қасбеттерге қарама-қарсы, күн сәулесінен ай-
тарлықтай жылу ағынын алмайды. Сондықтан 
тікбұрышты модульдік тордан (әсіресе үлкенінен) 
басқа ғимараттарды жобалау кезінде қасбеттердің 
ең аз бетін солтүстікке бағыттауға тырысу керек.
Ғылыми-техникалық прогресс, өнеркәсіптің 
дамуы, планетадағы көптеген қақтығыстарда қа-
ру-жарақты пайдалану энергияны тұтынудың тез 
өсуіне себеп болып табылады.
«Энергия үнемдеу – 2020» мемлекеттік бағдар-
ламасы, онда үнемдеудің түрлі секторларында 

жүктеу/скачать 0,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: