6 – тақырып. Кәсіпкерлік мәдениет

1. Іскерлік және кәсіби этика.

2. Іскерлік қатынастар – кәсіпкерлік мәдениеттің маңызды бөлігі. Бизнесменнің негізгі ерекшеліктері.

Адамдар мен қатынасқа түсе білу –

ақшаға сатып алған тауар, кофе немесе

қант сияқты. Мен бұл білім үшін бұл

өмірдегі басқа тауардан да көп төлеуге

дайынмын.

Дж.Рокфеллер.

Іскерлік қарым-қатынас адам өміріндегі қажетті бөлігі, басқа да адамдар мен қарым-қатынасының маңызды түрі болып саналады.

Бүкіл немесе маңызды регуляторлардың бұл қарым-қатынасы этика нормасына келіп түседі, мұнда жақсы мен жаманға деген қарым-қатынас білдіріледі. Әділеттілік пен әділетсіздік, адамдардың ісіндегі дұрысы мен дұрыс емес жақтарын қарастырады. Өзінің жұмысшылары мен іскерлік әріптестікте қарым-қатынасқа түсе отырып, басшы мен әріптестері, әркім ойы немесе стихиялы түрде осы қойылдымдарға қарай сүйенеді, бірақ адам моральді нормаларда қалай түсінетіндігіне байланысты болады. Жеке адамның оқуы нақты адаммен іскерлік қатынас қаншалықты тиімді болуын анықтауға мүмкіндік береді. Бірақ жоғары деңгейдегі қарым-қатынасты қамтамасыз ету үшін жетекші қарым-қатынас құрылған. Процесс кезінде міндетті түрде әріптестер мен қарым-қатынасты есептеген жөн, әріптестер мен шиеленістік жағдайлар туындауы да мүмкін, мысалы, жеке намысқа деген сыйласымдықтың жоқтығының сезілуінен. Сондай-ақ, сөздің дұрыс қолданбауының өзі ақпараттың жоғалуына, сонымен қатар атқарып жүрген міндеттердің үзілуіне әкеп соғады.

Іскерлік қарым-қатынас этикасы әріптестердің мынадай ережелері мен нормаларында құрылады, ақырында іскерлік қатынастың дамуына қатысты болады, іскерлік қатынас құрылуын тұрақтандырады. Бұл нормалар мен ережелердің мәні – сенімділіктің нығаюы, әріптесті әрқашан өзінің іс-әрекеттері туралы ақпараттандыруы, жалғандық үшін қысқарту және әріптестің бағыттан адасуы. Іскерлік қарым-қатынас тәжірибесі кәсіпкерліктің жеке кодексін аз емес түрін және профессионалдық кодекстер, банкирлер.

Қарым-қатынас психологияның ең маңызды түсініктерінің бірі болып табылады. Онда көбіне осы процеске қатысушылардың жеке құндылықтары әр түрлі қарастырылады.

Қарым-қатынас өзіндік функциялар, түрлер, типтер, жүйелер мен фазаларға ие.

Психологтар мен әлеуметтанушылар зерттеулері бойынша 70 % -ға дейінгі басқару шешімдері іскерлік процестерде ауызша түрде жетекшілермен қабылданады.

Ақпараттық технологиялар ғасырында адамдардың қарым-қатынасының басты құралы сөз болған. Кім қарым-қатынас процесінде жақсы қабілеттерге ие болса, сол «келді, көрді, көндірді» принципімен өмір сүру мүмкіндігіне ие болған. Қарым-қатынастың екі түрі бар: қатысты және қатысты емес.

Қатысты емес қарым-қатынаста жай хабарласу «көзбе-көз» вербалды көмек арқылы немесе вербалсыз құралдар мәнерлер, мимика, пантомима, кеңістік (аралық, жақындау, жойылу, «осы жерден және басқа жерге» бұрылыстар), уақыттық (ерте, кеш). Атап айтатын жай іс-тәжірибелік маңыздылықтың қабілеті вербалсыз ақпаратты «оқу». Сөйлеу жылдамдығы, даусы, дауыс жылдамдылығының суреттелуімен жоғарлауының өзгеруі – мұның барлығы эмоциялы адам халінің жеткізу құралы, оның жіберілген хабарға деген қатынасы.

Адам өзінің бүкіл қарым-қатынас сферасын бақылап отырмайды, сондықтан ол жиі өзін жасырады, мысалы, қолдың, аяқтың жылжуы арқылы және көздің көрінісі, т.б. Тек аккомпанементін ескере отырып, әріптестің қарым-қатынасын дұрыс түсінуге қабылдауға болады.

Қатысты қарым-қатынас толық емес психологиялық хабарласу жазбаша немесе техникалық құралдардың көмегімен қарастырылады, қатысушылармен қарым-қатынаста байланысты қабылдау кезіндегі бөлінулер.Әртүрлі коммуникативті –техникалық құрылғылардың пайда болуы адам біліктілігінің түп – тамырының санын ұлғайтты, бірақ көбіне адам қарым-қатынасының жүйесін күрделендіреді.

Қарым-қатынас типтері: әлеуметтік роль деңгейіндегі қарым-қатынас (рөлдік қарым-қатынас) – басшы-бағынышты, сатушы – сатып алушы, мұғалім – оқушы, рөлді орындау кезінде адам әлеуметтік жүйеде қандай орынға ие екендігі тексеріледі.

Күнделікті адам қарым-қатынасының білікті процедураны жоққа шығарады, ұйымдастырылған принцип бойынша қарапайым «терапияларды дәлелдейді»: танысу рәсімдері, амандасу, ат қою, көңіл аударуға түрлі ескертпелердің қамтамасыз етілуі. Ғылыми тілмен атағанда олар адамның «дәлелдеу минимумының» қолданылуына бағытталған.

Кеңістік - әлеуметтік психологияда қарым-қатынастың үш түрі бар: императивтік, манипуляциялық және диалог.

Императивтік қарым-қатынас – бұл әріптеске деген қарым-қатынас арқылы мақсатқа жетудегі оның тәртібін, белгілі бір іс-әрекетін бағалау. Императивтің құндылығы онда қарым-қатынас мақсатының қорытындысы - әріптесті күштеу ойластырылмаған. әсер ету құралы ретінде бұйрық пен талаптар қолданылады.

Әдебиеттер тізімі

1.Сейдахметов А.С., Елшібекова Қ.Ж., Ізмаханова А.Қ. Кәсіпкерлік: Оқулық. – Алматы: «Экономика» баспасы, 2016. – 345 б. https://yandex.kz/video/preview/?text =3873469110273557927

2. Елшібаев, Р.Қ. Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру, Алматы, 2014.

3. Сейдахметов, А.С. Кәсіпкерлік, Алматы, 2013.