6-7-Дәрістер. Ақпаратты қорғаудың криптографиялық құралдары
жүктеу/скачать 0,69 Mb.
|
6-7-дәрістер. Ақпаратты қорғаудың криптографиялық құралдары (1)
| 1) грек алфавиті 2) латын алфавиті
6-сурет. Полибий квадраты Полибий квадраты көмегімен шифрлау кезінде ашық мәтіннің кезекті әрпінің орнына сол бағанда одан төмен орналасқан әpin шифрмәтінге жазылады. Егер ашық мәтіннің әрпі кестенің төменгі қатарында болса, онда шифрмәтін үшін осы бағанның ең жоғарғы әрпі алынады. Мысалы,ψ сөзі үшін шифрмәтін шығады. Егер әpбip әріпті екі санмен (катардың және бағанның нөмipi аркылы) белгілесек, онда бастапқы мәтін мынадай 41 44 13 21 25 24 сандар тізбегімен шифрланады. Цезарь шифрлау жүйесі Цезарь шифрын (біралфавиттік ауыстыру) қолданған кезде бастапқы мәтіннің әpбip әpпi сол алфавиттің одан К=3 әpiпке тең ығысу аралығында орналасқан әріппен ауыстырылады. Ю.Цезарь (Цезарь Гай Юлий (біздің эрамызға дейінгі 100-44 ж.ж., рим императоры) галлармен соғыс кезінде Римдегі өзінің жолдастарымен хат алысқанда осы цифрды пайдаланған) шифрында (1-кесте) хабардағы латын әліпбиінің бipiншi әрпі (А) төртінші (D), екінші (В) - бесінші (Е), осылайша, ең соңғысы (Z) - үшінші (С) әріппен ауыстырылған.
1-кесте - Біралфавиттік ауыстырулар (К=3, m=26)
Мысалы TOMORROW EXAMINATION (Ертең емтихан) деген хабарды осы әдіспен шифрланғанан кейін ол мынандай түрде жазылады: WRPRUURZ HADPLQDWLRQ. Кілттік cөзi бар Цезарь жүйесі Бұл жүйенің ерекшелігі - ауыстыру алфавитіндегі символдардың ығысқан және өзгертілген peтi үшін кілттік сөз қолданылуы. Кілттік сөз ретінде К санын, 0≤К<25 және сөз немесе қысқа сөздер тіркестігі таңдап алынады. Кілттік сөздің әpіптері әр түрлі болғаны жақсы. Мәселен, кілт ретінде MACROS сөзі және К=5 таңдалсын. Кілттік сөз алфавит әріптерінің астына таңдалған К санына сәйкес келетін әріптен басталып жазылады:
Ауыстыру алфавитінің қалған әріптері алфавиттік ретпен кілттік сөзден кейін (қалғандары алдынғы жағынан) жазылады:
Сөйтіп, хабардың әрбір әpпi үшін ауыстыру әрпі анықталды. Енді CONTROLLERS мәтіні былайша шифрланады: WFEKIFBBZIJ. Kілттік сөздің барлық әріптері әр түрлі болуы тиісті деген талаптың міндетті емес екенін ескеру керек. Кілттік сөзді (немесе сөздер тіркестігін) жай бірдей әріптерді қайталамай ғана жазу керек. Мысалы, кілттік сөйлем ДЕРЕКТЕР АЛМАСУ және К=3 ауыстырудың келесі кестесі туындайды:
Алынған кесте көмегімен БАҒДАРЛАУ ТІЛІ мәтіні былайша шифрланады: ДЮКЕЮҚВЮЩ ҢЬВЬ. Трисемустың шифрлайтын кестесі Осындай ауыстыру шифрын алу үшін әдетте алфавиттің әpiптepi мен кілттік сөз (немесе сөздер тіркестігі) жазбасына арналған кесте қолданылған. Кестеге алдымен кілттік сөз жазылып, қайталанатын әpіптері алынып тасталады. Содан кейін бұл кесте алфавиттің кілтке кірмей қалған әріптермен реттелген түрде толықтырылады. Қазақ алфавиті үшін шифрлайтын кестенің өлшемі 6x7 болады. Кілт ретінде АЛГОРИТМ сөзін алайық. Осындай кілтпен шифрлайтын кесте 3-суретте көрсетілген.
Бастапқы мәтін АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ. Шифрмәтін МҰҺМҒМЕЕАТҰВҒҚМЧ Сур.7. АЛГОРИТМ кілттік сөзімен шифрлайтын кесте Шифрлау кезінде Полибий квадратындағы сияқты осы кестеден ашық мәтіннің кезекті әріпін тауып одан төменгі бағанда орналасқан әріпті шифр мәтінге жазады. Егер бастапқы мәтіннің әріп кестесінің төменгі қатарында болса,онда шифр мәтін үшін сол бағанадағы ең жоғарғы әріп алынады Мұндай кестелік шифрларды шифрлау бір әріп бойынша орындалатындықтан олар монограммды шифрлар деп аталады. Трисемус шифрлайтын кестелерд екі әріптері бойынша шифрлауға болатынын байқаған. Мұндай шифрлар биграммды деп аталады. Плейфердің биграммды шифры Плейфер жүйесінің шифрлау және шифрды ашу процедуралдарында Трисемустың шифрлайтын кестесі қолданылады. Шифрлау процедурасы келесі қадамдардан тұрады: 1) Бастапқы хабардың ашық мәтіні әріптер жұбына (биграммаларға) бөлінеді. Мәтінде әріптердің саны жұп болу керек және құрамында екі бірдей әріп болмауы керек. Егер бұл талаптар орындалмаса, онда мәтін мәні жоқ орфографиялық кестелердің көмегімен түрлендіріледі. 2) Ашық мәтіннің биграммалар тізбегін (шифрлайтын кестенің көмегімен) келесі ережелер бойынша түрлендіріледі: Егер ашық мәтіннің биграммасының екі әріпі де бір қатарға немесе бағанға (3-суреттің кестесіндегі М және П әріптері сияқты) түспесе, онда берілген әріптердің жұбымен анықталатын тікбұрыштың бұрышындағы әріптер ізделінеді. Біздің мысалда бұл МПӘӨ әріптері. МП әріптер жұбы ӘӨ жұбына бейнеленеді. Шифрмәтіндегі биграммаларды әріптердің тізбегі ашық мәтіннің биграммасындағы әріптер тізбегінің қатынасы бойынша айнадай орналасу керек. Егер ашық мәтіннің биграммасының екі әріптері де кестенің бір бағанында орналасса, онда шифр мәтіннің әріптері болып оның астында жатқан әріптер есептелінеді. Мысалы, КО биграммасы шифр мәтінінің УВ биграммасымен ауыстырылады. Егер ашық мәтіннің әрпі төменгі қатарда орналасса, онда шифр мәтін үшін осы бағанның жоғарғы қатарындағы сәйкес келетін әріп алынады. Егер ашық мәтіннің биграммасының екі әріпі де кестенің бір қатарында орналасса, онда шифр мәтінінің әріптері болып олардың оң жағында жатқан әріптер есептелінеді. Мысал ретінде КОМПЬЮТЕРЛЕР мәтінін шифрлайық. Бұл мәтіннің биграммаларға бөлуі мынаны береді: КО МП ЬЮ ТЕ РЛ ЕР. Осы биграммалар тізбегі шифрлайтын кестенің (3-сурет) көмегімен мынадай тізбекке түрлендіріледі: УВ ӘЯ ЭЯ ЕЦ ИГ ҒТ. Шифрды ашу кезінде аталған әрекеттер керісінше орындалады. Стандартты алфавитті қолданған кезде жай ауыстыру шифрларының олқылықтары айқын-ақ: алфавит әріптерінің қайталану жиіліктерінің кестесі (жадуалы) бір немесе бірнеше символды анықтауға мүмкіндік береді, ал бұл болса кейде хабарды толығымен кері шифрлауға жеткілікті болады. Сондықтан кері шифрлауды қиындату үшін әр түрлі тәсілдер қолданылады. Мәселен: шифрлаудың көпәріптік жүйесі-бір символға екі және одан көп символдардың бір немесе бірнеше қисындасуы: бірнеше алфавитті пайдалану - әрбір символдың орнына оның өзімен немесе жіберіліп жатқан хабардағы оның орнымен қандай да болмасын бір тәсілмен байланысқан кілтке тәуелді басқа бір алфавит қолданылады. Күн сайын маңызды және құпиялы ақпараттардың саны өсіп келе жатыр, осы ақпараттарды көптеген Интернетті пайдаланушылар электронды пошта арқылы жіберді. Мұндай ақпараттар алаяқтарды қызықтырады. Қазіргі уақыттағы пошталық программалардың өзіндік электрондық ақпараттарды шифрлеу механизмі орнатылған. Атақты Outlook Express және The Bat программаларының электрондық пошталарды қалай шифрлейтінін қарастырайық. Outlook Express программасында шифрлеу режиміндегі басты менюде Сервис Параметры ашылған терезеден Безопасность өту. Жіберілетін электрондық мәліметтің шифрлеу режимін қосу үшін, берілген Шифровать содержимое и вложения всех исходящих сообщений деген енгізуге жалауша қоямыз. Сонымен қатар программа электрондық хаттардағы мәтіндерді ғана емес және оған бекітілген қосымшаларды да шифрлейді. Біреуге шифрленген хатты жіберу үшін, алдымен мекен-жай кітапшасында алушының сандық куәлігі болуы керек. Ал олай болмаған жағдайда кодталған хатты жіберер кезінде экранда терезе пайда болады, онда хатты шифрленбеген күйінде жіберу немесе жіберуді тоқтату деп беріледі. The Bat! прогрммасында электрондық мәліметтерді шифрлеу мүмкіндігі дамыған. Сонымен қатар әрбір пошталық жәшікке кодтау жеке қосылған. Басты менюдің тапсырмасын орындау Ящик Свойство почтового ящика немесе пернелердің қосылуын басыңыз Shift+Ctrl+P. Сол кезде пошта жәшігінің қасиет терезесі ашылады. Ашылған терезенің сол жақ бөлігінен Шифрленген хатты The Bat! программасындағы адрес кітапшасында сертификаты көрсетілген немесе Open PGP кілті бар алушыға ғана жіберуге болады. Логиндер, порольдер, несие карталарының номерлері және сол сияқты ақпараттарға алаяқтардың ерекше сұранымы күннен кенге өсіп отыр. Сондықтан мұндай ақпараттар үшін арнайы программалар қолданылуда. Мысал ретінде атақты Хранитель паролей утилитін қарастрайық. Хранитель паролей порграммасын тегін Интернеттен мына адрес бойынша жазып алуға болады http://olegprojects.narod.ru/downloads/PK.zip. Архив өлшемі үлкен емес: 120 Кбайт болады. Хранитель паролей программасының 2.6 нұсқасының жұмысын қарастрайық. Берілген утилиттің артықшылығы орыс тілінде, қолдануда оңай және инсталляцияны (реестр жүйесінде із қалдырмайды) қажет етпейді. Программаны жіберу үшін қолданыстағы программаны активизировать ету керек. Программаның жақсы шығуы үшін Msvbvm60.dll кітапханасы болуы керек. Бұл кітапхана көптеген компьютерлерде бар, ал болмаған жағдайда программаның сайтынан көшіріп алуға болады. Программаны қолданар алдында, оны қарап шығып және керек жағдайда параметрлерін өзгертуіңіз қажет етеді. Ол үшін Настройка меню пункті арналған. Түпкілікті оны қарастра берудің қажеті жоқ, онымен жұмыс істеу оңай және түсінікті. Тек Настройка Безопасность Отключить /включить защиту от шпионов/, ол пернетақта шпиондарына арналған. Пернетақта шпиондарынан қорғау компьютер режимі Хранитель паролей программасы жіберілгенде ғана орындалады. Программадағы сақталынған мәліметтерді жинақты етіп бірнеше бөлімдерге бөлуге болады (мысала, Жұмыс, Сауда, Ойын және т.б.).Тізім бөлімдерін терезенің жоғарғы жағына пішіндеп және редактрлейді. Тағы да бөлімдер қосу үшін Ctrl+Insert пернелерін басу керек. Әр бөлімде /учетный запись/ құруға болады. Осы /записьтарда/ электронды пошталардың мекен-жайы, несие карталары немесе басқа да қажетті ақпараттар болуы мүмкін. Таңдалған бөлімнен жаңа /учетный запись/ құру үшін Редактирование Добавить аккуант немесе Insert пернесін басу керек. Нәтижесінде экранда Добавление аккуанта терезесі шығады, сәйкесінше жолға пернетақтадан /учетный запись/, логин, веб-адрес, электронды пошталардың мекен-жайы және қажетті мәліметтер атын жазу керек. Толтырып болғаннан кейін ОК батырмасын басу қажет. Нәтижесінде құрылған учетная запись сол мезетте таңдалған бөлімнің тізіміне енеді. Программада сақталған мәліметтерді қорғау үшін пароль қолдануға болады. Оны беру үшін, мына команданы орындаңыз Настройки Безопасность Пароль доступа к файлу данных. Программада парольдерді автоматты түрде түрлендіруге болады жүргізіледі. Ол үшін Файл Генератор паролей немесе Ctrl+G. Пароль генераторы арқылы автоматты түрде қиындығына қарай неше түрлі пароль құруға болады. Қажетті қиындық деңгейін ашылған Шаблон тізімінен таңдайды: Слабый, Средний, Сильный немесе Особый. Генрлеу процесін жіберу үшін, Генерировать батырмасын басыңыз. Қосымша параметрлерін Настройки облысында орнатуға болады. Программаның мәліметтер қорын текстік файл түріде сақтау үшін басты менюде Файл Экспорт в *.txt. командасы арналған. жүктеу/скачать 0,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|