со = с Еп Ес,
мұндағы
Ес - ұңғымалық коэффициент.
Көлемді массаға сақтау және тасымалдау мерзімдері мен жағдайлары айтарлықтай әсер етеді. Тығыздықты, үлестік және көлемді массаны жүздік үлеске дейінгі дәлдікпен анықтау қажет, өйткені өнім массасын есептеу кезінде тіпті 0,1-ге қате 5...7 т жүктің айырмашылығына әкелуі мүмкін. 10.1 кестеде негізгі үйілмелі жүктер үшін көлемді массаның мәні келтірілген.
10.1 кесте Үйілмелі жүктердің көлемдік салмағы
Жүк атауы
|
Көлемді масса, т/м3
|
Балшық
|
1,1 ... 2,2
|
Құрылыс тасы
|
0,55 ... 0,75
|
Қиыршық тас
|
1,5 ... 1,9
|
Жер
|
1,15 ... 1,6
|
Түйіршіктелген қож (шлак)
|
0,5 ... 1,5
|
Құм
|
1,4 ... 1,8
|
Әк
|
0,87 ... 0,98
|
Цемент
|
0,6 ... 1,15
|
Бор
|
0,9 ... 1,35
|
Қиыршық тас
|
1,2 ... 1,8
|
Тас көмір
|
0,8 ... 0,85
|
Көмір
|
0,85
|
Vуд үлес көлемі, м3/т, жүк массасы бірлігінің көлемі деп аталады. Үйілмелі жүктер үшін үлес көлемі - бұл көлемнің кері көлемі, ал сұйықтықтар үшін - өнімнің кері тығыздығы.
Меншікті көлем және меншікті тиеу көлемі.
Жеке жүк орнының габариттік көлемі (Vм) ыдыстың барлық шығыңқы бөліктерін (планкалар, жапсырмалар және т.б.) ескере отырып, оның геометриялық өлшемдерінің (ұзындығы Lм ені Вм биіктігі Нм) көбейтіндісі ретінде айқындалады. Жүктің меншікті көлемі (м3/т) жүк орындарының габариттік көлемдері сомасының олардың брутто жиынтық массасына қатынасы ретінде айқындалатын жүк массасы бірлігінің көлемі деп аталады. VW сипаттамасы бар жүк орындарының жиынтығынан қалыптасқан қатардың көлемін есептеу кезінде жеке жүк орындарының арасында пайда болатын бос орындарды ескеру қажет. Жүктерді төсеудің сөзсіз тығыздығы нәтижесінде жинақтау көлемінің өсуі төсеу коэффициентімен анықталады төсеу коэффициенттері жеке жүк орындарының пішіні мен өлшемдеріне, тығыздығына және төсеу әдісіне байланысты. Мысалы, үйілген және жәшік жүктері үшін Ку=1,14-1,3. Жүкті кемеге тиеу кезінде жүктің де, жүк үй-жайының да сипаттамасын ескеру қажет. Бұл жағдайда жүк бөлмесінде салмағы 1 тонна жүкті алатын көлемді сипаттайтын нақты тиеу көлемі туралы түсінік енгізіледі. Жүк орындары жағдайында нақты тиеу көлемін нақтылау үшін трюмді төсеу коэффициенті енгізіледі. Трюмді төсеу коэффициенті жүк орындары мен жүктің еселігіне, төсеу тығыздығына, жүк орындарының пішіні мен мөлшеріне және басқа да технологиялық факторларға байланысты. Заттың тығыздығы (р) оның көлем бірлігіндегі массасы деп аталады (кг/м3, т/м3). Салыстырмалы тығыздық (ро) деп берілген заттың тығыздығының (р) стандартты заттың (рСт) тығыздығына қатынасы, яғни белгілі бір физикалық жағдайларда белгілі бір зат түсініледі. Су сұйықтықтар үшін стандартты зат ретінде қабылданады.
ЖҮКТЕРДІҢ МАССАСЫН АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІ. ТАРАЗЫ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРЫ
Жүктің массасын анықтауға қойылатын негізгі ережелер мен талаптар
Жүк жөнелтуші жүктерді тасымалдау үшін көрсеткен кезде жүкқұжатта олардың массасын, ал контейнерлік және дана жүктерді көрсеткен кезде жүк орындарының санын көрсетеді. Тасымалдауға қабылдау кезінде жүктердің массасын өлшеу қажет:
* - тасымалдаушының жүктердің сақталуына жауапкершілігін анықтау үшін;
* - тасымалдаушы жүктерді тасымалдау бойынша орындаған жұмыс көлемін есепке алу;
* - жүк көтергіштігі мен көлік құралдарының сыйымдылығын жүксіз және артық жүксіз пайдаланудың дұрыстығын бақылау;
* - мөлшері тасымалданатын жүктің массасына байланысты болатын тасымалдау төлемдерінің анықтамалары.
Масса анықталады:
* - жүк жөнелтуші-жалпыға ортақ емес жерлерде тиеу кезінде;
* - тасымалдаушы-жалпы пайдалану орындарында тиеу кезінде (контейнерлердегі жүктің массасын жүк жөнелтуші ғана айқындайды).
Жүктердің массасын анықтау тәсілдері
Жүктің массасын келесі жолдармен анықтауға болады:
• - өлшеу (тауарлық, вагондық, автомобильдік таразылар). Стандартты массасы, үйінді немесе үйінді жүктері жоқ дана жүктерге қолданылады;
* - стандарт бойынша. Стандартты массасы бар контейнерлік-дана жүктерге қолданылады;
* - тарно-дана және дана жүктердің жүк орындарында көрсетілген трафарет бойынша (брутто, нетто);
• - есеп айырысу жолымен (бункерлік жартылай вагондардағы жүктер үшін);
* - массаға ауыстырылатын вагондағы жүк көлемін өлшеу бойынша (орман, мұнай құю, үйінді, сусымалы жүктер);
• - жүкқұжаттағы жүктің тығыздығы мен температурасын міндетті түрде көрсете отырып, жүктерді құю цистернасында жүктің құю биіктігін өлшеу бойынша;
* - шартты түрде-негізінен көлемді жүк үшін қолданылады.
Жүк массасын осы тәсілдермен анықтауды жүк жөнелтушілер мен тасымалдаушылар жүргізеді. Жүктердің массасын, сондай-ақ оны кім анықтағанын (жөнелтуші, тасымалдаушы) анықтау тәсілі жүкқұжатта көрсетіледі.
Жүк массасын Трафаретке сәйкес, стандартқа, есептік жолға сәйкес өлшем бойынша жүк жөнелтуші анықтайды. Теміржол көлігі Жарғысының 26-бабына сәйкес вагондардың, контейнерлердің толық сыйымдылығына дейін тиеу олардың рұқсат етілген жүк көтергіштігінен асып кетуіне әкеп соғуы мүмкін жүктер массасын айқындау тек өлшеу арқылы жүзеге асырылады. Толық сыйымдылығына дейін тиеу көлік құралының жүк көтергіштігінің, сондай-ақ теңіз сауда порттары мен шекаралық өткелдер арқылы өтетін үйінді және сусымалы жүктердің тікелей халықаралық қатынаста емес (яғни бір жүкқұжат бойынша) асып кетуіне әкеп соғуы мүмкін жүктердің массасын есептік жолмен айқындауға жол берілмейді. Тасымалдаушы жүзеге асыратын жүктерді өлшеуді жүк жөнелтуші Шартқа сәйкес төлейді. Контейнерлерде тасымалданатын жүктердің массасын барлық жағдайларда жүк жөнелтуші айқындайды.
Достарыңызбен бөлісу: |